Odpowiedzialność osób zarządzających w transnarodowych korporacjach w prawie karnym – aspekty międzynarodowe i transnarodowe
Abstrakt
Owing to increasing globalisation, transnational corporations play an important role in international trade. Those wealthy and very complex entities have a major impact on reality and often engage in activities which involve illegal practices such as the environmental pollution, forced labour and other serious infringement of employees’ right or even crimes against humanity. Carrying on business which is primarily profit-oriented may result in violations of fundamental human rights, if this is required for a corporation to financially exploit a business opportunity. It is difficult in practice to hold these entities and their corporate directors to account. Regulations regarding criminal responsibility of managers of transnational corporations can be found in national and international laws. However, criminal proceedings do not give satisfactory results. The main problem lies in powers, flexibility and close links of those corporations with local authorities. The paper points to different solutions applied throughout the world, and describes the best-known criminal proceedings against corporate managers.
Słowa kluczowe
transnational corporation; International Criminal Court; contribution; international accountability
Bibliografia
Bush A.: The Prehistory of Corporations and Conspiracy in International Law: What Nuremberg Really Said. “Columbia Law Review” 2009, Vol. 109.
Czapliński A.: Odpowiedzialność Organizacji Międzynarodowych jako Element Uniwersalnego Systemu Odpowiedzialności Międzynarodowoprawnej. Łódź 2014.
Gallmetzer R.: Prosecuting Persons Doing Business with Armed Groups in Conflict Areas s. “Journal of International Criminal Justice” 2010, Vol. 8.
Jóźwiak I.: Wina w organizacji jako przesłanka odpowiedzialności podmiotu zbiorowego w świetle projektowanej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. „Młody Jurysta” 2019, nr 3.
Kaleck W., Saage-Maass M.: Corporate Accountability for Human Rights Violations Amounting to International Crimes. “Journal of International Criminal Justice” 2010, Vol. 8.
Karski K.: Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego. Warszawa 2009.
Kremnitzer M.: A Possible Case for Imposing Criminal Liability on Corporations in International Criminal Law. “Journal of International Criminal Justice” 2010, Vol. 8.
Law Reports of Trials of War Criminals. Vol. I. Eds. B. Tesch et al. London 1947.
Mettraux G.: The Law of Command Responsibility. New York 2009.
Oleszczuk K.: Odpowiedzialność korporacji transnarodowych za naruszenia praw człowieka w świetle prawa międzynarodowego. W: Wybrane Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego. Red. K. Lankosza, G. Sobola. Kraków 2013.
Paine L., Moldoveanu C.: Royal Dutch/Shell in Nigeria (A). Harvard Business School Case 399-126. Feb. 1999.
Schabas W.A.: An Introduction to the International Criminal Court. New York 2007.
Schabas W.A.: Genocide in international law: the crime of crimes. New York 2009.
Slye R.C.: Corporations, Veils, and International Criminal Liability. “Brooklyn Journal of International Law” 2008, Vol. 33, Issue 3.
Vest K.: Business Leaders and the Modes of Individual Criminal Responsibility under International Law. “Journal of International Criminal Justice” 2010, Vol. 8.
Wasiński M.: Odpowiedzialność Przedsiębiorstw Wielonarodowych za naruszenia praw człowieka. „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2010, T. LXXXI.
Werle G.: ‘Individual Criminal Responsibility in Article 25 ICC Statute’. “Journal of International Criminal Justice” 2007, Vol. 5.
Żenkiewicz M.: Najważniejsze inicjatywy prawne i standardy w dziedzinie odpowiedzialności korporacji wielonarodowych za naruszenia praw człowieka. „Studia Iuridica Toruniensia” 2011, T. IX.
Akty prawne
Ustawa z dnia 28 listopada 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, Dz.U. 2002, nr 197, poz. 1661.
Orzecznictwo
Wyr. SN Holandii z dnia 18 listopada 2018 r., 17/02109.
Wyr. SR w Hadze z dnia 23 grudnia 2005 r. w sprawie Prokurator p. Van Anraatowi, LJN AU8685.
Wyr. Izby Procesowej z dnia 16 listopada 2001 r. w sprawie Musema, ICTR-96-13-T.
Wyr. Izby Procesowej z dnia 1–3 grudnia 2003 r. w sprawie Nahimana, Barayagwiza & Ngeze, ICTR-99-52-T.
Wyr. Izby Apelacyjnej z dnia 13 grudnia 2004 r. w sprawie Ntakirutinuma & Ntakimtimana, ICTR-96-10-A & IT-96-17-A.
Wyr. Izby Apelacyjnej z dnia 3 kwietnia 2007 w sprawie Brtianin, IT-99-36-A.
Wyr. w sprawie Lubanga, Pre-Trial Chamber Decision, par. 334–336.
Wyr. Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26 lutego 2007 r. w sprawie zastosowania Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa – Bośnia i Hercegowina p. Serbii i Czarnogórze. ICJ Reports 2007.
Decyzja Izby Procesowej Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 kwietnia 2016 r. w sprawie Prokurator p. Williamowi Samoei Ruto i Joshui Arap Sangowi, ICC-01/09-01/11.
Wyr. Amerykańskiego Sądu Wojskowego z dnia 22 grudnia 1947 r. w sprawie USA p. Friedrichowi Flickowi i innym.
Wyr. Amerykańskiego Sądu Wojskowego z dnia 28 lipca 1947 r. w sprawie USA p. Carlowi Krauchowi i innym.
Wyr. Amerykańskiego Sądu Wojskowego z dnia 31 lipca 1948 r. w sprawie USA p. Alfriedowi Kruppowi i innym.
Wyr. w sprawie USA p. Ernstowi von Weizsaeckerowi i innym. TWC 1949-1953, Vol. XIV.
Wyr. Sądu Apelacyjnego USA, 9th Cirquit z 2002 r. w sprawie Doe I p. Unocal, 395 F.3d 932, 947.
Wyr. Sądu Apelacyjnego USA, 11th Cirquit w sprawie Chiquita Brands International, Inc. Alien Tort Statute Litigation, nr 12-14898-B, (Appeal from the United States District Court for the Southern District of Florida, No. 08-md-01916).
Wyr. w sprawie Juan Ronalda Tasselkraut, 407 Js 41063/98.
Wyr. w sprawie Eichmanna, 2905.1962. “International Law Review” 1968, nr 36.
Źródła internetowe
Final report of the Panel of Experts on the illegal Exploitation of Natural Resources and Other Forms of Weallh of the Democratic Republic of the Congo (UN Experts Panel). Źródło: https://www.securitycouncilreport.org/un-documents/document/drc-s-2002-1146.php [dostęp: czerwiec 2020].
https://fortune.com/global500/2019/ [dostęp: grudzień 2019].
http://statisticstimes.com/economy/projected-world-gdp-ranking.php [dostęp: grudzień 2019].
https://www.nytimes.com/2012/07/03/business/glaxosmithkline-agrees-to-pay-3-billion-in-fraud-settlement.html [dostęp: grudzień 2019].
https://rightsasusual.com/?p=1283 [dostęp: grudzień 2019].
https://www.theguardian.com/world/2018/dec/11/pedro-muller-hedro-sibillaford-executives-argentina-torture-case [dostęp: grudzień 2019].
https://trialinternational.org/latest-post/guus-van-kouwenhoven/ [dostęp: grudzień 2019].
OECD Declaration and Decisions on International Investment and Multinational Enterprises. Źródło: https://legalinstruments.oecd.org/en/instruments/OECDLEGAL-0144 [dostęp: czerwiec 2020].
Opinia Naczelnej Rady Adwokackiej o rządowym projekcie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zbiorowe pod groźbą kary z dnia 31 stycznia 2019 roku. Źródło: http://www.adwokatura.pl/admin/wgrane_pliki/file-odpowiedzialnoscpodmiotow-26545.pdf [dostęp: czerwiec 2020].
Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych do projektu ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary z dnia 18 listopada 2018 r. Źródło: http://obsil.pl/wp-content/uploads/2018/12/Opinia-z-18-listopada-2018-r.-odpowiedzialno%C5%9B%C4%87-podmiot%C3%B3w-zbiorowych.pdf [dostęp: czerwiec 2020].
Rządowy projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Źródło: http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=RPL&Id=RM-10-190-18 [dostęp: luty 2020].
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
