Model obywatela idealnego w listach pasterskich biskupa płockiego Michała Jerzego Poniatowskiego (1773—1784)
Abstrakt
Zum Thema des vorliegenden Aufsatzes ist das in den Hirtenbriefen des Bischofs von Płock, Michał J. Poniatowski geschaffene Modell eines idealen Bürgers. Bei Rekonstruktion des Modells bediente sich der Verfasser sog. Hinweise zum Gebet für tote Seelen. Diese „Hinweise“ wurden acht bekannten, Ende des 18. Jahrhunderts lebenden Persönlichkeiten gewidmet, die den anderen Bürgern als Vorbild dienen sollten. Neben dem Erzbischof A.K. Ostrowski waren unter den Persönlichkeiten weltliche Senatoren oder Beamte der hohen Ebene. Man weiß nicht, inwieweit der Bischof den Inhalt und die Form der in seiner Kanzlei in Warschau angefertigten Urkunden beeinflusste. Eins ist sicher, einige von den so ausgezeichneten Beamten waren seine oder seines Bruders — König, Stanisław August, Verwandte oder Freunde.
In den hier zu untersuchten Hirtenbriefen wurden alle Charaktereigenschaften eines solchen Beamten aufgezählt, der ein Patriot und treuer Anhänger des Königs zugleich sein sollte. Unter den Eigenschaften wurden hervorgehoben: die mit privatem Leben verbundenen Tugenden und die — häufiger genannten — öffentliches Leben betreffenden Tugenden. Der Klarheit wegen vergleicht der Verfasser die im Predigertum der zu untersuchten Epoche geltenden bürgerlichen Muster mit den, in dem — sozusagen — programmatischen Brief des Bischofs, M.J. Poniatowski vom 20. August 1775 enthaltenen erwünschten Verhaltensmustern. Außerdem bringt er auch einige biografische Daten von den beschriebenen Personen vor, die für deren Image nachteilig sein konnten, so dass sie in den „Anordnungen“ nicht erwähnt wurden. Die Tatsache, dass diese Hirtenbriefe in den zum König und zur Kommission für nationale Bildung (KEN) gehörenden Verlagshäusern herausgegeben wurden, macht die Mutmaßungen glaubwürdig, dass der König mit Kirchenhierarchen bei der Festlegung von den seinen und seiner Mitarbeiter Vorstellungen entsprechenden bürgerlichen Idealen mitwirkte.
Słowa kluczowe
Michał Jerzy Poniatowski; szlachta republikańska; modele obywatelskie w Rzeczypospolitej za rządów Stanisława Augusta; Stanisław August
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
