Dziecięce doświadczenie wojny. O powieściach <i>Dzieci wśród nocy</i> Ireny Krzywickiej i <i>Od Karpat nad Bałtyk</i> Anieli Gruszeckiej
Abstrakt
W artykule podjęta została próba analizy i porównania obu ujęć dziecięcych przeżyć, kreacji bohaterów i wydarzeń zawartych w: Od Karpat nad Bałtyk Anieli Gruszeckiej z roku 1946 oraz Dzieci wśród nocy Ireny Krzywickiej z roku 1948. Obie wybrane powieści realizują ten sam temat – opisują doświadczenie wojny z punktu widzenia dziecka, a ich istotnym elementem jest wykreowany obraz dzieci żydowskich i niemieckich, skonstruowany na zasadzie kontrastu. Aniela Gruszecka i Irena Krzywicka w swych utworach wiernie oddały obraz zagłady dziecięcego świata, a same powieści warte są przypomnienia.
Słowa kluczowe
wojna; literatura dla dzieci i młodzieży; Irena Krzywicka; Aniela Gruszecka; PRL
Bibliografia
Białek Z.: Ideowe i artystyczne właściwości prozy dla młodzieży o tematyce wojennej i okupacyjnej. W: S. Frycie: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945–1970. Zarys monograficzny. Materiały. T. 1: Proza. Warszawa 1979, s. 449–460.
Chojecki A.: Od Karpat nad Bałtyk. „Gazeta Ludowa”, 21.02.1947, s. 5.
Frycie S.: Proza o tematyce wojennej. W: Idem: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945–1970. Zarys monograficzny. Materiały. T. 1: Proza. Warszawa 1979, s. 31–42.
Gielarek‑Gorczyca K.: Wokół powieści „Od Karpat nad Bałtyk” Anieli Gruszeckiej. „Ogrody Nauk i Sztuk” 2016, nr 6, s. 423–434.
Grodzieńska W.: Zasady nowoczesnej literatury dziecięcej. „Łódź Teatralna” 1946/1947, nr 4, s. 17–21.
Gruszecka A.: Geografia serdeczna. Pociąg powrotny. Archiwum Nauki Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności, Spuścizna Kazimierza Nitscha, sygn. KIII‑51.
Gruszecka A.: Od Karpat nad Bałtyk. Warszawa 1946.
Kann M.: Pierwsza konferencja poświęcona zagadnieniom związanym z literaturą dla dzieci i młodzieży. W: Kim jesteś Kopciuszku, czyli o problemach współczesnej literatury dla dzieci i młodzieży. Red. S. Aleksandrzak. Warszawa 1968, s. 227–245.
Krzywicka I.: Dzieci wśród nocy. Warszawa 1949.
Krzywicka I.: Wyznania gorszycielki. Warszawa 1992.
Krzywicki A.: Diabelski Młyn. Warszawa 2005.
Kuliczkowska K.: Gruszecka‑Nitschowa Aniela. W: Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Red. K. Kuliczkowska, B. Tylicka. Warszawa 1984, s. 133.
Kuliczkowska K.: „Od Karpat nad Bałtyk”. „Echo” 1947, nr 2, s. 34.
Kuliczkowska K.: Prawdziwie piękna książka. „Odrodzenie” 1947, nr 6, s. 8.
Kuryluk M.: Książka, która mówi sama za siebie. „Dziennik Polski” 1947, nr 29, s. 4.
Lipska J.: Kto może pisać dla dzieci? „Dziennik Polski” 1946, nr 19, s. 4.
Literatura dla dzieci i młodzieży – jaka jest i jaka być powinna. „Gazeta Ludowa” 1946, nr 339, s. 5.
Markiewicz A.J.: „Dzieci wśród nocy”. „Ziemia Pomorska” 1948, nr 280, s. 4.
O duszę młodego pokolenia. „Gazeta Ludowa” 1946, nr 348, s. 5.
Ostasz M.: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945–1956 w świetle krytyki. W: Literatura dla dzieci i młodzieży (1945–1989). Red. K. Heska‑Kwaśniewicz, K. Tałuć. T. 3. Katowice 2013, s. 166–189.
Ostasz M.: Oblicze powojennej krytyki literatury dla dzieci i młodzieży 1945–1956. Kraków 1999.
Papee S.: Z myślą o młodzieży. Gruszecka i Makuszyński. „Dziennik Polski” 1947, nr 23, s. 5.
Ramus L.: Lata okupacji w literaturze pięknej dla dzieci okresu dwudziestolecia (1945–1964). „Poradnik Bibliotekarza” 1964, R. 16, s. 243–249.
Theiss W.: Sieroctwo wojenne polskich dzieci (1939–1945). Zarys problematyki. „Przegląd Pedagogiczny” 2012, nr 1, s. 79–95.
Tylicka B.: Krzywicka Irena. W: Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Red. K. Kuliczkowska, B. Tylicka. Warszawa 1984, s. 201.
Zawodniak M.: W głównym nurcie wydarzeń. O sytuacji literatury dla dzieci i młodzieży w pierwszych latach powojennych. W: Zobaczyć dziecko: literackie i filmowe portrety dziecka w Polsce w XX wieku. Red. A. Ossowska‑Zwierzchowska. Bydgoszcz 2012, s. 36–48.
Ziółkowska‑Sobecka M.: Literatura dla dzieci i młodzieży po 1939 roku. W: Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży. Red. S. Frycie, M. Ziółkowska‑Sobecka, W. Bojda. Piotrków Trybunalski 2007, s. 406–428.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).