W skandynawskim lesie (ulotna kartografia przyrody)
Abstrakt
Artykuł koncertuje się wokół koncepcji krajobrazu, który w myśl ustaleń Niny Gogi składa się wraz z językiem na zdefiniowanie miejsca, w którym kolejne protagonistki nawiązują głębokie relacje z przyrodą w ramach lokalnego ekosystemu. Badam w nim, w jaki sposób koncepcja krajobrazu funkcjonuje w odniesieniu do wsłuchania się w biologiczny język przyrody, skupiając się przede wszystkim na obrazowaniu lasu w skandynawskiej literaturze dziecięcej.
Słowa kluczowe
forest in literature; climate catastrophe; children’s literature; Scandinavian literature; Tove Jansson; ecology; nature
Bibliografia
Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Borg C.B., Ullström M., 2017, The Child in the Forest. Performing the Child in 20th Century Swedish Picture Books, „LIR.journal”, vol. 9, s. 7–25.
Borowski M., 2023, Splątania w imię przetrwania. Spekulatywne projekty wspólnot więcej-niż-ludzkich w obliczu kryzysu klimatycznego, w: Hakowanie antropocenu, red. M. Sugiera, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 93–128.
Burk D., 2022, The Eco-Phenomenological Heritage of Paul Virilio, „Ecopoiesis: Eco-Human Theory and Practice”, vol. 3, no. 1, s. 17–25, https://doi.org/10.24412/2713-184X-2022-1-17-25.
Chaberski M., 2022, Myśleć z kamieniami. Usytuowane poznanie jako strategia dekolonizacji natury w antropocenie, w: Performatyka. Poza kanonem, T. 2: Wiedza i niewiedza, red. Ł. Iwanczewska, M. Chaberski, Wiele Kropek, Kraków, s. 211–233.
Chakrabarty D., 2014, Klimat historii. Cztery tezy, tłum. M. Szcześniak, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 168–199.
Czachorowski S., 2018, Macadełka, puzderko i chróściki, Profesorskie Gadanie, 15.05.2018,
https://profesorskiegadanie.blogspot.com/2018/05/macadeka-puzderko-i-chrosciki.html [dostęp: 6.02.2023].
Dymel-Trzebiatowska H., 2023a, Genealogia Muminków w genologicznej ramie. Czy muminkowe książki to saga?, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, T. 66, z. 1, s. 181–190, https://doi.org/10.26485/ZRL/2023/66.1/2.
Dymel-Trzebiatowska H., 2023b, Zielony aktywizm. Wizerunek Grety Thunberg w książkach obrazkowych na szwedzkim rynku wydawniczym, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, T. 18, nr 4 (71), s. 69–80, https://doi.org/10.35765/eetp.2023.1871.05.
Goga N., 2011, Landskap og bannskap i Maria Parrs forfatterskap, „Barnelitterært forskningstidsskrift. Nordic Journal of ChildLit Aesthetics”, vol. 2, issue 1, s. 1–9, https://doi.org/10.3402/blft.v2i0.5969.
Goga N. i in., 2018, Introduction, w: Ecocritical Perspectives on Children’s Texts and Cultures: Nordic Dialogues, eds. N. Goga i in., Palgrave Macmillan, Basingstoke, s. 1–23.
Goga N. i in., eds., 2018, Ecocritical Perspectives on Children’s Texts and Cultures: Nordic Dialogues, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Guanio-Uluru L., 2023, Analysing Plant Representation in Children’s Literature: The Phyto-Analysis Map, „Child Lit Educ”, vol. 54, s. 149–167, https://doi.org/10.1007/s10583021-09469-2.
Jansson T., 2012, Muminki. Księga druga, tłum. T. Chłapowska, I. Szuch-Wyszomirska, Nasza Księgarnia, Warszawa.
Kotkowska M., 2017, Dzieci i natura – nieznana wyobraźnia artystyczna Sibylle von Olfers wobec twórczości Elsy Beskow, w: Wolność i wyobraźnia w literaturze dziecięcej, red. A. Czabanowska-Wróbel, M. Kotkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 341–363.
Kotkowska M., 2019, Rośliny – dzieci, płody Matki Ziemi w książce dziecięcej początku XX wieku, w: Żywioły w literaturze dziecięcej. Ziemia, red. A. Czabanowska-Wróbel, K. Zabawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 203–223.
Kuczaba-Flisak M., 2022a, Powrót do wrażliwości. Krytyczna analiza współczesnej powieści dla dziewcząt, w: Od powieści dla dziewcząt do narracji dziewczyńskich, red. A. Nosek, M. Chrobak, Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków, s. 193–213.
Kuczaba-Flisak M., 2022b, Ronja i Tonja – dzikie dzieci, [referat na konferencji:] VI International Conference „The Environmental Turn in the Study of Children’s and Young Adult Literature Reading – Experiencing – Emotions. Books for Children and Young Adults – Theory and Practice of Reception”, Uniwersytet Wrocławski, 17–19 czerwca 2022.
Lindgren A., 2017, Patrz, Madika, pada śnieg!, ilustr. I. Wikland, przeł. ze szwedz. A. Węgleńska., wyd. 1., nakł. 2., Zakamarki, Poznań.
Lindgren A., 2020, Ronja, córka zbójnika, tłum. A. Węgleńska, Nasza Księgarnia, Warszawa.
May K., 2021, Zimowanie, tłum. A.D. Kamińska, Znak, Kraków.
Morton T., 2023, Mroczna ekologia. Ku logice przyszłego współistnienia, przeł. A. Barcz, Oficyna Związek Otwarty, Warszawa.
Parr M., 2021, Tonja z Glimmerdalen, tłum. A. Haldorsen, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa.
Purchla J., 2015, Od Redakcji, „Herito”, nr 19, s. 3.
Reid J., 2013, Grey Ecology, w: The Virilio Dictionary, ed. J. Armitage, Edinburgh University Press, Edinburgh, s. 96–98, http://www.jstor.org/stable/10.3366/j.ctt1g09z9s.11.
Rybicka E., 2014, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas, Kraków.
Staniów B., 2020, Drzewa i lasy w kalendarzach przyrodniczych dla dzieci wydawanych w PRL-u, „Studia Poetica”, nr 8, s. 230–244, https://doi.org/10.24917/23534583.8.14
Stefańczyk J., 2018, Eko song, Wydawnictwo Dzika Małpa, Katowice.
Sugiera M., 2022, Obietnice potworów. Reprodukcyjne ekonomie wiedzy i afektywne praktyki poznania, w: Performatyka. Poza kanonem, T. 2: Wiedza i niewiedza, red. Ł. Iwanczewska, M. Chaberski, Wiele Kropek, Kraków, s. 153–179.
Sugiera M., 2023, Wprowadzenie, w: Hakowanie antropocenu, red. M. Sugiera, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 5–31.
Szaj P., 2023, O językach antropocenu – uwagi wstępne, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica”, nr 11, s. 3–19, https://doi.org/10.24917/23534583.11.1.
Virilio P., 2010, Grey Ecology, Atropos Press, New York.
Westin B., 2020, Sen o pewnej dolinie, w: taż, Tove Jansson. Mama Muminków. Biografia, przeł. B. Ratajczak, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa, s. 383–400.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-8495-5052
Magdalena Kuczaba-Flisak – doktorantka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Interesuje się literaturą dziecięcą i jej kontekstami, a także zagadnieniami nauczania literatury dziecięcej na poziomie akademickim. Jest członkinią Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań nad Literaturą Dziecięcą (International Research Society for Children’s Literature, IRSCL), Stowarzyszenia Literatury Dziecięcej (Children’s Literature Association, ChLA), Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Polonistycznych
(MSSP) oraz Polskiej Sekcji Stowarzyszenia Przyjaciół Książki dla Młodych (International Board on Books for Young People, IBBY). Współredaguje czasopismo „Czy/tam/czy/tu”. Najnowsze publikacje: Po co komu dzisiaj baśnie? (2022), Powrót do wrażliwości. Krytyczna analiza współczesnej powieści dla dziewcząt (2022), Literatura dziecięca jako forma myślenia: dotyk (2022), „You paint when you speak”: On the Creative Process of Hans Christian Andersen (2022), tłumaczenie artykułu Emer O’Sullivan Komparatystyka literatury dziecięcej w tomie Literatura światowa i przekład. Historie i teorie nowoczesnej komparatystyki od szkoły amerykańskiej do biohumanistyki (2022).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
