https://doi.org/10.31261/WSN.2012.12.04
Andrzej Zamoyski nie był zaliczany do grona najbardziej wpływowych magnatów w Rzeczypospolitej. Jego postać zaczęto dostrzegać dopiero po 1795 roku, kiedy został uznany za wzorzec dobrego potentata, stanowiącego przeciwieństwo stereotypowo negatywnego wizerunku panów, którzy doprowadzili kraj do upadku. Dla pamiętnikarzy Andrzej Zamoyski był przykładem magnata pełnego cnót. Tak był przedstawiany we wspomnieniach osób, które były świadkami utraty niepodległości przez Polskę. Ich ocena ukazuje postać magnata daleką od negatywnego stereotypu dominującego w relacjach pamiętnikarskich. Warto jednak podkreślić, że poza kanonem „złych” magnatów wymienianych z imienia, potępiany potentat był zazwyczaj anonimowy. Pamiętnikarze tworzyli również pozytywne postacie panów, którzy mieli być wzorem dla współczesnych. Działania te podejmowano z myślą o przyszłości zniewolonego narodu. Kolejne pokolenie pamiętnikarzy — ci, którzy okres stanisławowski pamiętali jedynie mgliście lub znali go pośrednio — podtrzymywali tendencję do przedstawiania magnatów w opisany wyżej sposób. Pozytywni bohaterowie końca XVIII wieku zyskują na wartości, ale Andrzej Zamoyski rzadko pojawia się w tym kontekście. Jego miejsce zajmują inni — ci, którzy zasłynęli w okresie napoleońskim. Wśród tych autorów grupa „złych” magnatów również przechodzi metamorfozę, ale kanon „zdrajców” wydaje się bardziej trwały. Widoczna jest także chęć ukazania dobrego magnata, który dowodziłby, że współistnienie wszystkich grup społecznych jest możliwe. Choć zniknięcie postaci Andrzeja Zamoyskiego z pamięci potomnych jest zrozumiałe, to pominięcie go w pamiętnikach pisanych przed 1795 rokiem jest zaskakujące, podobnie jak surowa ocena tej postaci w relacjach z tamtego okresu, w których wspomina się go jedynie zdawkowo. Można to tłumaczyć specyfiką tych tekstów. Brakuje w nich dydaktyki moralnej, a jedynie odzwierciedlają działania ich autorów, nie przedstawiając jednoznacznie ani stereotypu „złego”, ani dobrego magnata.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Cited by / Share
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
Tom 4 Nr 9 (2012)
Opublikowane: 2020-03-04
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
English
Język Polski