(Nie)poetyckie materie – o „lęku produkcji” w polskiej poezji nowoczesnej (Leśmian – Peiper i Przyboś – Różewicz)
Abstrakt
Celem szkicu jest rozpatrzenie twórczości klasyków polskiej poezji nowoczesnej pod kątem studiów nad męskością, które Calvin Thomas rozwija w pracy Male Matters. Artykuł przybliża sylwetkę i twórczość krytyczną Thomasa, wskazując, iż zaproponowany przezeń koncept „lęku produkcji” wyróżnia się na tle innych studiów nad męskością ze względu na swoją szczególną użyteczność dla badań literackich. Przedmiotem zainteresowania Thomasa jest ambiwalentny związek między męską tożsamością i aktem pisania, który nieuchronnie wiąże się zawstydzającym uzewnętrznieniem się (a nawet feminizacją) w znakach i uzależnia twórcę od odpychającej materii jego własnego wytworu. W artykule autor przygląda się różnym postawom, jakie polscy poeci nowocześni przyjmują wobec niezbywalnie cielesnego wymiaru procesu twórczego, który w ich wyobraźni przybiera postać niedającego się opanować wytrysku, poniżającego aktu wydalania i bolesnego rodzenia wiersza.
Słowa kluczowe
lęk produkcji; Calvin Thomas; polska poezja nowoczesna; widzialność; abiekt
Bibliografia
Bartczak K.: Świat nie scalony. Wrocław 2007.
Biopolityka męskości. Red. T. Kaliściak, W. Śmieja, przy współpracy P. Mosaka. Warszawa 2020.
Bloom H.: Lęk przed wpływem. Teoria poezji. Przeł. A. Bielik‑Robson, M. Szuster. Kraków 2002.
Coates P.: Identyczność i nieidentyczność w twórczości Leśmiana: studium o tautologii, paradoksie i lustrze. Warszawa 1986.
Formy męskości. T. 1. Red. A. Dziadek, F. Mazurkiewicz. Warszawa 2018.
Formy męskości. T. 2. Red. A. Dziadek. Warszawa 2018.
Freud Z.: Z historii nerwicy dziecięcej [„człowiek‑wilk”]. W: Idem: Dwie nerwice dziecięce. Przeł. R. Reszke. Warszawa 2009, s. 101–197.
Gombrowicz W.: Ferdydurke. Kraków 1996.
Gorczyńska M.: Miejsca Leśmiana. Studium topiki krytycznoliterackiej. Kraków 2011.
Joyce J.: Portret artysty w wieku młodzieńczym. Przekł. i posłowie J. Jarniewicz. Kraków 2005.
Kristeva J.: Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie. Przeł. M. Falski. Kraków 2007.
Kuźma E.: Odwrócony Przyboś, czyli Karpowicz. W: Przez znaki – do człowieka. Red. B. Sienkiewicz. Poznań 2007, s. 121–133.
Leśmian B.: Ballada bezludna, W: Idem: Poezje wybrane. Wstęp i oprac. J. Trznadel. Wrocław 1974, s. 86–87.
Leśmian B.: Czarny kozioł. W: Idem: Klechdy polskie. Wstęp i oprac. W. Lewandowski. Kraków 1999, s. 196.
Leśmian B.: Pan Błyszczyński. W: Idem: Poezje wybrane. Wstęp i oprac. J. Trznadel. Wrocław 1974, s. 229–235.
Markowski M.P.: Czarny nurt. Gombrowicz, świat, literatura. Kraków 2004.
Markowski M.P.: Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy. Kraków 2007.
Matuszek D.: Imiona ojców. Możliwość psychoanalizy w badaniach literackich. Warszawa 2016.
Mazurkiewicz F.: Siła i słabość. Studium upadku męskiej hegemonii w Polsce. Warszawa 2019.
Mueller J.: Stratygrafie. Wrocław 2019.
Peiper T.: Kwiat ulicy. W: Idem: Poematy i utwory teatralne. Przedmowa i oprac. A.K. Waśkiewicz. Kraków 1979, s. 85.
Peiper T.: Naga. W: Idem: Poematy i utwory teatralne. Przedmowa i oprac. A.K. Waśkiewicz. Kraków 1979, s. 49.
Peiper T.: Nie gejzery. Gejsze! W: Idem: Tędy. Nowe usta. Kraków 1972, s. 273.
Peiper T.: Poezja jako budowa. W: Idem: Tędy. Nowe usta. Kraków 1972, s. 344–349.
Peiper T.: Powojenne wezwanie. W: Idem: Poematy i utwory teatralne. Przedmowa i oprac. A.K. Waśkiewicz. Kraków 1979, s. 34.
Peiper T.: Tędy. Nowe usta. Kraków 1972.
Płeć awangardy. Red. M. Baron‑Milian, A. Kałuża, K. Szopa. Katowice 2019.
Przyboś J.: Człowiek w rzeczach. W: Idem: Linia i gwar. Szkice. Kraków 1959, s. 14–17.
Przyboś J.: Diabeł drukarski. W: Idem: Zapiski bez daty. Warszawa 1970, s. 123.
Przyboś J.: Kształt konieczny. W: Idem: Zapiski bez daty. Warszawa 1970, s. 76–77.
Przyboś J.: Mimochodem o jednookim. W: Idem: Utwory poetyckie. Red. R. Skręt. T. 1. Kraków 1984, s. 53.
Przyboś J.: Rekord. W: Idem: Utwory poetyckie. Red. R. Skręt. T. 1. Kraków 1984, s. 33.
Roszak J.: Poezja krytyczna. Ciało kalekujące w wypowiedziach Tymoteusza Karpowicza. W: Nauka chodzenia. Teksty programowe późnej awangardy. Red. W. Browarny, P. Mackiewicz, J. Orska. T. 1. Kraków 2018, s. 209–231.
Różewicz T.: Klatka 1974. W: Idem: Utwory zebrane. Poezja. T. 3. Wrocław 2006, s. 119.
Różewicz T.: Margines, ale… Wrocław 2010.
Skrendo A.: Bolesław Leśmian: „Najtrwalszy ze wszystkich przywidzeń i dziwot”. W: Idem: Poezja modernizmu. Interpretacje. Kraków 2005, s. 96–121.
Skrendo A.: „Dobrze wychowani mężczyźni” albo ciąg dalszy, przerywisty, czyli awangarda jako przezwyciężenie i odkrycie kobiecości (o poezji Juliana Przybosia). W: Idem: Poezja modernizmu. Kraków 2005, s. 121–140.
Swoboda T.: Historie oka. Bataille, Leiris, Artaud, Blanchot. Gdańsk 2010.
Theweleit K.: Męskie fantazje. Przeł. M. Falkowski, M. Herer. Warszawa 2015.
Thomas C.: Czy pragnienie trzeba rozumieć dosłownie. Przekł. W. Śmieja. W: Formy męskości. T. 3: Antologia przekładów. Red. A. Dziadek. Warszawa 2018, s. 266–279.
Thomas C.: Male Matters. Masculinity, Anxiety and Male Body on the Line. Urbana 1996.
Thomas C.: Straight with a Twist: Queer Theory and the Subject of Heterosexuality. Urbana 2000.
Werner F.: Ciemna materia. Historia gówna. Tłum. E. Kalinowska. Wołowiec 2014.
Williams L.: Hardcore: władza, przyjemność i szaleństwo widzialności. Przeł. J. Burzyńska, I. Hansz, M. Wojtyna. Gdańsk 2010.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).