W eseju Znaczenie narracyjności dla przedstawienia rzeczywistości Hayden White, rozważając epistemologiczny status narracji historycznej, dokonuje rozróżnienia między rocznikiem, kroniką i właściwym pisarstwem historycznym. Wskazuje, że warunkiem dla tego ostatniego jest wyłonienie się społecznego podmiotu, który będzie mógł być stroną subiektywną i obiektywną historii (oba te aspekty skrywa niemieckie słowo Geschichte). Podmiot taki, biorąc odpowiedzialność za własną historię, upoważniony jest do narratywizacji dziejów, które, jak mniema White, mogą przyjąć jedną z form prezentacji dostępnych w kulturze. Tekst podważa tę konstruktywistyczną tezę, zwracając uwagę na traumę jako kluczowy aspekt powstawania narracji jako takiej. Trauma jest „ślepą plamką”, wokół której narracja powstaje, lecz nie może zostać znarratywizowana. Sięga prehistorii podmiotu (jednostkowego czy ogólnego) i przypomina, że ma on swą przyczynę poza sobą, choć zdaje się autonomiczny. Artykuł wzbogaca tę krytykę komentarzem do Człowieka z żelaza, filmu, ukazującego dążenie społeczeństwa do autonomii opowiadania własnych dziejów, któremu towarzyszy pewien nadmiar wskazujący na wymiar traumy.

Artykuł jest próbą znalezienia odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób upamiętnić Holokaust w erze postpamięci. Jedną z możliwych odpowiedzi jest tworzenie tymczasowych, wymagających zaangażowania od chcących i potrzebujących tego odbiorców post-pomników. Post-pomnik odwołuje się do kulturowej i społecznej, ale również indywidualnej pamięci. Upamiętnia miejsca zapomniane, doświadczenia jednostkowe, zaprasza odbiorców do dialogu. Uaktywnienie oglądających, zaproszenie ich do wspólnego odtwarzania historii pokazuje, w jaki sposób traumę minionych pokoleń mogą przepracowywać i upamiętniać współczesne pokolenia. Aby historia była wciąż żywa, aby jej przesłanie posiadało funkcję performatywną, musi być podtrzymywana przez współczesne pokolenia. Tymczasowość post-pomnika zaś powoduje, że nie tylko upamiętnia, ale i tematyzuje proces umykania pamięci wraz z czasem jej zacierania. W artykule powyższe spostrzeżenia są przedstawiane w kontekście teorii pamięci, filozofii postmodernizmu, idei homo holocaustusa, w porównaniu post-pomnika do pomnika oraz na wybranych przykładach post-pomników.

Artykuł stawia pytanie o znaczenie finałowej sceny Geparda Giuseppe Tomasiego di Lampedusy (grzebania przez Concettę szczątków psiej kukły) i w całości przedstawia analizę motywu skrzyń posagowych. Tropiąc Freudowskie anachronizmy w narracji powieści, autor dowodzi, że nieotwarte nigdy skrzynie są dla Concetty znakiem „zmumifikowanej” pamięci o erotycznym niespełnieniu. Zbutwiała w zamkniętych skrzyniach wyprawa posagowa stanowi zatem obraz „resztek wspomnieniowych” (Freud), które przez lata raniły niezamężną kobietę, zamieniając całe jej życie w „piekło wspomnień”.

Artykuł jest próbą wpisania utworu Hrabala w autobiograficzny nurt jego prozy. Jest to jednocześnie dekonstrukcja legendy biograficznej pisarza poprzez ponowne nazwanie i zdefiniowanie zabiegów językowych oraz metafor przez niego stosowanych. Główna problematyka artykułu oscyluje wokół zagadnień melancholii, której przyczyny leżą zarówno w doświadczeniach i osobowości Hrabala, jak i w zewnętrznym kontekście społeczno‑politycznym charakterystycznym dla Europy Środkowej drugiej połowy XX wieku. Całość rozważań oświetla filozofia szyfrów transcendencji Karla Jaspersa.

Niniejszy artykuł poświęcony jest interpretacji obrazu Rewizja – Aresztowanie, powstałemu w 1953 roku. Pierwsza część tekstu dotyczy badań nad traumą i związaną z nią kategorią narracji. Kolejna porusza problem wpływu przeżycia wojennego – śmierci ojca – na kształt sztuki Andrzeja Wróblewskiego, na jego późniejsze decyzje życiowe, artystyczne, estetyczne. Analizy poszczególnych partii obrazu autorka łączy również z imaginacjami wojennymi artysty, poszukując korespondencji między historią a dziełem.

Przedmiotem artykułu jest analiza procesu literackiej (re)konstrukcji naznaczonego traumą dziecięcego świata w autobiograficznej prozie Görana Rosenberga, Krótki przystanek w drodze z Auschwitz. Rzeczony tekst pod wieloma względami autor traktuje jako prozę reprezentatywną dla tzw. drugiego pokolenia po Zagładzie: bezpośrednich potomków Ocalałych, funkcjonujących w przestrzeniach tabuizowanych wspomnień i cierpiących na prawach pamięci odziedziczonej. W omawianym utworze autora interesują sposoby, w jakie pamięć traumatyczna symptomatycznie inkrustuje pamięć narracyjną, co w efekcie może prowadzić do (nad)produkcji znaczeń w ramach pozornie normatywnego procesu ewokowania wspomnień. Porusza ponadto problem statusu ontologicznego autora/narratora w aspekcie jego tożsamościowej dysocjacji w płaszczyźnie reminiscencji z okresu dzieciństwa. Propozycja interpretacyjna uwzględnia podjęcie próby jaskrawszej medykalizacji dyskursu literaturoznawczego, tj. potraktowanie prozy (post)pamięciowej jako swoistej medycznej epikryzy: wyodrębnienie treści świadczących o zespole określonych objawów, rozpoznaniu choroby oraz przebiegu terapii.

W artykule podjęta została próba analizy i porównania obu ujęć dziecięcych przeżyć, kreacji bohaterów i wydarzeń zawartych w: Od Karpat nad Bałtyk Anieli Gruszeckiej z roku 1946 oraz Dzieci wśród nocy Ireny Krzywickiej z roku 1948. Obie wybrane powieści realizują ten sam temat – opisują doświadczenie wojny z punktu widzenia dziecka, a ich istotnym elementem jest wykreowany obraz dzieci żydowskich i niemieckich, skonstruowany na zasadzie kontrastu. Aniela Gruszecka i Irena Krzywicka w swych utworach wiernie oddały obraz zagłady dziecięcego świata, a same powieści warte są przypomnienia.

Tematem tekstu jest istota pamięci i pamiętania w twórczości Janiny Kościałkowskiej – autorki opowiadań, dramatów i powieści, laureatki nagrody „Wiadomości”, twórczyni związanej z Drugą Emigracją Niepodległościową. Omawiane zagadnienia są ściśle związane z pojęciami ojczyzny, małej ojczyzny i tożsamości. Powroty do przeszłości to przede wszystkim potrzeba samostanowienia. Kwestie te są ważnym elementem jej twórczości, przybierają różne formy interpretacji literackiej, a także są próbą „rozprawienia się” z historią i kanonicznym postrzeganiem emigracji.

Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości Swietłany Aleksijewicz jest zbiorem narracji powstałych po wybuchu elektrowni jądrowej w Czarnobylu. Publikacja przedstawia posttraumatyczną rzeczywistość jako przestrzeń „niewyrażalną”, niedającą się wytłumaczyć lub opisać. Brak możliwości reprezentacji doświadczenia traumatycznego nie oznacza jednak popadnięcia w milczenie, lecz powoduje uruchamianie wyobraźni. Wywiady z ofiarami katastrofy przeprowadzone przez autorkę potwierdzają istnienie swoistego imaginarium zbiorowego, w którym snucie fantazji uruchamia m.in. metafizyczny dyskurs apokaliptyczny, a także powoduje estetyzację katastrofy lub ironizowanie jej. Powstanie tak różnych języków odzwierciedla możliwe sposoby odbierania posttraumatycznej rzeczywistości, tworzenie dyskursu postkatastroficznego. Katastrofa, tworząc zagrożenie, jednocześnie przyciąga, stanowi odrealniony obiekt pożądania, jest przerażająca i zarazem śmieszna.

Artykuł o charakterze analityczno‑ krytycznym stanowi omówienie książki Mapowanie bólu. Lektura – spojrzenie – afekt Sebastiana Porzuczka. Studium Porzuczka to antropologiczno‑ literaturoznawczy projekt, którego celem jest zaprezentowanie kulturowego ujęcia bólu w nowoczesności oraz – w mniejszym stopniu – ponowoczesności poprzez interpretację głównie europejskich dzieł literackich i – rzadziej – filmowych. Mapowanie bólu zostaje zanalizowane na tle innych polskich badań humanistycznych w tym zakresie. A jego odczytanie prowokuje autorkę do zadawania dalszych pytań, przykładowo dotyczących dualizmu Kartezjańskiego, etycznych skutków rozróżnienia między bólem a cierpieniem oraz wpływów pandemii COVID‑ 19 (wyprowadzającej chorobę z marginesu ponowoczesnego świata) na dzisiejszą wspólnotę.

Studia Anity Jarzyny zebrane w książce Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich) lokują się w polu „przeżywających” obecnie rozkwit studiów nad zwierzętami i wypracowują spójną koncepcję czytania poezji z zastosowaniem najnowszych metodologii. Pomysł Jarzyny, która poddała mikrologicznej analizie wiersze kilkudziesięciu poetek i poetów, oparty jest na śledzeniu intencjonalnych rekonfiguracji utartych wyrażeń i dowartościowaniu tropów, ponieważ, jak przekonuje Donna Haraway, to one powodują, że język „odchyla się od właściwego kursu i skręca”. Uwaga ta odnosi się nie tylko do twórczości Joanny Mueller i Justyny Bargielskiej, które przechwytują i unieważniają inwektywy łowieckie (pomiot, pokot), lecz również poetów dekonstruujących funkcjonujące w polszczyźnie oksymorony (casus Ryszarda Krynickiego), a także aluzyjnie nawiązujących do kanonicznych formuł (np. Adorna), których znaczenie ulega rozszerzeniu (casus wiersza Życie ptaków i ssaków po Kronholda). Nie jest to jedyna strategia, na jaką decyduje się Jarzyna. Zarysowuje też komplementarną narrację o zwierzęcych biografiach (np. Łajki), których nagłaśnianie wpisuje się w projekt poszerzania ludzkiej historii o nieludzkich aktorów, autorstwa Érica Barataya. Francuski historyk postuluje, że zwierzę nie może być nadal białą plamą historii, dlatego należy wypracować koncepcję czytania dokumentów i świadectw, która pozwoliłaby na zrekonstruowanie losu zwierząt. Ich sprawczość jest w świetle nowych badań niepodważalna, co podkreśla również Jarzyna. Jej projekt poddaje krytyce wiele stereotypów i zapowiada wypracowywanie nowego sposobu mówienia i myślenia o zwierzętach. Pierwszym etapem rewizji starego porządku ma być rewolucja języka i oczyszczenie go z inwektyw o podłożu animalnym i porównań, które zawsze pozostają krzywdzące dla zwierząt. W ocenie autora tekstu monografia Jarzyny wyróżnia się na tle innych publikacji sposobem prowadzenia wywodu i narracją, która wykracza poza kostyczny styl książek akademickich.