Studenci chorwaccy wobec innych słowiańskich wspólnot studenckich z Wiednia, Pragi i Grazu na przełomie XIX i XX wieku
Abstrakt
Na podstawie źródeł i literatury przedmiotu autorka próbuje w artykule rzucić światło na relacje i kontakty chorwackich studentów uczących się na uniwersytetach austro-węgierskich z ich słowiańskimi kolegami. Najczęściej do kontaktów tych dochodziło w ramach organizacji studenckich, w trakcie wykładów, spotkań, a także gdy łączono się w kluby i stowarzyszenia, którym przyświecały te same idee. Najczęściej chorwaccy studenci studiujący w Wiedniu, Pradze i Grazu nawiązywali relacje z kolegami słoweńskimi, bułgarskimi, serbskimi, czeskimi, słowackimi, polskimi i rusińskimi. Oprócz elementu słowiańskiego i idei słowiańskiej wzajemności, które odgrywały ogromną rolę wśród młodzieży akademickiej na przełomie wieków, wspólne relacje budowano również na innych podstawach ideologicznych. Studenci zarówno z grupy postępowo-liberalnej, jak i z katolickich stowarzyszeń nawiązali silne więzi z podobnie myślącymi studentami innych narodów słowiańskich. Relacje, jakie ukształtowały się między młodymi ludźmi podczas studiów, bez wątpienia wpływały nie tylko na ich dalszy rozwój osobisty i działalność po powrocie z uniwersytetów, lecz także na ich późniejszą działalność publiczną w XX wieku.
Słowa kluczowe
towarzystwa studenckie; historia uniwersytetów; Austro-Węgry; historia Europy Środkowej; koniec XIX wieku; początek XX wieku
Bibliografia
Agičić D., “Hrvatski studenti na češkom sveučilištu u Pragu 1882.–1918. godine,” Časopis za suvremenu povijest 1998, vol. 30, no. 2, pp. 291–314.
Agičić D., Hrvatsko-češki odnosi na prijelazu iz XIX. u XX. stoljeće, Zagreb 2000.
Agičić D., “Chorwaci a zjazd neoslawistów w Pradze w 1908 roku (na podstawie ówczesnej prasy chorwackiej),” Prace Historyczne 2020, vol. 147, no. 2, pp. 361–373.
Beller S., “The City as Integrator: Immigration, Education and Popular Culture in Vienna, 1880–1938, ” German Politics & Society 1997, vol. 15, no. 1 (42), pp. 117–139.
Beller S., ed., Rethinking Vienna 1900, New York 2001.
Bozanić A., “Djelovanje biskupa Mahnića na formaciji i organizaciji katoličkog laikata do 1912. godine,” in: Hrvatski katolički pokret, Zbornik radova s Međunarodnoga znanstvenog skupa održanog u Zagrebu i Krku od 29. do 31. ožujka 2001., ed. Z. Matijević, Zagreb 2002, pp. 273–288.
Cohen G. B., Education and Middle-Class Society in Imperial Austria 1848–1918, Indiana 1996.
Černe M., Arhivsko gradivo Jugoslovanskega katoliškega akademskega društva »Danica« med obema vojnama, unpublished Master’s thesis, University of Ljubljana, The Faculty of Arts, Department of History, Kranj 2020.
Deželić V. ml., Kakvi smo bili? Zapisi mojoj unučadi, knj. I, Zagreb 2011.
Fleck D., Die Stellung der Slowaken in Österreich – der lange Weg bis zur Anerkennung als eigenständige
Volksgruppe, Diplomarbeit, Universität Wien, Wien 2011.
Gantar Godina I., “Narodno radikalno dijaštvo,” Zgodovinski časopis 1982, vol. 36, no. 3, pp. 219–230.
Grgec P., Dr. Rudolf Eckert, Zagreb–Rijeka 1995.
Gross M., “Studentski pokret 1875–1914,” in: Spomenica u povodu proslave 300-godišnjice Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb 1969, vol. 1, pp. 451–479.
Haselsteiner H., Ogledi o modernizaciji u Srednjoj Europi, Zagreb 1997.
Hrvatski djak, vol. 1–5, Zagreb–Prague, 1907–1911.
Iveljić I., “Kroatische Studenten und Professoren in Wien (1790–1918),” in: The Entangled Histories of Vienna, Zagreb and Budapest (18th–20th Century), ed. I. Iveljić, Zagreb 2015, pp. 291–356.
Johnston W. M., The Austrian Mind: An Intellectual and Social History 1848–1938, Berkeley 1972.
Kent S., “State Ritual and Ritual Parody: Croatian Student Protest and the Limits of Loyalty at the End of the Nineteenth Century,” in: The Limits of Loyalty: Imperial symbolism, popular allegiances and the state patriotism in the late Habsburg Monarchy, eds. L. Cole, D. L. Unowsky, New York 2007, pp. 162–177.
Korespondencija Stjepana Radića (1885.–1918.), vol. I, ed. B. Krizman, Zagreb 1972.
Kratochvíl J., “Založení studentské hlídky,” in: Česká liga akademická 1906–1916, Praha 1916.
Krišto J., Hrvatski katolički pokret 1903.–1945., Zagreb 2004.
Letz, R., “Die slowakischen Vereine in Wien und Niederösterreich (1870–1993),” in: Die unbekannte Minderheit. Slowaken in Wien und Niederösterreich im 19. und 20. Jahrhundert, eds. E. Hrabovec, W. Reichel, Frankfurt am Main 2005, pp. 35–74.
Levine L., “Pan-Slavism and European Politics,” Political Science Quarterly 1914, vol. 29, no. 4 pp. 664–686.
Luč vols. 1–9, Vienna–Zagreb 1905–1913.
Luetić T., “Časopis Luč o dokolici i društvenom životu katoličke mladeži početkom 20. stoljeća,” Croatica Christiana periodica 2012, vol. 36, no. 69, pp. 51–84.
Luetić T., Studenti Sveučilišta u Zagrebu (1874–1914). Društveni život, svakodnevica, kultura i politika, Zagreb 2012.
Luetić T., “The Migration and Experiences of Croatian Students at Universities of the Austro-Hungarian Empire at the Turn of the Century,” in: The Entangled Histories of Vienna, Zagreb and Budapest (18th–20th Century), ed. I. Iveljić, Zagreb 2015, pp. 259–289.
Luetić T., “Velimir Deželić st. i Bugari,” in: Bugari i Zagreb. Povijest, kultura i politika / Българи и Загреб. История, култура и политика, eds. D. Karbić, T. Luetić, H. Mihanović-Salopek, Zagreb 2019, pp. 65–78.
Luetić T., “The Catholic Youth and Student Conflicts at the University of Zagreb in the Early Twentieth Century,” in: Science and Catholicism in the Universities of South-East Europe 1800 to 1920, eds. A. Biočić, I. Mršić Felbar, Peter Lang 2023, pp. 43–66.
Matijević Z., “Politička orijentacija Hrvatskog katoličkog pokreta u posljednjim godinama postojanja Austro-Ugarske Monarhije i prvim danima stvaranja Kraljevstva SHS (1903.–1918.), ” Društvena istraživanja 2001, vol. 10, nos. 1–2 (51–52), pp. 141–163.
Melik V., Vodopivec P., “Slovenski izobraženci in avstrijske visoke sole, 1848–1918,” Zgodovinski časopis 1986, vol. 40, no. 3, pp. 269–282.
Mlada Hrvatska, vol. 1–7, Zagreb 1908–1914.
Neubauer J., The Fin-de-Siècle Culture of Adolescence, New Haven–London 1992.
Nikolova V., Svatováclavská Liga, unpublished Bachelor’s thesis, The Faculty of Arts, Charles University, Praha 2021.
Preshlenova R., “Emancipation through Education: Some Bulgarian Experience since the 19th Century,” in: The Role of Education and Universities in Modernization Processes in Central and South-Eastern European Countries in 19th and 20th Century, eds. P. Vodopivec, A. Gabrič, Ljubljana 2011, pp. 53–62.
Preshlenova R., “State, Society and the Educated Elite in Bulgaria, 1878–1918,” in: Universities and Elite Formation in Central, Eastern and South Eastern Europe [Transkulturelle Forschungen an den Österreich-Bibliotheken im Ausland, Bd. 11], eds. F. Bieber, H. Heppner, Wien–Zürich 2015, pp. 13–23.
Schorske C. E., Fin-de-Siècle Vienna: Politics and Culture, London 1980.
Suppan A., Oblikovanje nacije u građanskoj Hrvatskoj (1835.–1918.), Zagreb 1999.
Surman J., “University scandals and the public sphere of Imperial Austria: the Wahrmund and Zimmermann affairs,” European Review of History 2018, vol. 26, no. 2, pp. 1–25.
Surman J., Universities in Imperial Austria, 1848–1918. A Social History of a Multilingual Space, Purdue University Press 2019.
Šimetin Šegvić F., Patriotizam i bunt: Franjo Josip I. u Zagrebu 1895. godine, Zagreb 2014.
Šuštar B., “The historical development of the formation of the elite in the south of the Habsburg Empire.
Slovenes and the schooling of the intellectual class in the late 1800s and early 1900s,” History of Education & Children’s Literature 2015, vol. 10, no. 1, pp. 505–526.
Švoger V., “Students from the small country in the big city: Croatians studying in Vienna in the nineteenth Century,” History of Education & Children’s Literature 2020, vol. 5, no. 1, pp. 207–224.
Vranješ-Šoljan B., “Croatian student societies in Vienna,” in: The Entangled Histories of Vienna, Zagreb and Budapest (18th–20th Century), ed. I. Iveljić, Zagreb 2015.
Chorwacka Akademia Nauki i Sztuki Chorwacja
https://orcid.org/0000-0002-1590-8420
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
