„I czyje to wszystko?”. Fantomy pamięci i transfery traumy w <i>Krótkiej wymianie ognia</i> Zyty Rudzkiej
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę interpretacji powieści Zyty Rudzkiej zatytułowanej Krótka wymiana ognia. Dochodzi w nim do odczytania tego utworu za pomocą kategorii zaczerpniętych z myśli psychoanalitycznej Marii Török i Nicolasa Abrahama oraz z interdyscyplinarnych studiów nad pamięcią i traumą ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia transgeneracyjnego przekazu traumy. Autor przedstawia trzy podstawowe łańcuchy rzeczywistych i obecnych w porządku fantazmatycznym zdarzeń, które wpływają na skomplikowaną relację pomiędzy kobietami należącymi do trzech pokoleń tej samej rodziny. Krążący między nimi pamięciowy przekaz jest zaburzony i stopniowo wytraca jednoznaczną afiliację, stając się traumatycznym palimpsestem o charakterze sensualnym i somatycznym.
Słowa kluczowe
Fantom; podmiot posttraumatyczny; postpamięć; transgeneracyjny przekaz traumy; Zyta Rudzka
Bibliografia
[b.a.]: Czytelnicy piszą: „Precz z imionami szwabskimi!”. „Trybuna Robotnicza” 1946, nr 237, s. 5.
Abraham N.: Notes on Phantom: A Complement to Freud’s Metapsychology. Transl. N. Rand. „Critical Inquiry” 1987, vol. 13, no 2, s. 287–292.
Artwińska A.: „Odrodziły się traumy z czasów Zagłady”. Marzec 1968 jako narracja postkatastroficzna. „Poznańskie Studia Polonistyczne” 2015, nr 25, s. 187–208.
Bełza M.: Zimne ognie. „Mały Format” 2018, nr 4. http://malyformat.com/2018/04/zimne‑ognie/ [dostęp: 1.05.2020].
Celan P.: W Egipcie. W: Idem: Psalm i inne wiersze. Przeł. R. Krynicki. Kraków 2013, s. 43.
Dauksza A.: Nosiciel pamięci. Ekonomia afektu Leo Lipskiego. W: Eadem: Afektywny modernizm. Nowoczesna literatura polska w interpretacji relacyjnej. Warszawa 2017, s. 117–158.
Dunin K.: Zajrzeć do studni. https://krytykapolityczna.pl/kultura/czytaj‑dalej/kinga‑dunin‑czyta/zyta0rudzka‑recenzja‑zajrzec‑do‑studni/ [dostęp: 1.05.2020].
Hajduk‑Nijakowska J.: Rodzinna postpamięć Ślązaków. „Politeja” 2017, nr 2, s. 159–171.
Hirsch M.: Żałoba i postpamięć. Przeł. K. Bojarska. W: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Red. E. Domańska. Poznań 2010, s. 247–280.
Klicka B.: Zdrój. Warszawa 2019. Klimaschka N.: W obronie własnej tożsamości. Przymusowe zmiany nazwisk w powojennym Raciborzu. https://wachtyrz.eu/w‑obronie‑wlasnej‑tozsamosci‑przymusowe‑zmiany‑nazwisk‑w‑powojennym‑raciborzu/ [dostęp: 1.05.2020].
Klimowicz B.: Straszna pani bez godności, czyli przemilczenia w recepcji „Krótkiej wymiany ognia” Zyty Rudzkiej. „Kultura Liberalna” 2018, nr 22, [b.n.s.]. https://kulturaliberalna.pl/2018/05/29/beata‑klimowicz‑recenzja‑zyta‑rudzka‑krotka‑wymiana‑ognia/ [dostęp: 1.05.2020].
Leociak J.: Doświadczenie graniczne. Studia o dwudziestowiecznej formie reprezentacji. Warszawa 2009.
Łucka I., Nowak P.: Włosy babci – trauma transgeneracyjna. „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 2014, nr 4, s. 89–94.
Malabou C.: Ontologia przypadłości. Esej o plastyczności destrukcyjnej. Przeł. P. Skalski. Warszawa 2017.
Michna E.: Pomiędzy odzyskiwaniem pamięci a odpominaniem. II Wojna Światowa i Tragedia Górnośląska w narracjach dążących do emancypacji liderów śląskich.
„Prace Etnograficzne” 2015, t. 43, nr 1, s. 1–12.
Nowacki D.: „Krótka wymiana ognia” Zyty Rudzkiej: świetny powieściowy powrót po kilkunastu latach przerwy. „Gazeta Wyborcza”, 9.04.2018.
Okrajni M.: Zakotwiczenie (w) przeszłości (Zyta Rudzka: „Krótka wymiana ognia”). „artPapier” 2018, nr 13. http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=351&artykul=6865&kat=1 [dostęp: 1.05.2020].
Rudzka Z.: Fastryga. „Notatnik Teatralny” 2009, nr 57–58, s. 250–282.
Rudzka Z.: Krótka wymiana ognia. [Utwór dramaturgiczny]. „Dialog” 2014, nr 4, s. 21–41.
Rudzka Z.: Krótka wymiana ognia. Warszawa 2018.
Rudzka Z.: Mykwa. Izabelin 1999.
Rudzka Z.: Zimny bufet. http://www.gnd.art.pl/wp‑content/uploads/2014/05/zimny_bufet_zyta_rudzka.pdf [dostęp: 1.05.2020].
Sadzik P.: Rozpylenia. Marańskie montaże Leopolda Buczkowskiego. „Teksty Drugie” 2019, nr 4, s. 89–112.
Sowińska A.: Czas na inne piosenki. Rozmowa z Zytą Rudzką. „Dwutygodnik” 2018, nr 3, [b.n.s]. https://www.dwutygodnik.com/artykul/7740‑czas‑na‑inne‑piosenki.html [dostęp: 1.05.2020].
Ubertowska A.: Praktykowanie postpamięci. Marianne Hirsch i fotograficzne widma z Czernowitz. „Teksty Drugie” 2013, nr 4, s. 269–289.
Wróbel O.: Odważniej. „Dwutygodnik” 2018, nr 3, [b.n.s]. https://www.dwutygodnik.com/artykul/7696‑odwazniej.html [dostęp: 1.05.2020].
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).