Portrety ludzi i zwierząt w powieści detektywistycznej Marty Matyszczak Tajemnicza śmierć Marianny Biel
Abstrakt
The article points to the advantages of utilizing books chosen and read by students during lessons of Polish. As illustrative example here serves Tajemnicza śmierć Marianny Biel written by Marta Matyszczak, a contemporary detective novel, published in 2017, partially narrated from the perspective small invalid mongrel. The novel’s structure is conducive to discussion of detective stories in didactic work, showing the “Silesian” features of the novel’s characters, and analyzing their seemingly superficial characters. On the basis of the novel, the subject of animal studies may be raised: the animality of the relationship between humans and animals. The article draws attention to the importance of the animal issues in humanities, going beyond the understanding thereof as “the animality of human nature.” It emphasizes the essence of giving voice to the animals and empowering them, without trying to “humanize” them.
Słowa kluczowe
detective novel; high school; Polish lessons; youth reading; animal studies
Bibliografia
Araszkiewicz A., 2007, Zwierz‑am się, więc jestem, „Czas Kultury”, nr 6, s. 154—156.
Barcz A., Łagodzka D., 2015, Wstęp. O świecie więcej niż ludzkim, w: Bednarek J.B., Gostyński D., Czapliński P., red., Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu. Warszawa, s. 7—13.
Berger J., 1999, O patrzeniu, Sikora S., przeł., Warszawa.
Burszta W., Czubaj M., 2007, Krwawa setka. 100 najważniejszych powieści kryminalnych, Warszawa.
Chmielewska J., 1993, Nawiedzony dom, Łódź.
Cieślikowski J., 1975, Literatura i podkultura dziecięca, Wrocław.
Czaja D., 2009, Zwierzęta w klatce (języków). https://www.gnosis.art.pl/e_gnosis/punkt_widzenia/czaja_zwierzeta_w_klatce_jezykow_01.htm [data dostępu: 20.03.2019].
Czubaj M., 2007, Krwawa setka, Warszawa.
Darska B., 2011, Śledztwo i płeć. O bohaterkach powieści kryminalnych, t. 1, Olsztyn.
Deleuze G., Guattari F., 2015, Kapitalizm i schizofrenia II: Tysiąc plateau, Warszawa.
Domańska E., 2006, Historie niekonwencjonalne, Poznań.
Eco U., 2009, Od drzewa do labiryntu. Studia historyczne o znaku i interpretacji, Jurkowlaniec G., przeł., Warszawa.
Gralewicz‑Wolny I., 2015, Tę książkę wymyślił pies…, w: Niesporek-Szamburska B., Wójcik‑Dudek M., Zok‑Smoła A., red., (Przed)szkolne spotkania z lekturą, Katowice, s. 315—324.
Kowalczyk Z., 2019, Skąd wiesz, że pies cierpi?, „Pismo”, nr 2. https://magazynpismo.pl/wszyscy‑jestesmy-zwierzetami-pies/ [data dostępu: 27.03.2019].
Koza M., 2014, Śladem różnicy. Dekonstrukcja granicy między człowiekiem a zwierzęciem w filozofii Jacques’a Derridy, w: Tymieniecka‑Suchanek J., red., Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze, t. 1: Aspekt posthumanistyczny i transhumanistyczny, Katowice, s. 163—170.
Kurek J., Maliszewski K., 2011, Wstęp, w: Kurek J., Maliszewski K., red., Zwierzęta i ludzie. Chorzów.
Lestel D., 2015, Myśleć sierścią. Zwierzęcość w perspektywie drugoosobowej, w: Barcz A., Łagodzka D., red., Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu, Warszawa, s. 17—33.
Lofting H., 2010, Doktor Dolittle i jego zwierzęta, Adamczyk B., przeł., Poznań.
Matyszczak M., 2017, Tajemnicza śmierć Marianny Biel, Wrocław.
Mytych‑Forajter B., 2015, Doktor Dolittle i jego zwierzęta — lektura ekokrytyczna, w: Niesporek‑Szamburska B., Wójcik‑Dudek M., Zok‑Smoła A., red., (Przed)szkolne spotkania z lekturą, Katowice, s. 325—334.
Nawarecki A., 2011, Zoofilologia, w: Kurek J., Maliszewski K., red., Zwierzęta i ludzie, Chorzów, s. 15—17.
Nienacki Z., 1983, Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic, Olsztyn.
Nowak K., 2009, Animal studies — wyzwanie dla historiografii?. https://histmag.org/Animal-studies-wyzwanie-dla-historiografii-3208 [data dostępu: 11.02.2019].
Sadzikowska L., 2015, Nowe propozycje lekturowe. Powieść detektywistyczna w szkole podstawowej — o wybranych książkach słów kilka…, w: Niesporek‑Szamburska B., Wójcik‑Dudek M., Zok‑Smoła A., red., (Przed)szkolne spotkania z lekturą, Katowice, s. 451—460.
Singer P., 2004, Wyzwolenie zwierząt, Alichniewicz A., Szczęsna A., przeł., Warszawa.
Żychliński A., 2015, w: Barcz A., Łagodzka D., red., Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu, Warszawa, okładka.
Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Wodzisławiu Śląskim Polska
https://orcid.org/0000-0003-0756-4020
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
