Pejzaże dźwiękowe w literaturze dziecięcej i młodzieżowej – komunikat z badań

Agata Klichowska; Maciej Skowera

doi:10.31261/PiL.2024.06.03

Opublikowane: 2024-12-16

Nr 6 (2024)

Pejzaże dźwiękowe w literaturze dziecięcej i młodzieżowej – komunikat z badań

Agata Klichowska

, Maciej Skowera

Dział: Varia

https://doi.org/10.31261/PiL.2024.06.03

Abstrakt

Artykuł stanowi prezentację projektu „Dawne i współczesne pejzaże dźwiękowe w literaturze dziecięcej i młodzieżowej – ekokrytyczne analizy i interpretacje w świetle ekologii akustycznej i edukacji ekologicznej”, finansowanego w ramach działania „Zielony Uniwersytet Warszawski – II edycja” (IV.3.1) ze środków programu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza (2020–2026)”. W tekście zostaje przedstawiona podstawa metodologiczna projektu – wraz z kluczowymi pojęciami: ekokrytyki, ekologii akustycznej, literackiego pejzażu dźwiękowego i studiów nad dźwiękiem – oraz jego założenia, cele, poszczególne elementy, planowane działania, a także wstępne efekty przeprowadzonych dotychczas badań.

Słowa kluczowe:

ekokrytyka , ekologia akustyczna , literatura dziecięca i młodzieżowa , pejzaż dźwiękowy , studia nad dźwiękiem

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Klichowska, A., & Skowera, M. (2024). Pejzaże dźwiękowe w literaturze dziecięcej i młodzieżowej – komunikat z badań. Paidia I Literatura, (6), 1–16. https://doi.org/10.31261/PiL.2024.06.03

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).

Bibliografia

Barcz A., 2012, Przyroda – bliska czy daleka? Ekokrytyka i nowe sposoby poetyki odpowiedzialności za przyrodę w literaturze, „Anthropos?”, nr 18–19, s. 59–79.
Google Scholar

Barcz A., 2016, Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
Google Scholar

Bernat S., 2015, Wokół pojęcia soundscape. Dyskusja terminologiczna, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, nr 30, s. 45–57.
Google Scholar

Brzostek D., 2015, Tyrania oka, pokora ucha? O potrzebie „sound studies”, „Teksty Drugie”, nr 5 (155), s. 13–27.
Google Scholar

Bull M., ed., 2018, The Routledge Companion to Sound Studies, Routledge, New York, NY–London.
Google Scholar

Cox C., Warner D., eds., 2004, Audio Culture: Readings in Modern Music, Continuum, London–New York, NY.
Google Scholar

Cuddy-Keane M., 2005, Modernist Soundscapes and the Intelligent Ear: An Approach to Narrative Through Auditory Perception, w: A Companion to Narrative Theory, eds. P. James, P.J. Rabinowitz, Blackwell, Malden, MA–Oxford–Victoria, s. 382–398. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470996935.ch26
Google Scholar

Domańska E., 2010, Jakiej metodologii potrzebuje współczesna humanistyka?, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 45–55.
Google Scholar

Dymiter M., 2021, Notatki z terenu, Wydawnictwo Części Proste, Gdańsk.
Google Scholar

Fiedroczuk J., 2015, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Google Scholar

Figura M., 2021, Literatura dziecięca i młodzieżowa w obliczu katastrofy klimatycznej. Nadzieje i możliwości szerzenia postawy proekologicznej za pomocą tekstów literackich, „Paidia i Literatura”, nr 3, s. 1–19, https://doi.org/10.31261/PiL.2021.03.02. DOI: https://doi.org/10.31261/PiL.2021.03.02
Google Scholar

Figura M., 2022, Dziecko w katastrofie klimatycznej – świadek, ofiara, aktywista, „Paidia i Literatura”, nr 4, s. 1–16, https://doi.org/10.31261/PiL.2022.04.04. DOI: https://doi.org/10.31261/PiL.2022.04.04
Google Scholar

Furlonge N.B., 2018, Race Sounds: The Art of Listening in African American Literature, University of Iowa Press, Iowa City, IA. DOI: https://doi.org/10.1353/book58293
Google Scholar

Halliday S., 2013, Sonic Modernity: Representing Sound in Literature, Culture and the Arts, Edinburgh University Press, Edinburgh. DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9780748627615.001.0001
Google Scholar

Kane B., 2014, Sound Unseen: Acousmatic Sound in Theory and Practice, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199347841.001.0001
Google Scholar

Kapelański M., 1999, Koncepcja „pejzażu dźwiękowego” (soundscape) w pismach R. Murray’a [!] Schafera, Uniwersytet Warszawski, Instytut Muzykologii, praca magisterska, maszynopis.
Google Scholar

Kapelański M., 2005a, Narodziny i rozwój ekologii akustycznej pod banderą szkoły pejzażu dźwiękowego, „Muzyka”, T. 50, nr 2 (197), s. 107–119.
Google Scholar

Kapelański M., 2005b, R. Murray’a [!] Schafera historia w formie sonatowej, „Kultura i Historia”, nr 9, http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/pl/archives/58 [dostęp: 27.03.2024].
Google Scholar

Klichowska A., 2022, Breaking the Silence: Therapeutic Uses of Music and the Wellbeing of Adolescents, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, T. 4, nr 1, s. 169–180, https://doi.org/10.32798/dlk.949. DOI: https://doi.org/10.32798/dlk.949
Google Scholar

Klichowska A., Marciniak K., 2021, Przeuszone w tłumaczeniu, „Znak”, nr 792, s. 98–105.
Google Scholar

Kocyba P., Łukianow M., Piotrowski G., 2020, Młodzieżowe strajki klimatyczne w Polsce. Kto protestuje i dlaczego?, „Miscellanea Anthropologica et Sociologica”, T. 21, nr 4, s. 77–95.
Google Scholar

Leighton A., 2018, Hearing Things: The Work of Sound in Literature, Harvard University Press, Cambridge, MA. DOI: https://doi.org/10.4159/9780674985360
Google Scholar

Lindskog A.J., 2017, Silent Modernism: Soundscapes and the Unsayable in Richardson, Joyce, and Woolf, Lund University, Lund.
Google Scholar

Marciniak K.B., 2012, 30 lat ekologii akustycznej w Polsce, „Ruch Muzyczny”, T. 55, nr 18, s. 11–15.
Google Scholar

Marciniak K., 2019, Instrukcja obsługi ciszy nocnej, „Znak”, nr 772, s. 96–103.
Google Scholar

Marciniak K., 2021, Dźwiękopisarstwo, „Znak”, nr 791, s. 112–113.
Google Scholar

Michnik A., 2018, Współczesne nurty sound studies – wprowadzenie. Prezentacja z Audioriver Lab 2018, „Glissando”, 24.04.2018, https://glissando.pl/aktualnosci/wspolczesne-nurty-sound-studies-wprowadzenie-prezentacja-z-audioriver-lab-2018/ [dostęp: 12.08.2024].
Google Scholar

Mik A., Pokora P., Skowera M., red., 2016, Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, Wydawnictwo SBP, Warszawa.
Google Scholar

Misiak T., 2014, W stronę kulturowych badań nad dźwiękiem. Przypadek sound studies, „Muzyka”, T. 59, nr 1 (232), s. 7–24.
Google Scholar

Ochwat M., 2020, Edukacja polonistyczna wobec kryzysu klimatycznego – rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne, „Annales Universtatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio N: Educatio Nova”, T. 5, s. 185–204, https://doi.org/10.17951/en.2020.5.185-204. DOI: https://doi.org/10.17951/en.2020.5.185-204
Google Scholar

Oliveros P., 2005, Deep Listening: A Composer’s Sound Practice, Deep Listening Publications, New York, NY.
Google Scholar

Pinch T., Bijsterveld K., 2004, Sound Studies: New Technologies and Music, „Social Studies of Science”, vol. 34, no. 5, s. 635–648, https://doi.org/10.1177/0306312704047615. DOI: https://doi.org/10.1177/0306312704047615
Google Scholar

Pinch T., Bijsterveld K., eds., 2011, The Oxford Handbook of Sound Studies, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195388947.001.0001
Google Scholar

Rath, R.C., 2003, How Early America Sounded, Cornell University Press, Ithaca, NY.
Google Scholar

Rąbkowska E., 2017, Dzieci, zwierzęta i wielka zabawa. Przekształcenia wątków zwierzęcego folkloru w polskiej literaturze dla dzieci i młodzieży w perspektywie kulturowych studiów nad zwierzętami (cultural animal studies), „Polonistyka. Innowacje”, nr 5, s. 85–102, https://doi.org/10.14746/pi.2017.1.5.8. DOI: https://doi.org/10.14746/pi.2017.1.5.8
Google Scholar

Rąbkowska E., 2020, From Empathy to Ethical Reflection: Polish Children’s and Young Adult Literature (19th–21st Century) in a Cultural Animal Studies Perspective – Selected Problems, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, T. 2, nr 2, s. 12–36, https://doi.org/10.32798/dlk.627. DOI: https://doi.org/10.32798/dlk.627
Google Scholar

Sasin M., 2019a, Ekologia akustyczna – nieobecny dyskurs w pedagogice, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, T. 22, nr 1 (85), s. 31–48.
Google Scholar

Sasin M., 2019b, Kształtowanie środowiska dźwiękowego jako przejaw kreatywności dzieci. Perspektywa ekologii akustycznej, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, T. 22, nr 3 (87), s. 71–83, http://dx.doi.org/10.34862/tce.2019.3.4.
Google Scholar

Sasin M., 2021, Ekologia akustyczna jako istotny element nowoczesnej pedagogiki muzycznej, „Ars Inter Culturas”, nr 10, s. 109–119, https://doi.org/10.34858/AIC.10.2021.396.
Google Scholar

Sasin M., 2022, Stosunek człowieka do doznań słuchowych a świadomość własnego ciała i cielesności. Perspektywa ekologii akustycznej, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, T. 14, nr 1, s. 58–72, https://doi.org/10.18778/2450-4491.14.05. DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.14.05
Google Scholar

Sasin M., 2023, Obrazem – o dźwięku. Książki obrazkowe dla dzieci kształtujące aktywną postawę wobec audiosfery, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, T. 18, nr 4 (71), s. 145–189, https://doi.org/10.35765/eetp.2023.1871.11. DOI: https://doi.org/10.35765/eetp.2023.1871.11
Google Scholar

Schafer R.M., 1977, The Tuning of the World, A.A. Knopf, New York, NY.
Google Scholar

Schulze H., ed., 2008, Sound Studies: Traditionen – Methoden – Desiderate. Eine Einführung, Transcript, Bielefeld. DOI: https://doi.org/10.1515/9783839408940
Google Scholar

Schweighauser P., 2006, The Noises of American Literature, 1890–1985: Toward a History of Literary Acoustics, University Press of Florida, Gainesville, FL.
Google Scholar

Sheremet O., 2014, „Być może wcale nie jestem poetką” (Wywiad z Julią Fiedorczuk), Popmoderna, 13.01.2014, https://popmoderna.pl/byc-moze-wcale-nie-jestem-poetka-wywiad-z-julia-fiedorczuk/ [dostęp: 27.03.2024].
Google Scholar

Skowera M., 2016, Literackie spotkania istot podporządkowanych. Studium przypadku: „Miasteczko Ostatnich Westchnień” Grzegorza Gortata, w: Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. A. Mik, P. Pokora, M. Skowera, Wydawnictwo SBP, Warszawa, s. 53–74.
Google Scholar

Skowera M., 2019, W krainie odpadów. Wszystkie śmieci „LonNiedynu” Chiny Miéville’a, w: O czym mówią rzeczy? Świat przedmiotów w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, red. A. Mik i in., Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP, Warszawa, s. 197–221.
Google Scholar

Skowera M., 2021, Niezapomniana baśń o zapomnianych zwierzętach. Wybrane polskie lektury „Miejskich muzykantów z Bremy” braci Grimm, w: (Nie)zapomniane zwierzęta, red. E. Łoch, A. Trześniewska, D. Piechota, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk, s. 193–214.
Google Scholar

Snaith A., ed., 2020, Sound and Literature, Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar

Stasiowska J., 2015, Przeczyść uszy, przetrzyj oczy, przewietrz mózg – ekologia akustyczna, soundscape studies, sound studies, „Glissando”, nr 26, s. 52–55.
Google Scholar

St. Clair J., 2013, Sound and Aural Media in Postmodern Literature: Novel Listening, Routledge, New York, NY–London.
Google Scholar

Sterne J., 2003, The Audible Past: Cultural Origins of Sound Reproduction, Duke University Press, Durham, NC–London. DOI: https://doi.org/10.1515/9780822384250
Google Scholar

Szalewska K., 2022, Ekoliteratura w kontekście animal studies i zwrotu etycznego, „Porównania”, nr 1 (31), s. 95–113, https://doi.org/10.14746/por.2022.1.6. DOI: https://doi.org/10.14746/por.2022.1.6
Google Scholar

Szałasek F., 2018, Nagrania terenowe, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk.
Google Scholar

Tabaszewska J., 2018, Ekokrytyczna (samo)świadomość, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 7–16. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2018.2.1
Google Scholar

Thompson E., 2002, The Soundscape of Modernity, Massachusetts Institute of Technology Press, Cambridge, MA.
Google Scholar

Truax B., 1978, Handbook for Acoustic Ecology, Aesthetic Research Centre of Canada, Vancouver.
Google Scholar

Vaclavik K., 2020, Listening to the „Alice” Books, „Journal of Victorian Culture”, vol. 26, no. 1, s. 1–20, https://doi.org/10.1093/jvcult/vcaa022. DOI: https://doi.org/10.1093/jvcult/vcaa022
Google Scholar

Voegelin S., 2014, Sonic Possible Worlds: Hearing the Continuum of Sound, Bloomsbury, New York, NY–London.
Google Scholar

Westerkamp H., 2015, Spacery dźwiękowe, przeł. K. Kijowska, „Glissando”, nr 26, s. 24–29.
Google Scholar

Zdunik J., 2023, Czy empatia jest odpowiedzią na antropocen? Kilka refleksji z perspektywy psychologii lektury i dydaktyki polonistycznej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica”, T. 11, s. 47–61, https://doi.org/10.24917/23534583.11.4. DOI: https://doi.org/10.24917/23534583.11.4
Google Scholar

Zielińska L., 1995a, O Schaferze. Dwie noty, „Monochord”, nr 8/9, s. 7–13.
Google Scholar

Zielińska L., 1995b, Rozmowa z R. Murrayem Schaferem, „Monochord”, nr 8/9, s. 13–23.
Google Scholar

Agata Klichowska

https://orcid.org/0000-0003-2409-9896

Afiliacja:

Uniwersytet Warszawski, Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego Polska

Biogram

Agata Klichowska – mgr, przygotowuje rozprawę doktorską w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego na temat pejzaży dźwiękowych w amerykańskiej literaturze grozy dla dzieci. Pracuje w Muzeum Książki Dziecięcej (dziale specjalnym i czytelni naukowej Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy – Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego). Kontakt: agata.klichowska@uw.edu.pl lub agata.klichowska@koszykowa.pl.

Maciej Skowera

mgskowera@uw.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-0299-3515

Afiliacja:

Uniwersytet Warszawski, Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego Polska

Biogram

Maciej Skowera – dr, pracuje w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim oraz w Muzeum Książki Dziecięcej (dziale specjalnym i czytelni naukowej Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy – Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego). Jego zainteresowania naukowe obejmują historię i teorię fantastyki dziecięcej i młodzieżowej, przekształcenia klasyki dla młodej publiczności czytelniczej oraz kulturę popularną. Kontakt: mgskowera@uw.edu.pl lub maciej.skowera@koszykowa.pl.

Nr 6 (2024)
Opublikowane: 2024-12-31

eISSN: 2719-4167

10.31261/PiL

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Licencja CC

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Prześlij tekst