Supplicationes Gajusza Juliusza Cezara
Abstrakt
Religion played a very important role in the public life of ancient Rome. One of the most peculiar rites which combined a religious aspect with the policy of the Roman state were the supplicationes. They were organised mostly for three reasons: a) to propitiate the gods and to avert their anger, whose results included military failures, epidemics, the action of the elements (this function was also performed by prodigia); b) for precatory reasons; c) in order to render thanks, for example after the achievement of a military victory or after important political events. The supplicationes were public in nature; they consisted of prayers to the gods combined with a procession, making an offering and religious feasts. These rites attracted many Romans, and frequently invoked strong emotional reactions in them. In the period of the decline of the Roman Republic the most important supplicationes, as far as the duration (number of days) and their nature was concerned, were the ones decreed by the senate in order to celebrate Caesar’s victories. Supplicationes were decreed in 57, 55 and 52 BC in honour of Caesar and to celebrate his military achievements. A peculiar feature of the rites organised in 55 BC was their prolongation to last 20 days. The supplicationes which were decreed during the civil war were even longer: after the battle of Thapsus (40 days) and after the battle of Munda (50 days). The supplicationes which were decreed on 1 September 44 BC were extraordinary in nature, for they were organised not for the sake of the gods but for the sake of Caesar. We may surmise from the fragments of Cicero’s first philippic that these were rites in which prayers were directed not to gods but directly to Caesar. This meant that the senate recognised his divinity since it consented to prayers and rituals being directed to him without an intermediary party.
Słowa kluczowe
Gajusz Juliusz Cezar; supplicationes
Bibliografia
Appel H.: Kontrowersje wokół senatus consultum ultimum. Studium z dziejów późnej republiki rzym‑ skiej. Toruń 2013.
Balbuza B.: Triumfator. Triumf i ideologia zwycięstwa w starożytnym Rzymie epoki cesarstwa. Poznań 2005.
Beard M., North J.A., Price S.: Religions of Rome. Vol. 1. Cambridge 1998.
Bergemann C.: Politik und Religion im spätrepublikanischen Rom. Stuttgart 1992.
Berthelet Y.: Le rôle des pontifes dans l’expiation des prodiges à Rome, sous la République: le cas des “procurations” anonymes. „Cahiers «Mondes anciens»” 2011, 2, s. 1—13 (en ligne: http://mondesanciens.revues.org/index348.html [mis en ligne le: 20.07.2011]).
Classen C.J.: Aretai und Virtutes: Untersuchungen zu den Wertvorstellungen der Griechen und Römer. Berlin—New York 2010.
Cogrossi C.: Pietà popolare e divinizzazione nel culto di Caesare del 44 a.C. In: Religione e politica nel mondo antico. A cura di M. Sordi. Milano 1981, s. 142—160.
Crawford J.W.: M. Tullius Cicero: The Lost and Unpublished Orations. Göttingen 1984.
Crawford M.: Roman Republicain Coins. Cambridge 1974.
Dobesch G.: Caesar und das „Unmögliche”. In: Imperium Romanum. Studien zur Geschichte und Re‑ zeption. Festschrift fur Karl Christ zum 75. Geburtstag. Eds. P. Kneissl, V. Lossemann. Stuttgart 1998, s. 158—183.
Ferrary J. -L.: À propos de deux passages des Philippiques (1, 11—13 et 2, 110). Remarques sur les honneurs religieux rendus à César en 45—44 et sur la politique d’Antoine après les Ides de Mars. „Archiv für Religionsgeschichte” 1999, vol. 1, s. 215—232.
Ferrary J. -L.: Optimates et Populares. Le problème du rôle de l’idéologie dans la politique. In: Die späte Römische Republik. La fin de la République Romaine. Un débat franco ‑allemand d’histoire et historiographie. Sous la dir. de H. Bruhns, J. -M. David, W. Nippel. Rome 1997, s. 221— 231.
Février C.: Diis placandis. Les destinataires de la procuratio prodigiorum. „Kentron” 2008, vol. 24, s. 165—181.
Février C.: Supplicare deis. La supplication expiatoire à Rome. Turnohout 2009.
Freyburger G.: La supplication d’action de grâces dans la religion romaine archaïque. „Latomus” 1977, 36, s. 283—315.
Freyburger G.: La supplication d’action de grâces sous le Haut Empire. In: Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt. Bd. 2, 16, 2. Berlin—New York 1978, s. 1418—1439.
Gee R.: From Corpse to Ancestor: The Role of Tombside Dining in the Transformation of the Body in Ancient Rome. In: The Materiality of Death. Bodies, Burials, Beliefs. Eds. F. Fahlander, T. Oestigaard. Oxford 2008, s. 59—68.
Halkin L.: La supplication et d’action de grâces chez les Romains. Paris 1953.
Hickson -Hahn F.: Pompey’s supplicatio duplicata: A novel form of thanksgiving. „Phoenix” 2000, 54, 3—4, s. 244—254.
Hickson -Hahn F.: The Politics of Thanksgiving. In: Augusto augurio. Rerum humanarum et divinarum commentationes in honorem Jerzy Linderski. Ed. C.F. Konrad. Stuttgart 2004, s. 31—52.
Hölkeskamp K.J.: [Commentaire]. Die späte Römische Republik. La fin de la République Romaine. Un débat franco ‑allemand d’histoire et historiographie. Sous la dir. de H. Bruhns, J. -M. David, W. Nippel. Rome 1997, s. 232—235.
Huber G.: Untersuchungen zu Caesars Oberpontifikat. Diss. Tübingen 1971.
Jaczynowska M.: Kult wodzów rzymskich w okresie republiki (III—I w. p.n.e.). „Balcanica Posnaniensia” 1984, t. 3, s. 157—165.
Jaczynowska M.: La genesi repubblicana del culto imperiale da Scipione L’Africano a Giulio Cesare. „Athenaeum” 1985, vol. 73, s. 285—295.
Jaczynowska M.: Przemiany religijne w okresie schyłku republiki rzymskiej. W: Świat antyczny. Sto‑ sunki społeczne, ideologia i polityka, religia. Studia ofiarowane Izie Bieżuńskiej ‑Małowist. Warszawa 1988, s. 256—287.
Jal P.: La propagande religieuse à Rome, au cours des guerres civiles de la fin de la république. „L’Antiquité Classique” 1961, 30, s. 395—414.
Jal P.: Les dieux et les guerres civiles dans la Rome de la fin de la République. „Revue des Études Latines” 1962, vol. 40, s. 170—200.
Kirsopp Lake A.: The supplicatio and Graecus ritus. In: Quantulacumque. Studies presented to Kirsopp Lake. London 1937, s. 243—251.
Koortbojian M.: The Divinisation of Caesar and Augustus: Precedents, Consequences, Implications. Cambridge 2013.
Kowalska E.: Triumf — instytucja sakralna i polityczna w Rzymie republikańskim. „Meander” 1984, t. 41, z. 1, s. 33—48; z. 2—3, s. 71—84.
Kowalski H.: Impietas w religii rzymskiej w okresie schyłku republiki. „Res Historica” 2002, z. 14: Graecorum et Romanorum memoria II, s. 103—123.
Kowalski H.: Początki kultu wodzów i władzy charyzmatycznej w Rzymie w okresie późnej republiki. „Klio” 2014, 30 (3), s. 101—111.
Kraaz A.: Vergöttlichungstendenzen am Ende der römischen Republik am Beispiel Caesars und Ok‑ tavians. Berlin 1993.
Laqueur R.: Über das Wesen des römischen Triumphs. „Hermes” 1909, 44, s. 215—236.
Liebeschuetz J.H.W.G.: Continuity and Change in Roman Religion. Oxford 1979.
Linke B.: Emotionalität und Status: zur gesellschaftlichen Funktion von supplicationes und lectisternia in der römischen Republik. In: Die emotionale Dimension antiker Religiösität. Hrsg. von A. Kneppe, D. Metzler. Münster 2003, s. 65—86.
Morawiecki L.: Bustum Caesaris. W: Miscellanea patristica in memoriam Joannis Czuj. Warszawa 1980, s. 261—265.
Morawiecki L.: Symbole urzędów religijnych na monetach republiki rzymskiej. W: Religie w świecie starożytnym. Red. D. Musiał, M. Ziółkowski. Toruń 1993.
Moreau C.: Clodiana Religio. Un proces politique en 61 av. J. ‑C. Paris 1982, s. 72—79.
Naiden F.S.: Ancient Supplication. Oxford 2006.
North J.A.: Democratic Politics in Republican Rome. „Past and Present” 1990, 126, s. 3—21.
North J.A.: Praesens Divus (review of Weinstock, Divus Iulius). „Journal of Roman Studies” 1975, 65, s. 171—177.
Olszewski L.: Kogo zabito w Idy Marcowe 44 r. przed Chr.? Człowieka czy… boga? W: Idy Marcowe 2050 lat później. Red. L. Mrozewicz. Poznań 2008, s. 51—66.
Ramsey J.T., Licht L.A.: The Comet of 44 BC and Caesar’s Funeral Games. Atlanta 1997.
Rosenberger V.: Gezähmte Götter. Das Prodigienwesen der römischen Republik. Stuttgart 1998.
Scheid J.: Die Parentalien für die verstorbenen Caesaren als Modell für den römischen Totenkult. „Klio” 1993, 75, s. 188—201.
Scheid J.: Graeco ritu: A typically Roman way of honouring the gods. „Harvard Studies in Classical Philology” 1995, 97, s. 15—34.
Scheid J.: La religion romaine à la fin de la République et au début de l’empire. In: Die späte Römische Republik. La fin de la République romaine. Un débat franco ‑allemand d’histoire et d’historiographie. Eds. H. Bruhns, J. -M. David, W. Nippel. Rome 1997, s. 127—139.
Scheid J.: Le délit religieux dans la Rome tardo ‑républicaine. In: Le délit religieux dans la cité antique. Rome 1981, s. 117—171.
Scheid J.: The Expiation of Impieties. Commited without Intention and the Formation of Roman The‑ ology. In: Transformations of the Inner Self in Ancient Religions. Eds. J. Assman, G. Strousma. Leyden—Boston—Köln 1999, s. 331—347.
Scheid J.: Religion romaine et spiritualité. „Archiv für Religionsgeschichte” 2003, 5, H. 1, s. 198— 209.
Sini F.: Uomini e Dèi nel sistema giuridico ‑religioso romano: Pax deorum, tempo degli Dèi, sacrifici. „Diritto @ Storia” 2002, no 1, s. 1—26.
Sordi M.: Pax deorum e libertà religiosa nella storia di Roma. In: La pace nel mondo antico. Ed. M. Sordi. Milano 1985, s. 146—154.
Sumi G.: Ceremony and Power: Performing Politics in Rome between Republic and Empire. Ann Arbor 2005.
The Fragments of the Roman Historians. Vol. 1. Ed. T.J. Cornell. Oxford 2013.
Tromp S.P.C.: De Romanorum Piaculis. Lugduni Batavorum 1921.
Wardle D.: Caesar and Religion. In: A Companion to Julius Caesar. Ed. M. Griffin. Blackwell 2009, s. 100—111.
Wardman A.: Religion and Statecraft among the Romans. Baltimore 1982.
Weinstock S.: Divus Iulius. Oxford 1971.
Uniwersytet Marii Curie -Skłodowskiej Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
