Gwałt a zgwałcenie w polskim prawie karnym
Abstrakt
Cel niniejszego artykułu stanowi analiza kwestii adekwatnego rozumienia pojęć „gwałt” i „zgwałcenie”. W pierwszej kolejności autorzy skupili się na genezie badanych terminów i ich umiejscowieniu w pomnikach prawa obowiązujących w przeszłości na ziemiach polskich. Konstytutywnym elementem części historycznej opracowania jest interpretacja wskazanych pojęć połączona z określeniem relacji między nimi. Następnie przeanalizowano kodeksy karne z 1932 r., 1969 r. oraz aktualny z 1997 r., które kontynuują rodzimą myśl prawną w zakresie stosowania terminów „gwałt” i „zgwałcenie” w ustawodawstwie karnym.
Słowa kluczowe
gwałt; zgwałcenie; przestępstwo; sprawca; przemoc
Bibliografia
Literatura
Bafia J., Mioduski K., Siewierski M.: Kodeks karny. Komentarz. T. 2. Wyd. 3 popr. i uzup. Warszawa 1987.
Baranowski B.: Sprawy obyczajowe w sądownictwie wiejskim w Polsce wieku XVII i XVIII. Łódź 1955.
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M.: Historia państwa i prawa polskiego. Wyd. 5. Warszawa 1987.
Bielski M.: Komentarz do art. 197 k.k. W: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. T. 2: Komentarz do art. 117–277 k.k. Red. A. Zoll. Wyd. 3. Warszawa 2008.
Borkowska-Bagieńska B.: Historia prawa sądowego. Wyd. 2. Warszawa 2010.
Borucka-Arctowa M.: Świadomość prawna społeczeństwa polskiego. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1980, z. 1.
Budyn-Kulik M.: Komentarz do art. 166 k.k. W: Kodeks karny. Komentarz. Red. M. Mozgawa. Wyd. 9. Warszawa 2019.
Chodorowska A.: Przestępstwo zgwałcenia. Studium prawnokarne i kryminologiczne. Olsztyn 2015.
Filar M.: Przestępstwa seksualne w nowym polskim kodeksie karnym. „Problemy Rodziny” 1999, nr 2/3.
Filar M.: Przestępstwa seksualne w polskim prawie karnym. Toruń 1985.
Filar M.: Przestępstwa w dziedzinie stosunków seksualnych. W: System prawa karnego. T. 4: O przestępstwach w szczególności. Cz. 2. Red. I. Andrejew. Wrocław 1989.
Filar M.: Przestępstwo zgwałcenia w polskim prawie karnym. Poznań 1974.
Giezek J.: Komentarz do art. 197 k.k. W: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. Red. J. Giezek. Warszawa 2021.
Góral R.: Kodeks karny. Orzecznictwo i piśmiennictwo. Warszawa 1974.
Górski E., Krzyżanowski S.: Zgwałcenie i jego sprawca. Warszawa 1973.
Grzegorczyk K.: Glosa do uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 17 grudnia 2008 r., I KZP 27/08. WPP 2009, nr 1.
Habdas E.: Gwałt a kultura patriarchalna. „Niebieska Linia” 2006, nr 4.
Hanausek T.: Przemoc jako forma działania przestępczego. Kraków 1966.
Kallaus Z.: Przestępstwo zgwałcenia. „Problemy Praworządności” 1985, nr 11.
Konarska-Wrzosek V.: Kodeks karny. Komentarz. Red. V. Konarska-Wrzosek. Wyd. 3. Warszawa 2020.
Kronika Thietmara. Tłum. M.Z. Jedlicki. Poznań 1953.
Leszczyński J.: Przestępstwo zgwałcenia w Polsce. Warszawa 1973.
Linde S.B.: Słownik języka polskiego. T. 3. Wyd. 3 fotooffsetowe. Warszawa 1951.
Łagodziński S.: Pojęcie gwałtu na osobie w przestępstwie rozboju. „Palestra” 1978, nr 7.
Maisel W.: Poznańskie prawo karne do końca XVI wieku. Poznań 1963.
Makarewicz J.: Kodeks karny z komentarzem. Lwów 1932.
Mały słownik języka polskiego. Red. S. Skorupka, H. Auderska, Z. Łempicka. Wyd. 5. Warszawa 1989.
Marek A.: Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 5. Warszawa 2010.
Myśliwiec H.: Podstęp jako znamię przestępstwa zgwałcenia. „Prokuratura i Prawo” 2012, nr 11.
Polanowski J.: Przemoc seksualna. „Niebieska Linia” 2002, nr 1.
Pospiszyl K.: Przestępstwa seksualne: geneza, postacie, resocjalizacja oraz zabezpieczenia przed powrotnością. Warszawa 2006.
Rosner A.: Badania nad kulturą prawną. Próba zarysowania problematyki. W: Z dziejów kultury prawnej. Studia ofiarowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w dziewięćdziesięciolecie urodzin. Red. M. Wąsowicz. Warszawa 2004.
Słownik języka polskiego PWN. Oprac. E. Sobol. Warszawa 2005.
Sobolewski K., Laniewski A.: Polski kodeks karny z 11.VII.1932 r. wraz z prawem o wykroczeniach, przepisami wprowadzającemi i utrzymanemi w mocy przepisami kodeksu karnego austrjackiego, niemieckiego, rosyjskiego i skorowidzem. Komentarz. Lwów 1932.
Stefański R.A.: Komentarz do art. 166 k.k. W: Kodeks karny. Komentarz. Red. M. Filar. Wyd. 5. Warszawa 2016.
Sygit B.: Historia prawa kryminalnego. Toruń 2007.
Śliwowski J.: Kodeks karzący Królestwa Polskiego (1818 r.). Historia jego powstania i próba krytycznej analizy. Warszawa 1958.
Świda W.: Prawo karne. Wyd. 3 zm. Warszawa 1986.
Tyburcy T.: Z problematyki rozboju. „Przemoc wobec osoby” (art. 280 § 1 k.k.) a „gwałt na osobie” (art. 130 § 3 k.w.). „Studia Prawnicze. Rozprawy i materiały” 2018, nr 1.
Vigarello G.: Historia gwałtu. Od XVI do XX wieku. Tłum. A. Leyk. Warszawa 2010.
Warylewski J.: Komentarz do art. 197 k.k. W: Kodeks karny. Komentarz. Red. R.A. Stefański. Wyd. 4. Warszawa 2018, s. 1278.
Warylewski J.: Przestępstwa seksualne. Gdańsk 2001.
Wąsek A.: Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 listopada 1995 r., II Akr 451/95. OSP 1996, nr 11, poz. 216.
Wolter W.: Prawo karne. Część szczególna. Kraków 1946.
Wrzyszcz A.: Karalność zgwałcenia na ziemiach polskich do pierwszych lat II Rzeczypospolitej. W: Przestępstwo zgwałcenia. Red. M. Mozgawa. Warszawa 2012.
Zoll A.: Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 1998 r., I KZP 22/98. OSP 1999, nr 5, poz. 93.
Akty prawne obowiązujące
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń. Dz.U. 1971, nr 12, poz. 114 ze zm.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. Dz.U. 1997, nr 88, poz. 553 ze zm.
Akty prawne archiwalne
Ustawa powszechna o występkach i ich karaniu. Cz. 1. Wiedeń 1787.
Księga ustaw na zbrodnie i ciężkie policyine przestępstwa. Cz. 2. Wiedeń 1817.
Kodex karzący dla Królestwa Polskiego: z dodaniem praw kryminalnych późniey uchwalonych, rejestru porządkowego i alfabetycznego, przypisków wskazujących artykuły związek z sobą mające, Warszawa 1830.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny. Dz.U. 1932, nr 60, poz. 571 ze zm.
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny. Dz.U. 1969, nr 13, poz. 94 ze zm.
Orzecznictwo
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1971 r. III KR 181/71. OSNPG 1972, nr 2, poz. 26.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2004 r. II K 354/03. LEX nr 137456.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2013 r. V KK 361/12. LEX nr 1312374.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2007 r. I KZP 39/06. OSNKW 2007, nr 4, poz. 30.
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2008 r. I KZP 10/08. OSNKW 2008, nr 7, poz. 53.
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2008 r. I KZP 27/08. OSNKW 2009, nr 1, poz. 1.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 1999 r. I KZP 32/98. OSNKW 1999, nr 7–8, poz. 47.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2001 r. II KKN 349/98. OSNKW 2001, nr 7–8, poz. 53.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2008 r. III KK 401/07. LEX nr 458849.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 lutego 2001 r. II AKa 18/01. OSA 2002, nr 4, poz. 32.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 maja 2002 r. II AKa 61/02, OSA 2003, nr 2, poz. 8. KZS 2002, z. 11, poz. 28.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 czerwca 2002 r. AKa 110/02. KZS 2002, nr 7–8, poz. 45.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 grudnia 2015 r. II AKa 462/15. LEX nr 1993003.
Wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 9 lutego 2017 r. III K 155/15. LEX nr 2663841.
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Polska
https://orcid.org/0000-0002-6770-477X
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Polska
https://orcid.org/0000-0003-3496-0475
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
