„Hesperiam sua Libra tenet, qua condita Roma […]” Astrologiczne konteksty opowieści o narodzinach i odrodzeniu Rzymu
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę wyjaśnienia symboliki astralnej, która towarzyszyła różnym wersjom sporządzonego w czasach antycznych horoskopu miasta Rzymu, oraz powiązania jej z astrologicznymi komponentami ideologii początków pryncypatu.
Słowa kluczowe
astrologia antyczna; założenie Rzymu; Marek Maniliusz; renovatio
Bibliografia
Abry J.‑H.: L’Horoscope de Rome (Cicéron, Div., II, 98—99). W: Les Astres. Actes du colloque international de Montpellier, 23—25 mars 1995. T. 2: Les correspondances entre le ciel, la terre et l’homme. Les « survivances » de l’astrologie antique. Eds. B. Bakhouche, A. Moreau, J.‑C. Turpin. Montpellier 1996, s. 121—140.
Bakhouche B.: Augustus: les astres et la mutation de l’autorité a Rome. „Revue des études anciennes” 2012, 113.1, s. 47—72.
Bakhouche B.: L’Astrologie a Rome. Louvain—Paris 2002.
Barchiesi A.: Phaethon and the Monsters. W: Paradox and the Marvellous in Augustan Literature and Culture. Ed. Ph. Hardie. Oxford 2009, s. 163—188.
Barton T.: Augustus and Capricorn: Astrological Polyvalency and Imperial Rhetoric. „Journal of Roman Studies” 1995, 85, s. 33—51.
Borsa A.: Cosmicizzazione di Roma antica. Roma 1997.
Bosworth A.B.: Augustus and August: Some Pitfalls of Historical Fiction. „Harvard Studies in Classical Philology” 1982, 86, s. 151—170.
Bréguet E.: Urbi et orbi: un cliché et un theme. W: Hommages a M. Renard. Ed. J. Bibauw. „Collection Latomus”, vol. CI. Bruxelles 1969, s. 140—152.
Callatay G. De: La géographie zodiacale de Manilius (Astr. 4, 744—817), avec une note sur l’Énéide virgilienne. „Latomus” 2001, 60.1, s. 35—66.
Cramer F.H.: Astrology in Roman Law and Politics. Philadelphia 1954.
Dekker E.: Illustrating the Phaenomena: Celestial cartography in Antiquity. Oxford 2012.
Domenicucci P.: Cesare e le stelle. W: P. Domenicucci: Astra Caesarum: Astronomia, astrologia e catasterismo da Cesare a Domiziano. Pisa 1996, s. 29—99.
Feeney D.: Caesar’s Calendar: Ancient Time and the Beginnings of History. Berkeley 2007.
Flores E.: Augustus, Manilius, and Claudian. W: Forgotten Stars: Rediscovering Manilius’ Astronomica.Eds. S.J. Green, K. Volk. Oxford 2011, s. 255—260.
Fratantuono L.: Madness Triumphant: A Reading of Lucan’s Pharsalia. Lanham—Boulder 2012.
Gladhill B.: Star wars in Manilius’ Astronomica. W: Idem: Rethinking Roman Alliance: A Study in Poetics and Society. Cambridge 2016, s. 97—118.
Grafton A.T., Swerdlow N.M.: Technical Chronology and Astrological History in Varro, Censorinus and Others. „Classical Quarterly” 1985, 35.2, s. 454—465.
Grafton A.T., Swerdlow N.M.: The Horoscope of the Foundation of Rome. „Classical Philology” 1986, 81.2, s. 148—153.
Green S.J.: Disclosure and Discretion in Roman Astrology: Manilius and his Augustan Contemporaries. Oxford 2014.
Hardie Ph.R.: Virgil’s Aeneid: Cosmos and Imperium. Oxford 1986.
Heilen S.: Ancient Scholars on the Horoscope of Rome. „Culture and Cosmos” 2007, 11.1—2, s. 43—68.
Hübner W.: Das Sternbild der Waage bei den römischen Dichtern. „Antike und Abendland” 1977, 23, s. 50—63.
Hübner W.: L’astrologie dans l’antiquité. „Pallas” 1983, 30, s. 1—24.
Ioannis Laurentii Lydi: Liber de mensibus. Ed. R. Wuensch. Lipsiae 1898.
Joost‑Gaugier Ch.L.: The Iconography of Sacred Space: A Suggested Reading of the Meaning of the Roman Pantheon. „Artibus et Historiae” 1998, 19, s. 21—42.
Kellum B.A.: The City Adorned: Programmatic Display at the Aedes Concordiae Augustae. W: Between Republic and Empire. Interpretations of Augustus and His Principate. Eds. K.A. Raaflaub, M. Toher. Los Angeles 1993, s. 276—307.
Le Boeuffle A.: Les noms latins d’astres et de constellations. Paris 1977.
Lewis A.‑M.: Augustus and His Horoscope Reconsidered. „Phoenix” 2008, 62.3—4, s. 308—337.
Liuzzi D.: L’Europe dans l’oeuvre de Manilius (Astr., IV, 681—695 715—721 760—769). W: Les Astres. Actes du colloque international de Montpellier, 23—25 mars 1995. T. 2: Les correspondances entre le ciel, la terre et l’homme. Les « survivances » de l’astrologie antique. Eds. B. Bakhouche, A. Moreau, J.‑C. Turpin. Montpellier 1996, s. 61—69.
Luck G.: Arcana Mundi: Magic and the Occult in the Greek and Roman Worlds. Baltimore 2006.
Lydus J.: On the Months (De mensibus). Transl. with intr. M. Hooker. [S.l.] 2017.
Magini L.: Stars, Myths and Rituals in Etruscan Rome. Cham—Heidelberg 2015.
Manilii M.: Astronomica. Ed. G.P. Goold. Leipzig 1985.
Nicolet C.: Space, Geography and Politics in the Early Roman Empire. Transl. H. Leclerc. Ann Arbor 1991.
Piętka R.: Kaliope i Urania. Rzymskie poematy astronomiczne. Poznań 2005.
Piętka R.: Roma Aeterna. Rzymska mitologia urbanistyczna. Poznań 2015.
Plutarch: Żywoty równoległe. T. 1: Tezeusz i Romulus, Likurg i Numa. Przeł. K. Korus. Oprac. L. Trzcionkowski, K. Korus. Warszawa 2004.
Possanza M.: Two Notes on Q. Cicero’s De Duodecim Signis (FPL P. 79 Morel; P. 101 Büchner). „Classical Philology” 1992, 87.1, s. 44—46.
Poulle B.: Phaéton et la légitimité d’Auguste. W: Pouvoir des hommes, signes des Dieux dans le monde antique. Actes des rencontres de Besançon (1999—2000). Eds. M. Fartzoff, É. Smadja, É. Geny. Besançon 2002, s. 125—134.
Ramsey J.T., Licht A.L.: The Comet of 44 BC and Caesar’s Funeral Games. Atlanta 1997.
Rehak P.: Imperium and Cosmos. Augustus and the Northern Campus Martius. Madison 2006.
Rochette B.: Urbs — Orbis. Ovide, Fastes II 684: Romanae spatium est Urbis et orbis idem. „Latomus” 1997, 56.4, s. 551—553.
Rudnicka J.: Poezja, astrologia i polityka — próba interpretacji horoskopów przedstawionych w księdze IV Astronomików Maniliusza. „Classica Wratislaviensia” 2010, 30, s. 97—106.
Sabbatucci D.: La religione di Roma antica, dal calendario festivo all’ordine cosmico. Milano 1988.
Schmid A.: Augustus und die Macht der Sterne: Antike Astrologie und die Etablierung der Monarchie in Rom. Köln 2005.
Spawforth A.J.S.: Greece and the Augustan Cultural Revolution. Cambridge 2012.
Studi Varroniani: De Gente Populi Romani Libri IV. Ed. P. Fraccaro. Padova 1907.
The Horologium of Augustus: Debate and Context. Ed. L. Haselberger. Portsmouth 2014.
The Roman Cultural Revolution. Eds. Th. Habinek, A. Schiesaro. Cambridge 1997.
Unger G.F.: Romulusdata. „Jahrbücher für classische Philologie” 1887, 135, s. 409—423.
Volk K.: Manilius and his Intellectual Background. Oxford 2009.
Wallace‑Hadrill A.: Mutatas Formas: the Augustan Transformation of Roman Knowledge. W: Cambridge Companion to the Age of Augustus. Ed. K. Galinsky. Cambridge 2005, s. 55—84.
Zieliński T.: Religia Rzeczypospolitej Rzymskiej. Toruń 2000.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0001-9239-1149
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
