Nadzieja dla „Innego”. Kategoria „inności” w polskiej wielokulturowej literaturze dla młodych odbiorców
Abstrakt
he research problem addressed in this article concerns the method of constructing images of “otherness” and of “the Other” by authors of Polish multicultural literature for young readers in the last two decades. Multicultural literature is defined as literature that challenges a social order that is based on discrimination against minority groups. Multicultural literature deconstructs cultural stereotypes and prejudices and promotes intercultural dialogue and inclusiveness. Weronika Kostecka assumes that due to the ethnic and national homogeneity of Polish society, a literary character that uses a language other than Polish, has a skin color other than white, or cultivates other traditions than those commonly identified as Polish, is perceived (in an intra-textual sense and probably also by many prospective young readers) as “the Other.” This leads her to consider — from a postcolonial perspective — the difference between the concepts of otherness and cultural diversity; she points out that the former concept is related to privileging only one — dominant and ego-centric — way of perceiving socio-cultural reality. Finally, Kostecka analyzes the construct of “the Other” on the basis of Polish children’s literature about refugees. She argues that the authors focus on the trauma experienced by the characters as a result of forced migration and solely on their identity as refugees. In conclusion, Kostecka points out that this way of creating refugee stories significantly limits characterization, although it probably serves to emphasize the ethical responsibility of target readers.
Słowa kluczowe
otherness; Other; cultural diversity; identity; trauma; refugee; multicultural children’s and young adult literature
Bibliografia
Bibliografia
Bardijewska L., 2016, Kot Karima i obrazki, Łódź.
Bishop R.S., 1990, Mirrors, Windows, and Sliding Glass Doors, „Perspectives”, t. 6, nr 3. https://scenicregional.org/wp-content/uploads/2017/08/Mirrors-Windows-and-Sliding-Glass-Doors.pdf [data dostępu: 23.02.2021].
Błądek M., 2016, Szary, Warszawa.
Botelho M.J., Kabakov Rudman M., 2009, Critical Multicultural Analysis of Children’s Literature: Mirrors, Windows, and Doors, New York, NY.
Bradford C., 2007, Unsettling Narratives: Postcolonial Readings of Children’s Literature, [Waterloo, Ont.].
Burda Książki, 2018, Mała Reporterka Nela. http://www.burdaksiazki.pl/autorzy/nela-mala-reporterka [data dostępu: 23.02.2021].
Cai M., 2002, Multicultural Literature for Children and Young Adults: Reflections on Critical Issues, Westport, Conn.
Cai M., 2003, Multiple Definitions of Multicultural Literature: Is the Debate Really just “Ivory Tower” Bickering?, w: Fox D.L., Short K.G., red., Stories Matter: The Complexity of Cultural Authenticity in Children’s Literature, Urbana, IL.
Chrobak M., 2014a, Ucząc się od Jurgielewiczowej. Inna w powieści Katarzyny Pranič „Ela-Sanela”, w: Niesporek-Szamburska B., Wójcik-Dudek M., red., Zok-Smoła A., współp., Wyczytać świat — międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży, Katowice.
Chrobak M., 2014b, Obcość jako kategoria interpretacyjna w badaniach nad dzieciństwem i literaturą dla dzieci, w: Sztachelska J., Szymborska K., red., Children studies jako perspektywa interpretacyjna. Studia i szkice, Białystok.
Crossan S., 2015, Kasieńka, Domańska K., przeł., Warszawa.
Domańska E., 2008, Badania postkolonialne, w: Gandhi L., Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, Serwański J., przeł., Poznań.
Fornalczyk-Lipska A., 2017, Odmienność narodowa i etniczna w najnowszej polskiej literaturze dla młodego odbiorcy a wyzwania edukacji międzykulturowej, „Kultura i Edukacja”, t. 1, nr 115, s. 15—30.
García-González M., 2017, Origin Narratives: The Stories We Tell Children about Immigration and International Adoption, New York, NY.
Gawryluk B., 2011, Moje Bullerbyn, Łódź.
Gawryluk B., 2016, Teraz tu jest nasz dom, Łódź.
Gilton D.L., 2020, Multicultural and Ethnic Children’s Literature in the United States, Lanham.
Golka M., 2017, Międzykulturowe wyzwania i wyznania, „Relacje Międzykulturowe”, nr 1, s. 11—26.
Gopalakrishnan A., 2011, Multicultural Children’s Literature: A Critical Issues Approach, Los Angeles.
Gortat G., 2008, Do pierwszej krwi, Wrocław.
Gosk H., 2002, Bohater literacki o cechach Innego/Obcego, w: tejże, Bohater swoich czasów. Postać literacka w powojennej prozie polskiej o tematyce współczesnej. Wybrane zagadnienia, Izabelin.
Grętkiewicz E., 2005, Szczekająca szczęka Saszy, Warszawa.
Gruchlik H., 2007, Inność a obcość w kontekście filozoficznym, „Anthropos?”, nr 8/9, http://www.anthropos.us.edu.pl/anthropos5/texty/gruchlik.htm [data dostępu: 23.02.2021].
Grzybowski P., 2009, Edukacja europejska — od wielokulturowości ku międzykulturowości, Kraków.
GUS, 2015, Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski, Warszawa.
Hejno A., Piątas-Wiktor M., 2011, Baśnie nie z tego miasta: Opowieść wrocławskich dzieci, Wrocław.
Hope J., 2008, “One day we had to run”: The Development of the Refugee Identity in Children’s Literature and Its Function in Education, “Children’s Literature in Education: An International Quarterly” nr 39 (4). https://link.springer.com/article/10.1007/s10583-008-9072-x [data dostępu: 23.02.2021].
Jakubczak M., 2016, Doświadczenie źródłowe z perspektywy klasycznej filozofii indyjskiej, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, nr 61, s. 41—58.
Koc K, 2020, Edukacja polonistyczna w czasach populistycznej zarazy, „Paidia i Literatura”, nr 2, s. 13—34.
Kostecka W., 2017a, Dziwne — odmienne — obce. Dziecko jako Inny we współczesnej polskiej prozie dziecięcej i młodzieżowej, „Litteraria Copernicana”, nr 3 (23), s. 91—109.
Kostecka W., 2017b, Once Upon a Time There Was a War: The Use of Fairy-tale Conventions in Contemporary Polish Literature for Children about Refugees, “MASKA. Magazyn Antropologiczno-Socjologiczno-Kulturowy”, nr 4, s. 33—49.
Larrick N., 1965, The All White World of Children’s Books, „The Saturday Review” z 11 września 1965.
Mateo J.M., Martínez P.J., 2013, Emigracja, Jordan M., przeł., Piaseczno.
Meer N., Modood T., 2011, How Does Interculturalism Contrast with Multiculturalism?, „Journal of Intercultural Studies”, s. 1—22.
Mikołajewski J., 2016, Wędrówka Nabu, Kraków.
Młynarczuk-Sokołowska A., Potoniec K., Szostak-Król K., red., 2015a, Przygody Innego. Bajki międzykulturowe na rzecz integracji dzieci cudzoziemskich, Białystok.
Młynarczuk-Sokołowska A., Potoniec K., Szostak-Król K., red., 2015b, Przygody Innego II. Bajki międzykulturowe na rzecz integracji dzieci cudzoziemskich, Białystok.
Moncomble G., Pawlak P., 2015, Kotek, który merdał ogonem, [przeł. E. Kozyra-Pawlak i P. Pawlak]. Warszawa.
Onichimowska A., 2007, Dziesięć stron świata, Kraków.
Perry L.B., Southwell L., 2011, Developing Intercultural Understanding and Skills: Models and Approaches, “Intercultural Education”, t. 22, nr 6, s. 453—466.
Piątkowska R., 2017, Hebanowe serce, Łódź.
Pietrusińska M.J., 2020, Reprezentacje uchodźców w polskiej literaturze dziecięcej — przykład dyskursu prouchodźczego, „Studia Migracyjne — Przegląd Polonijny”, nr 1 (175), 47—66.
Pranič K., 2011, Ela-Sanela, Warszawa.
Raúf O.Q., 2018, Chłopiec z ostatniej ławki, Janota E., przeł., Warszawa.
Rąbkowska E., 2019, Od Robinsona do Neli Małej Reporterki. Recykling dziecięcego marzenia o podróży i przygodzie, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, t. 1, nr 1, s. 206—220.
Sadzikowska L., 2018, „Zebra”, „Opowieści spod oliwnego drzewa” i „Bahar znaczy wiosna” jako nowe propozycje lekturowe o wielokulturowości, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 22 (2), s. 225—238.
Sanna F., 2016, Podróż, Napiórska A., przeł., Warszawa.
Stanecka Z., 2011, Basia i kolega z Haiti, Warszawa.
Stephens J., 1990, Advocating Multiculturalism: Migrants in Australian Children’s Literature after 1972, „Children’s Literature Association Quarterly”, t. 15, nr 4, s. 180—185.
Stephens J., 1992, Language and Ideology in Children’s Fiction, Longman.
Stephens J., 2011, Schemas and Scripts: Cognitive Instruments and the Representation of Cultural Diversity in Children’s Literature, w: K. Mallan, C. Bradford, red., Contemporary Children’s Literature and Film: Engaging with Theory, New York, NY.
Suchowierska A., 2015, Mat i świat, Warszawa.
Szumal M., 2019, „Ada Judytka i zaginiony tałes”. Dziecięcy klucz do wielokulturowego Białegostoku, „Polonistyka. Innowacje”, nr 9, s. 131—140.
Ude I., 2017, Zebra, Warszawa.
Virkama A., 2010, From Othering to Understanding. Perceiving “Culture” in Intercultural Communication, Education and Learning, w: Korhonen V., red., Crosscultural Lifelong Learning, Tampere.
Webb J., 2000, Text, Culture, and Postcolonial Children’s Literature: A Comparative Perspective, w: McGillis R., red., Voices of the Other: Children’s Literature and the Postcolonial Context, New York, NY.
Witek R., 2016, Chłopiec z Lampedusy, Łódź.
Xie S., 2000, Rethinking the Identity of Cultural Otherness: The Discourse of Difference as an Unfinished Project, w: McGillis R., red., Voices of the Other: Children’s Literature and the Postcolonial Context, New York, NY.
Yokota J., 1993, Issues in Selecting Multicultural Children’s Literature, „Language Arts”, t. 70, nr 3, 156—167.
Yokota J., 2001, Kaleidoscope: A Multicultural Booklist for Grades K-8, Urbana, Ill.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
