Między kanonem a zaangażowaniem – zwrot ku ziemi na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej

Alicja Wosik

doi:10.31261/PiL.2023.05.01

Opublikowane: 2023-12-29

Nr 5 (2023)

Między kanonem a zaangażowaniem – zwrot ku ziemi na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej

Alicja Wosik

Dział: Rozprawy

https://doi.org/10.31261/PiL.2023.05.01

Abstrakt

The author of this article reflects on the need for an environmental discourse within the Polish language school education. She begins with outlining the main assumptions and problems of the Anthropocene, basing on the philosophical ideas of Ewa Domańska, Julia Fiedorczuk, and selected concepts from Rosi Braidotti. The starting point for considerations regarding a critical view of anthropocentrically-oriented pedagogy is the publication of Maksymilian Chutorański, Nie(tylko)-ludzkie wymiary edukacji: W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej [(Non-(merely)human) Dimensions of Education: Towards Non-Anthropocentric Pedagogy)]. Also, the ideas for enriching Polish literature lessons with the poems of Urszula Zajączkowska are presented. These poems allow for the expansion of students’ interpretative skills to include a socio-nature-cultural perspective in a synchronous approach. The article argues that the main challenge for a Polish literature teacher in the 21st century is to implement methods that sensitize students to the phenomenon of human existence within a symbiotic and multi-species community. The primary objective of this work is to highlight the need to break away from the division into nature and culture rooted in collective
thinking as dichotomous and mutually opposing elements. The article aims to draw attention to the fact that these phenomena are inseparable and that humans, as conscious beings, act as a bridge between these two spheres.

Słowa kluczowe:

ecocriticism , didactics of literature , Urszula Zajączkowska

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wosik, A. (2023). Między kanonem a zaangażowaniem – zwrot ku ziemi na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej. Paidia I Literatura, (5), 1–17. https://doi.org/10.31261/PiL.2023.05.01

Cited by / Share

Bibliografia

Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Braidotti R., 2014, Po człowieku, przekł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, przedm. do wyd. pol. J. Bednarek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Chutorański M., 2021, Nie(tylko)ludzkie wymiary edukacji. W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Google Scholar

Crutzen P.J., Stoermer E.F., 2000, The Anthropocene, „Global Change Newsletter”, vol. 41, s. 17–18.
Google Scholar

Dąbrowska M., 2017, Biografie gatunków stowarzyszonych. Danuta Hryniewicz i polskie owczarki nizinne, „Kultura i Historia”, nr 31, s. 187–203, pobrano z: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/wp-content/uploads/2017/09/16-KiH-31-2017-M-D%C4%85browska-Biografie-gatunkowe-stowarzyszonych.pdf [5.11.2023].
Google Scholar

Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32.
Google Scholar

Durczak J., 2010, Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Fiedorczuk J., 2015, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Google Scholar

Haraway D., 2012, Manifest gatunków stowarzyszonych, tłum. J. Bednarek, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, tłum. J. Bednarek i in., Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 241–260.
Google Scholar

Haraway D., Gane N., 2014, Co robić, gdy nigdy nie byliśmy ludźmi? Z Donną Haraway rozmawia Nicholas Gane, przeł. A. Jach, A. Kowalczyk, w: Ekologie, red. A. Jach, P. Juskowiak, A. Kowalczyk, Łódź, s. 103–135, pobrano z: https://msl.org.pl/media/user/pdf/ekologie-ebook-pdf.pdf [4.11.2023].
Google Scholar

Kronenberg A., 2014, Geopoetyka jako przykład zielonego czytania i pisania, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 294–320.
Google Scholar

Kundzewicz Z., Juda-Rezler K., 2010, Zagrożenia związane ze zmianami klimatu, „Nauka”, nr 4, s. 69–76, pobrano z: https://bibliotekanauki.pl/articles/704181.pdf [2.11.2023].
Google Scholar

Leakey R., Lewin R., 1999, Szósta katastrofa. Historia życia a przyszłość ludzkości, przeł. J. Prószyński, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Google Scholar

Lovelock J., 2003, Gaja. Nowe spojrzenie na życie na Ziemi, przeł. M. Ryszkiewicz, posł. J. Weiner, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Google Scholar

Markiewicz M., 2015, Przekroczyć człowieka. Uwagi o postantropocentrycznym problemie umiejscowienia, „Anthropos? Miasto i Miejsce”, nr 24, s. 110–120.
Google Scholar

Michalak A., 2022, Na świecie jest nas już 8 miliardów. Jak poradzi sobie z tym planeta?, Rzeczpospolita, 15.11.2022, https://klimat.rp.pl/klimat-i-ludzie/art37417361-na-swiecie-jest-nas-juz-8-miliardow-jak-poradzi-sobie-z-tym-planeta [dostęp: 21.01.2023].
Google Scholar

Podstawa programowa, [2023], Podstawa programowa. Szkoła podstawowa IV–VIII. Język polski, https://podstawaprogramowa.pl/Szkola-podstawowa-IV-VIII/Jezyk-polski [dostęp: 11.11.2023].
Google Scholar

Siemiątkowski G., 2013, Emisja antropogenicznych gazów cieplarnianych i ich wpływ na efekt cieplarniany, „Prace Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych”, nr 15, s. 81–90.
Google Scholar

Stasiak A., 2014, W obronie nowej historii kulturowej. W związku z próbami podważenia binarności w relacji kultura – natura, „Roczniki Humanistyczne”, T. 62, nr 2, s. 201–208.
Google Scholar

Tokarczuk O., 2020, Czuły narrator, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Watson J. i in., 2017, Protect the Last of the Wild, „Nature”, vol. 563, s. 27–30, https://doi.org/10.1038/d41586-018-07183-6.
Google Scholar

Wydrych J., 2014, Status zwierząt, w: K. Biernacka, J. Wydrych, Książka o prawach zwierząt, Fundacja Czarna Owca Pana Kota, Kraków, s. 38–79.
Google Scholar

WWF, 2020, Living Planet Report – 2020: Ratunek dla różnorodności biologicznej, red. R.E.A. Almond, M. Grooten, T. Petersen, WWF, Gland, Szwajcaria.
Google Scholar

Zajączkowska U., 2017, Minimum, Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, Wrocław.
Google Scholar

Zajączkowska U., 2021, Piach, wyd. 2, Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, Wrocław.
Google Scholar

Zajączkowska U., Rajkowska J., 2021, Z Urszulą Zajączkowską rozmawia Joanna Rajkowska, Zachęta, 29.01.2021, https://zacheta.art.pl/pl/mediateka-i-publikacje/z-urszula-zajaczkowska-rozmawia-joanna-rajkowska [dostęp: 26.01.2023].
Google Scholar

Alicja Wosik

awosik21@gmail.com
https://orcid.org/0000-0001-7025-3001

Afiliacja:

brak afiliacji Polska

Biogram

Alicja Wosik – studentka I roku filologii polskiej (studiów magisterskich uzupełniających) na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, nauczycielka języka polskiego w jednej z katowickich szkół. Jej zainteresowania naukowe dotyczą polskiej poezji współczesnej, ekokrytyki oraz dydaktyki polonistycznej.

Nr 5 (2023)
Opublikowane: 2024-07-23

eISSN: 2719-4167

10.31261/PiL

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst