Wspólnota a narratywizacja. Próba krytyki konstruktywizmu Haydena White’a
Abstrakt
W eseju Znaczenie narracyjności dla przedstawienia rzeczywistości Hayden White, rozważając epistemologiczny status narracji historycznej, dokonuje rozróżnienia między rocznikiem, kroniką i właściwym pisarstwem historycznym. Wskazuje, że warunkiem dla tego ostatniego jest wyłonienie się społecznego podmiotu, który będzie mógł być stroną subiektywną i obiektywną historii (oba te aspekty skrywa niemieckie słowo Geschichte). Podmiot taki, biorąc odpowiedzialność za własną historię, upoważniony jest do narratywizacji dziejów, które, jak mniema White, mogą przyjąć jedną z form prezentacji dostępnych w kulturze. Tekst podważa tę konstruktywistyczną tezę, zwracając uwagę na traumę jako kluczowy aspekt powstawania narracji jako takiej. Trauma jest „ślepą plamką”, wokół której narracja powstaje, lecz nie może zostać znarratywizowana. Sięga prehistorii podmiotu (jednostkowego czy ogólnego) i przypomina, że ma on swą przyczynę poza sobą, choć zdaje się autonomiczny. Artykuł wzbogaca tę krytykę komentarzem do Człowieka z żelaza, filmu, ukazującego dążenie społeczeństwa do autonomii opowiadania własnych dziejów, któremu towarzyszy pewien nadmiar wskazujący na wymiar traumy.
Słowa kluczowe
trauma; narracja; Solidarność; wspólnota; podmiot
Bibliografia
Domańska E.: Wokół metahistorii. W: H. White: Poetyka pisarstwa historycznego. Tłum. M. Wilczyński. Kraków 2000, s. 7–31.
Falkowska J.: Kino polityczne Andrzeja Wajdy: „Człowiek z marmuru”, „Człowiek z żelaza”, „Danton”. „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15–16, s. 256–268.
Freud Z.: Objaśnianie marzeń sennych. Tłum. R. Reszke. Warszawa 2015.
Gdula M., Sutowski M.: Przed Solidarnością był czterdziestolatek. W: M. Sutowski: Rok dobrej zmiany. Warszawa 2017, s. 283–302.
Kornacki K.: Tworzenie obrazu przeszłości w trylogii robotniczej Andrzeja Wajdy. „Przestrzenie Teorii” 2017, nr 27, s. 77–91.
Krajewska A.: Dramatyczne przestrzenie Andrzeja Wajdy. „Przestrzenie Teorii” 2017, nr 27, s. 7–10.
Leder A.: Nauka Freuda w epoce „Sein und Zeit”. Warszawa 2007.
Nowicki F.: Wstęp. W: A. Kojève: Wstęp do wykładów o Heglu. Tłum. F. Nowicki. Warszawa 1999, s. 15–16.
Przylipiak M.: Szofer Wałęsy. „Studia Filmoznawcze” 2018, nr 38, s. 107–126.
Ricoeur P.: O interpretacji. Esej o Freudzie. Tłum. R. Reszke. Warszawa 2008.
Wajda mówi o sobie: Wywiady i teksty. Red. W. Wertenstein. Kraków 1991.
White H.: Poetyka pisarstwa historycznego. Tłum. M. Wilczyński. Kraków 2000.
White H.: Tekst historiograficzny jako artefakt literacki. W: Idem: Poetyka pisarstwa historycznego. Tłum. M. Wilczyński. Kraków 2000, s. 78–109.
White H.: Znaczenie narracyjności dla przedstawienia rzeczywistości. W: Idem: Poetyka pisarstwa historycznego. Tłum. M. Wilczyński. Kraków 2000, s. 135–170.
Žižek S.: Absolute Recoil: Towards a New Foundation of Dialectical Materialism. London 2015.
Žižek S.: Przekleństwo fantazji. Tłum. A. Chmielewski. Wrocław 2001.
Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0001-8160-9923
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).