Prawnokarna regulacja kazirodztwa w polskim porządku prawnym – walka o ochronę obyczajności czy naruszenie wolności seksualnej człowieka?
Abstrakt
Kazirodztwo jest przestępstwem niezwykle kontrowersyjnym. Wynika to nie tylko z braku zgody co do przedmiotu ochrony, lecz także z zagrożenia, jakie dla dobra w postaci wolności seksualnej stanowi dalsze penalizowanie incestu. Argumenty podnoszone w doktrynie trudno uznać za jednorodne, a część jej przedstawicieli jest skłonna opowiadać się za dekryminalizacją tego przestępstwa. W artykule zaprezentowano ratio legis funkcjonowania kazirodztwa w polskim porządku prawnym z uwzględnieniem uwarunkowań historycznych oraz uwag prawnoporównawczych. Poddano rozważaniom szczególną relację między obyczajnością a wolnością seksualną, by wykazać zasadność kryminalizacji kazirodztwa.
Słowa kluczowe
kazirodztwo; przestępstwo; wolność seksualna; obyczajność; karalność
Bibliografia
Literatura
Andrejew I., Świda W., Wolter W.: Kodeks karny z komentarzem. Warszawa 1973.
Banasik K.: Karalność kazirodztwa jako naruszenie wolności seksualnej. W: Konteksty prawa i praw człowieka. Red. Z.M. Dymińska. Kraków 2012.
Banasik K.: W kwestii penalizacji kazirodztwa. „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 4.
Beisert M.: Kazirodztwo. Rodzice w roli sprawców. Warszawa 2004.
Bielski M. W: Kodeks karny. Część szczególna. T. 2, cz. 1: Komentarz do art. 117–211a. Red. W. Wróbel, A. Zoll. Wyd. 5. Warszawa 2017.
Bojarski M.: Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna. Red. M. Bojarski. Wyd. 5. Warszawa 2012.
Buchała K.: Prawo karne materialne. Wyd. 2 zm. Warszawa 1989.
Budyn-Kulik M.: Prawnokarna problematyka kazirodztwa w ujęciu paternalistycznym. „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2012, nr 1/2.
Budyn-Kulik M.: Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. W: Kodeks karny. Część szczególna. T. 1: Komentarz. Art. 117–221. Red. M. Królikowski, R. Zawłocki. Warszawa 2013.
Daniluk P., Nowak C.: Kazirodztwo jako problem karnoprawny (dwugłos). „Archiwum Kryminologii” 2007–2008, t. 29/30.
Filar M.: Przestępstwa seksualne w polskim prawie karnym. Toruń 1985.
Filar M., Berent M. W: Kodeks karny. Komentarz. Red. M. Filar. Wyd. 5. Warszawa 2016.
Gardocki L.: Prawo karne. Wyd. 20 zm. Warszawa 2017.
Grott K.: Kazirodztwo w aspekcie socjopsychologicznym. „Przegląd Prawa i Administracji” 2009, t. 81.
Jankowska-Prochot I.: Prawnoporównawcza analiza przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na podstawie rozwiązań normatywnych przyjętych w Polsce i Irlandii. Warszawa 2020.
Kłączyńska N. W: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. Red. J. Giezek. Warszawa 2014.
Konarska-Wrzosek V. W: Kodeks karny. Komentarz. Red. V. Konarska-Wrzosek. Wyd. 3. Warszawa 2020.
Krajewski R.: Kryminalizacja kazirodztwa – niezbędność czy przejaw nadmiernej ingerencji prawa karnego w sferę seksualną człowieka? W: Aktualne problemy kryminalizacyjne. Red. B. Sygit, T. Kuczur. Toruń 2013.
Krajewski R.: Uzasadnienia kryminalizacji kazirodztwa. „Prokuratura i Prawo” 2016, nr 6.
Kulik M.: Przestępstwo kazirodztwa w wybranych państwach. W: Kazirodztwo. Red. M. Mozgawa. Warszawa 2016.
Leszczyński J.: O projektach reformy przepisów dotyczących przestępstw seksualnych. „Państwo i Prawo” 1992, nr 2.
Leszczyński J.: Przestępstwa tzw. seksualne w projekcie polskiego kodeksu karnego (wersja z grudnia 1991 r.). „Palestra” 1992, nr 9/10.
Lipiński K. W: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. Red. J. Giezek. Warszawa 2021.
Makarewicz J.: Kodeks karny z komentarzem. Lwów 1932.
Minacapelli Marotta C., Malizia N.: A study on intra-family sexual abuse and incest: Criminological, victimological, legal and medico-legal profiles. „International Journal of Scientific and Research Publications” 2022, vol. 12, issue 3. http://dx.doi.org/10.29322/IJSRP.12.03.2022.p12353.
Mozgawa M.: Kazirodztwo. Warszawa 2016.
Mozgawa M.: Przestępstwo kazirodztwa w ujęciu dogmatycznym i kryminologicznym. Warszawa 2015.
Nazar K.: Kazirodztwo. Aspekty prawnokarne i kryminologiczne. „Ius Novum” 2022, nr 2.
Nazar K.: Kazirodztwo. Studium prawnokarne i kryminologiczne. Lublin 2019.
Okoński J.: Kazirodztwo jako przykład sporu między prawem naturalnym a pozytywnym. „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Iuridica” 2018, t. 85. http://dx.doi.org/10.18778/0208-6069.85.05.
Petasz P.: Analiza znamion dotyczących strony przedmiotowej przestępstwa kazirodztwa z art. 201 k.k. z 1997 r. Glosa do wyroku SN z dnia 7 października 2014 r., V KK 104/14. „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2018, nr 4.
Polińska A.: Rozważania nad zasadnością traktowania kazirodztwa jako przestępstwa. „Społeczeństwo – Edukacja – Język” 2019, t. 9.
Powirska M.: Kazirodztwo w polskim prawie karnym. „Kortowski Przegląd Prawniczy” 2015, nr 2.
Rogowska I.: Odpowiedzialność karna za przestępstwo kazirodztwa. „Studia Iuridica Lublinensia” 2004, t. 4.
Sakowicz A.: Prawnokarne gwarancje prywatności. Zakamycze 2006.
Skupiński J.: Problematyka kodyfikacji przestępstw „nierządu”. „Palestra” 1960, nr 10.
Szwejkowska M., Sitek B.: Karnoprawny zakaz stosunków kazirodczych. „Studia Prawnoustrojowe” 2014, nr 23.
Tomkiewicz M.: Kazirodztwo a prawnokarna ochrona rodziny w Polsce. „Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja” 2013, nr 21.
Warylewski J.: Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości. Warszawa 2001.
Warylewski J.: Zakaz kazirodztwa w kodeksie karnym oraz w ujęciu porównawczym. „Przegląd Sądowy” 2001, nr 5.
Akty prawne
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny. Dz.U. 1969, nr 13, poz. 94 ze zm.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. T.j. Dz.U. 2022, poz. 1138nze zm.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny. Dz.U. 1932, nr 60, poz. 571 ze zm.
Projekt kodeksu karnego. Uzasadnienie części szczególnej. „Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Sekcja Prawa Karnego” 1930, t. 5, z. 4.
Codice penale. Testo coordinato ed aggiornato del „Regio Decreto” 19 ottobre 1930, n. 1398.
Deklaracja praw seksualnych człowieka, przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia Seksualnego (WAS) w 1999 r. https://worldsexualhealth.net/wp/content/uploads/2013/08/DSR-Polish.pdf [dostęp: 27.11.2022].
Orzecznictwo
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1977 r. VII KZP 30/76. OSNKW 1977, nr 6, poz. 58.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 1986 r. Rw 530/86. LEX nr 22034.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2014 r. V KK 104/14. LEX nr 1537294.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 kwietnia 1991 r. II AKz 28/91. KZS 1991, nr 4, poz. 16.
Źródła internetowe
Incest map of Europe: What do the laws say? Delight Counselling. https://www.delightcounselling.com/incest-map-of-europe-what-do-the-laws-say/ [dostęp: 15.02.2023].
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0003-0487-8761
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
