Procedury formalnoprawne oraz czynniki warunkujące przymusowe odebranie dziecka rodzicom
Abstrakt
W niniejszym artykule poruszono problematykę przemocy mającej miejsce w podstawowej grupie społecznej, jaką jest rodzina, w wyniku której upoważnione organy przymusowo odbierają dziecko rodzicom. Część artykułu został poświecony omówieniu wspomnianej procedury stosowanej przez pracowników socjalnych, kuratorów, funkcjonariuszy policji. Artykuł zawiera również wyniki badań w nurcie jakościowym. Do ich realizacji została zastosowana metoda studium przypadku. Uzyskane wyniki ukazały praktyczne zastosowanie procedury odebrania dziecka rodzicom. Prezentowany tekst ma na celu być przyczyną głębszej analizy omówionej procedury oraz wprowadzeniu zmian, aby organy przymusowo odbierające dziecko nie miały wątpliwości w jakim zakresie mogą postępować.
Słowa kluczowe
dobro dziecka; przymusowe odebranie; rodzina; bezpieczeństwo; przemoc
Bibliografia
Literatura
Adamski F.: Rodzina – wymiar społeczno-kulturowy. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002.
Andrzejewski M.: Ewolucja pieczy zastępczej przez pryzmat nowych regulacji prawnych. „Teologia i Moralność” 2012, T. 11, s. 105–125.
Arczewska M.: Dobro dziecka jako przedmiot troski społecznej. Wydawnictwo „Nomos”, Kraków 2017.
Ciechowska M., Szymańska M.: Wybrane metody jakościowe w badaniach pedagogicznych. Część I. Wydawnictwo WAM, Kraków 2017.
Creswell J.W.: Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Cudak H.: Dysfunkcje rodziny i jej zagrożenia opiekuńczo-wychowawcze. „Pedagogika Rodziny” 2011, nr 1, s. 7–14.
Czerederecka A.: Rozwód a rywalizacja o opiekę nad dziećmi. LexisNexis, Warszawa 2010.
Kamińska K.: Dobro dziecka w dyskursie państwo – rodzina, inaczej o przemocy domowej. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009.
Kotlarska-Michalska A.: Dysfunkcje rodziny jako efekt przemian makrostrukturalnych. W: Pomoc społeczna wobec rodzin, interdyscyplinarne rozważania o publicznej trosce o dziecko i rodzinę. Red. D. Trawkowska. Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2011, s. 105–125.
Kruczek K.: Dobro dziecka istotą edukacji. „Bliżej Przedszkola” 2011, nr 11, s. 195–210.
Kubinowski D.: Jakościowe badania pedagogiczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2010.
Majchrowska-Kielak A.: Przyczyny odbierania dziecka rodzicom. Sytuacja materialna i elementy kontekstu rodzinnego. „Probacja” 2015, nr 4, s. 5–32.
Niemiałtowska G.: Postępowanie o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką w świetle przepisów art. 5981–59813 k.p.c. „Rodzina i Prawo” 2007, nr 1 (4), s. 12–24.
Piskozub P.: Procedura odebrania dziecka na podstawie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Problemy praktyczne i postulaty de lege ferenda. „Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie” 2019, T. 12, nr 1, s. 191–200.
Podedworna H.: Analiza struktur społecznych. Wybrane przykłady. W: Socjologia ogólna. Wybrane problemy. Red. J. Polakowska-Kujawa. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 1999, s. 100–130.
Rapley T.: Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Rubacha K.: Metody zbierania danych w badaniach pedagogicznych. W: Pedagogika. Podręcznik akademicki. Red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 33–57.
Słyk J.: Odbieranie dzieci rodzicom na podstawie art. 12a ustawy z 29.07.2005 o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” 2015, nr 15, s. 263–326.
Spurek S.: Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Komentarz. Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Stojanowska W.: Rozwód a dobro dziecka. Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1970.
Szymańczak J.: Dzieci „odbierane” rodzicom – przyczyny umieszczania dzieci w pieczy zastępczej. „Analizy BAS” 2016, nr 5, s. 1–25.
Szymczak M.: Słownik języka polskiego. T. 3: R–Z. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Tyszka Z.: System metodologiczny wieloaspektowej integralnej analizy życia rodzinnego. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2001.
Wroniszewska M.: Tu jest teraz twój dom. Adopcja w Polsce. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021.
Akty prawne
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. T.j. Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483.
Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzona w Hadze dnia 25 października 1980 r. T.j. Dz.U. 1995, nr 108, poz. 528 ze sprost.
Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. T.j. Dz.U. 1991, nr 120, poz. 526 ze zm.
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. T.j. Dz.U. 1964, nr 9, poz. 59 z późn. zm.
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego. T.j. Dz.U. 1964, nr 43, poz. 296.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. T.j. Dz.U. 1997, nr 88, poz. 553.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. T.j. Dz.U. 2004, nr 64, poz. 593 z późn. zm.
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej. T.j. Dz.U. 2005, nr 180, poz. 1493 z późn. zm.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. T.j. Dz.U. 2011, nr 149, poz. 887.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 września 2023 r. w sprawie procedury postępowania Policji przy wykonywaniu przez pracownika socjalnego zapewnienia ochrony dziecku w razie zagrożenia jego życia lub zdrowia w związku z przemocą domową oraz podejmowaniu decyzji o zapewnieniu tej ochrony. T.j. Dz.U. 2023, poz. 1807.
Orzecznictwo
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1997 r. II CKN 90/96. https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/OrzeczeniaHTML/iv%20csk%20442-17-1.docx.html [dostęp: 23.03.2023].
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2005 r. WK 22/04. OSNKW 2005, nr 3, poz. 2.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 kwietnia 2008 r. II OSK 362/07. http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/F5D47318B7 [dostęp: 25.02.2023].
Źródła internetowe
Bodnar A.: Pismo skierowane do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej Marleny Maląg. 16.03.2021. https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/WG_do_MRiPS_16.03.2021.pdf [dostęp: 07.04.2023].
Najwyższa Izba Kontroli: Informacja o wynikach kontroli. Opieka nad dziećmi w pogotowiach opiekuńczych i rodzinnych. https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/19/043/ [dostęp: 08.04.2023].
Prządka D.: Odebranie dziecka. „Gazeta Policyjna” 2014, nr 113. https://gazeta.policja.pl/997/archiwum-1/2014/numer-113-082014/101895,Odebranie-dziecka.html [dostęp: 26.03.2023].
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Polska
https://orcid.org/0009-0001-5279-213X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
