Samorząd szlachecki województwa kijowskiego w połowie lat 80. XVIII wieku (1783—1785)
Abstrakt
The article discusses the functioning of the self‑government of nobles in the Kiev Voivodeship in the years 1783—1785. The problem was presented against the background of the political situation which arose as a result of the entry in 1783 of the Russian army to the Polish areas of Ukraine. This was associated with Petersburg’s activities whose purpose was to annex Crimea. The article also discusses the influence of the changes in the organisation of the royalist supporters in the years 1783—1784 in the south‑western areas of the Polish Republic, which were supposed to be directed by Marshal Michał Mniszech, the Ruthenian voivode Stanisław Szczęsny Potocki and the Kievian castellan Józef Stempkowski (who went on to become a voivode himself). The article concerns the course of the regional sessions of assemblies (sejmiki) and their bills in Żytomierz — the electoral assembly in July 1783, the parliamentary assembly in August 1784, and especially the economic assembly in July 1785. The laudum of the Kiev voivodeship of 16 July 1785 is notable due to the rich amount of problems associated with self‑government which are contained in it. In this area it was a second current of regional assembly life, manifesting itself apart from political and personal rivalry which was a marked feature of the parliamentary, deputational and electoral regional assemblies. The nobility that participated
in the sessions in Żytomierz was superior in its activity to the Mazovian voivodeship, not to mention the remaining voivodeships of the Wielkopolska province, where sometimes the economic assemblies were not held at all.
Słowa kluczowe
Samorząd szlachecki; województwo kijowskie; 1783—1785
Bibliografia
Anusik Z.: Organizacja i funkcjonowanie polskiej służby zagranicznej w latach 1764—1792 (Próba nowego spojrzenia). „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1996, 58.
Anusik Z., Stroynowski A.: Rybiński Jan Nepomucen. W: PSB. T. 33. Wrocław—Warszawa—Kraków 1992, s. 332.
Bukar S.: Pamiętniki z końca XVIII i początków XIX wieku. Warszawa [1912].
Butterwick R.: Faworyt — demagog? Pius Kiciński na Sejmie Czteroletnim. W: Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV—XVIII wieku. Red. M. Markiewicz, R. Skowron. Kraków 2006, s. 485—492.
Chorążyczewski W., Syta K.: Stosunek szlachty polskiej w XV—XVIII w. do ksiąg sądów partykularnych w świetle ustaw sejmowych i sejmikowych. „Miscellanea Historico‑Archivistica” 1999, t. 10, s. 3—26.
Czeppe M.: Kamaryla Pana z Dukli. Kształtowanie się obozu politycznego Jerzego Augusta Mniszcha 1750—1763. Warszawa 1998.
Czubina T.D.: Rid Potockich w Ukraini (Tulczinska linia): suspilno‑politicznita kulturołogiczni aspiekti. Czerkasy 2008.
Danilczyk A.: W kręgu afery Dogrumowej. Sejm 1786 roku. Warszawa 2010.
Dukwicz D.: Sekretne wydatki rosyjskiej ambasady w Warszawie w latach 1772—1790. W: Gospodarka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani Profesor Marii Boguckiej. Red. A. Karpiński, E. Opaliński, T. Wiślicz. Warszawa 2010.
Dyaryusz Seymu wolnego ordynaryinego […] 1784 […]. Wyd. M. Tukalski‑Nielubowicz. Warszawa 1785.
Filipczak W.: Elekcje ziemskich urzędników sądowych w czasach Rady Nieustającej (złożone do druku).
Filipczak W.: Rozdwojone wołyńskie sejmiki poselskie w 1786 roku. „Res Historica” 2013, nr 36.
Filipczak W.: Rugi i losy „rozdwojonych” sejmików przedsejmowych 1778—1786. „Czasopismo Prawno‑Historyczne” 1997, t. 49, z. 1—2.
Filipczak W.: Sejm 1778 roku. Warszawa 2000.
Filipczak W.: Sejmiki województwa płockiego 1780—1786. „Przegląd Nauk Historycznych” 2009, R. 8, nr 2.
Filipczak W.: Sejmiki ziemi czerskiej 1780—1786. „Przegląd Nauk Historycznych” 2010, R. 9, nr 1.
Filipczak W.: Sejmiki ziemi nurskiej 1780—1786. „Przegląd Nauk Historycznych” 2014, R. 13, nr 1.
Filipczak W.: Stanisław August i Elżbieta Sapieżyna. Spór wokół losów sejmu 1782 roku. W: Władza i polityka w czasach nowożytnych. Red. Z. Anusik. Łódź 2011, s. 62—70.
Filipczak W.: Stronnictwo regalistyczne w województwie kijowskim 1780—1782. „Przegląd Nauk Historycznych” 2009, R. 8, nr 1, s. 79—103.
Filipczak W.: Życie sejmikowe prowincji wielkopolskiej w latach 1780—1786. Łódź 2012.
Kamińska A.: Stempkowski (Stępkowski) Józef Gabriel. W: PSB. T. 43. Warszawa—Kraków 2004, s. 385—392.
Lityński A.: Sejmiki województwa płockiego przed i w czasie Sejmu Czteroletniego. Z badań nad organizacją i funkcjonowaniem. W: W dwusetną rocznicę wolnego Sejmu. Ludzie — państwo — prawo czasów Sejmu Czteroletniego. Red. A. Lityński. Katowice 1988.
Lityński A.: Z problematyki klasyfikacji sejmików ziemskich. „Prace Prawnicze” 1969, nr 1, s. 89—105.
Mazur K.: W stronę integracji z Koroną. Sejmiki Wołynia i Ukrainy w latach 1569—1648. Warszawa 2006.
Michalski J.: Kiciński Pius. W: PSB. T. 12. Wrocław—Warszawa—Kraków 1966, s. 383—384.
Michalski J.: Sejm w czasach panowania Stanisława Augusta. W: Historia sejmu polskiego. Red. J. Michalski. Warszawa 1984.
Michalski J.: Sejmiki poselskie 1788 roku. „Przegląd Historyczny” 1960, t. 51, z. 3.
Michalski J.: Sprawa przymierza polsko‑rosyjskiego w dobie aneksji Krymu. W: J. Michalski: Studia historyczne z XVIII i XIX wieku. T. 1. Warszawa 2007.
Pułaski K.: Korespondencja Michała Jerzego Mniszcha, marszałka w. kor. z lat 1783—1790. W: K. Pułaski: Szkice i poszukiwania historyczne. Seria 2. Petersburg 1898.
Ratajczyk L.: Przezwyciężenie kryzysu militarnego Polski przed reformami Sejmu Czteroletniego. Warszawa 1975.
Rolnik D.: Leonarda Marcina Świeykowskiego (1721—1793) ostatniego wojewody podolskiego życie codzienne i publiczne oraz jego myśli o Rzeczypospolitej (w druku).
Rosner A.: Mniszech Michał Jerzy. W: PSB. T. 21. Wrocław 1976, s. 481.
Rostworowski E.: Potocki Stanisław Szczęsny. W: PSB. T. 28. Wrocław 1985, s. 186—187.
Rostworowski E.: Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim. Warszawa 1957.
Rudnicki K.: Biskup Kajetan Sołtyk 1715—1788. Kraków—Warszawa 1906.
Rymszyna M.: Gabinet Stanisława Augusta. Warszawa 1962.
Siemieński J.: Organizacya sejmiku ziemi dobrzyńskiej. Kraków 1906.
Srogosz T.: Początki budowy stronnictwa królewskiego na Ukrainie przez Józefa Gabriela Stempkowskiego (koniec lat sześćdziesiątych — początek siedemdziesiątych XVIII w.). „Przegląd Nauk Historycznych” 2006, R. 5, nr 1 (9), s. 171—183.
Srogosz T.: Rzeczpospolita wobec aneksji Krymu przez Rosję w 1783 roku. W: Władza i polityka w czasach nowożytnych. Red. Z. Anusik. Łódź 2011.
Srogosz T.: Walka stronnictw politycznych na sejmiku województwa kijowskiego w Żytomierzu w 1786
roku. W: Istoricznyj archiw. Naukowy studii. Wypusk 13. Mikołajew 2014, s. 95—102.
Stroynowski A.: Opozycja sejmowa w dobie rządów Rady Nieustającej. Łódź 2005.
Szczygielski W.: Janikowski Konstanty. W: PSB. T. 10. Kraków 1962—1964, s. 517—518.
Szczygielski W.: Ośniałowski Jan. W: PSB. T. 24. Wrocław—Kraków 1979, s. 617.
Szczygielski W.: Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 roku. Łódź 1994.
Szwaciński T.: Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r. „Kwartalnik Historyczny” 2006, R. 113, 1.
Urzędnicy województwa ruskiego XIV—XVIII wieku. Spisy. Oprac. K. Przyboś. Wrocław 1987.
Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV—XVIII wieku. Spisy. Wyd. E. Janas, W. Kłaczewski. Kórnik 2002.
Zaleski B.: Korespondencja krajowa Stanisława Augusta z lat 1784 do 1792. Poznań 1872.
Zielińska Z.: „O sukcesyi tronu w Polszcze” 1787—1790. Warszawa 1991.
Zwierzykowski M.: Problematyka archiwalna w uchwałach sejmiku województw poznańskiego i kaliskiego w czasach saskich (1696—1763). W: Pamiętnik II Ogólnopolskiego Zjazdu Studentów Archiwistyki. Poznań 1998, s. 39—46.
Uniwersytet Łódzki Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
