(Nie)szczęśliwe zakończenia we współczesnej literaturze dziecięcej podejmującej temat Zagłady
Abstrakt
Wśród polskich utworów z kręgu literatury dla dzieci istnieje już wiele pozycji, które nie odżegnują się od podejmowania trudnych tematów, obarczonych dużym ładunkiem emocjonalnym. Między nimi znajduje się dość liczna grupa opowieści o tematyce Zagłady. Utwory te stanowią okazję do przepracowania przykrych emocji, a zarazem otwierają pole do namysłu nad kształtowaniem wśród młodych odbiorców literatury pożądanych społecznie postaw moralnych i roli dorosłego pośrednika w procesie lektury. W niniejszym artykule przeanalizowano wybraną literaturę z tego zakresu pod kątem przełamywania konwencji pomyślnych rozwiązań kończących utwory kierowane do dziecięcych czytelników. Podjęta została także próba określenia konsekwencji płynących z nieszczęśliwych lub otwartych zakończeń opowieści dla młodych odbiorców.
Słowa kluczowe
współczesna literatura dziecięca; Zagłada; moralność; trudne emocje w literaturze
Bibliografia
Adamczykowa Z., 2008, Literatura „czwarta” — w kręgu zagadnień teoretycznych, w: Heska-Kwaśniewicz K., red., Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980), Katowice.
Baluch A., 2003, Od ludus do agora. Rozważania o książkach dla młodzieży i o sposobach lektury, które wiodą od zabawy do poważnej rozmowy o literaturze, Kraków.
Bednarek J., Pawlak P., 2019, Pan Stanisław odlatuje, Warszawa.
Beręsewicz P., 2018, Ściśle tajne, Łódź.
Bettelheim B., 1985, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa.
Chmielewska I., 2011, Pamiętnik Blumki, Poznań.
Combrzyńska-Nogala D., 2014, Bezsenność Juki, Łódź.
Czechowski J., 2007, Funkcje edukacyjnej literatury dla dzieci i młodzieży, „Kultura i Edukacja”, nr 2.
Domagalska S., 2016, Przyszywany dziadek, Warszawa.
Dyrda A., 2021, Ostatni dżem babci, Szczecin.
Fabicka J., 2021, Rutka, Warszawa.
Gawryluk B., 2016, Teraz tu jest nasz dom, Łódź.
Groński R.M., 2010, Szlemiel, Warszawa.
Hoffmann J., Michułka D., Mínguez-López X., 2020, Czytanie literatury i emocje — perspektywa edukacyjna, „Filoteknos”, nr 10.
Janus-Sitarz A., 2016, W poszukiwaniu czytelnika. Diagnozy, inspiracje, rekomendacje, Kraków.
Jaromir A., Cichowska G., 2014, Ostatnie przedstawienie panny Esterki, Poznań.
Józefowicz A., 2017, Oswajanie z przemijaniem — temat śmierci we współczesnej literaturze dla dzieci. Terapeutyczne walory wybranych powieści, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”, nr 3.
Kent R., 2015, Mój pies Lala [tłum. K. Łaziuk], Warszawa.
Klus-Stańska D., 2009, Od niechęci wobec dziecięcej samodzielności myślenia do przekazu fikcji społecznej, „Studia Pedagogiczne Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego”, nr 18.
Kosmowska B., 2012, Dziewczynka z parku, Warszawa.
Landau I., 2015, Ostatnie piętro, Łódź.
Michułka D., 2016, Przełamywanie granic książki dla dziecka. „Ostatnie przedstawienie panny Esterki” Adama Jaromira jako lektura o czytaniu pamięci, „Dydaktyka Polonistyczna”, nr 2.
Niesporek-Szamburska, B., Baśń, w: Heska-Kwaśniewicz K., red., Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980), Katowice.
Pierelotkin I., 2017, Tata ma dziewczynę, Łódź.
Propp W., 1968, Morfologia bajki, „Pamiętnik Literacki”, nr 59/4.
Rudniańska J., 2015, Bajka o Wojnie, Warszawa.
Rusinek M., 2019, Zaklęcie na „w”, Łódź.
Szkłowski W.B., 2006, Sztuka jako chwyt, w: Burzyńska A., Markowski M.P., red., Teorie literatury XX wieku. Antologia, Kraków.
Śmiechowska-Petrovskij E., 2011, Wezwanie do własnej aktywności w kontekście doboru literatury dla dzieci przez pedagogów, „Forum Pedagogiczne”, nr 2.
Wójcik-Dudek M., 2008, Czytająca dziewczyna. O przemianach współczesnej powieści dla dziewcząt, w: Heska-Kwaśniewicz K., red., Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980), Katowice.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-5986-0900
Anna Sałatarow — doktorantka kierunku literaturoznawstwo w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwentka polonistyki ze specjalnością nauczycielską. Autorka między innymi artykułów w książkach serii „Edukacja Nauczycielska Polonisty” oraz w czasopismach „Polonistyka. Innowacje”,
„Polisemia”, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty”. Główne obszary zainteresowań to dydaktyka literatury, literatura dokumentu osobistego i związana z tematyką Zagłady.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
