Działalność społeczno-polityczna ks. Dominika Ściskały na Śląsku Cieszyńskim w latach 1919–1922
Abstrakt
Ks. Józef Londzin przed laty postulował, aby wzorem badaczy zajmujących się udziałem duchowieństwa ewangelickiego w walce o polskość Śląska Cieszyńskiego zająć się wkładem w tę batalię duchowieństwa katolickiego. Jest to do dziś dnia zaniedbywana karta najnowszej historii. Artykuł stanowi próbę odpowiedzi, choć w minimalnym stopniu, na wezwanie wielkiego patrioty. Praca poświęcona jest osobie ks. Dominika Ściskały (1887–1945), który jako kapłan urodzony i wychowany na Śląsku Austriackim brał w najgorętszym dla tego regionu okresie lat 1919–1920 czynny udział w walce o jego polskość. W walkę tę zaangażował się przez działalność duszpasterską, polityczną (z ramienia Związku Śląskich Katolików) i literacką. Artykuł zawiera rekonstrukcję życia i politycznej aktywności ks. Dominika Ściskały, działającego w latach 1919–1922 na rzecz Śląska Cieszyńskiego. Został napisany na podstawie zachowanych dokumentów, broszur, listów, telegramów, opinii przełożonych i wiernych.
Słowa kluczowe
Dominik Ściskała; Śląsk Cieszyński; plebiscyt
Bibliografia
Źródła:
Archiwum Diecezjalne w Katowicach
Akta personalne ks. Dominika Ściskały, b. sygn.
Zaolzie vol. I. (1911-1938), b. sygn.
Zaolzie vol. I. (1911-1938), b. sygn.
Akta rzeczowe: Hirtenbriefe ks. bp Stanisław Adamski b. sygn.
Książnica Cieszyńska w Cieszynie
Zbiór Tadeusza Regera, TR 017.001, 017.002, 017.026, 017.030, 017.066, 017.072, 017.097, 017.103, 017.104, 017.114, 017.117, 017.121, 017.122, 017.124, 017.130, 017.131, 017.132, 017.133, 017.134, 017.135, 017.136, 017.138, 017.139, 017.142, 017.167, 017.187.
Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Cieszynie
Zbiór Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, t. 1, 3, 15-17, 19, 22, 27-30, 34-36, 69, 71, 73, 79, 90, 111-113, 118, 174-175.
Źródła drukowane:
„Dziennik Cieszyński” 71 (1922).
„Gwiazdka Cieszyńska” 66 (1911), 73 (1913).
„Legjonista Polski” nr 8 (1914).
Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, t. 2, Kraków 1988.
List Adolfa kardynała Bertrama do arcybpa Orseniego z 9 XII 1939, w: Le Saint Siege et la situation religiente en Pologne et dans les pays, Baltes br, s. 150.
Schematyzm Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Rzeczpospolitej: z mapą diecezji i dodatkiem spisu polskich parafii i polskiego duchowieństwa w Stanach Zjednoczonych, Kraków 1925.
Skorowidz miejscowości Rzeczpospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. XII : Województwo krakowskie i Śląsk Cieszyński, Warszawa 1925.
Ściskała D., Materyały czeskie, Cieszyn 1919.
Ściskała D., Ostatni mnich w Orłowej, Cieszyn 1924.
Ściskała D., Pamiętnik kapelana wojskowego (1914–1918), Cieszyn 1926.
Ściskała D., Śląsk tracimy!, Kraków 1912.
Opracowania:
Dudziński A., Polacy na Śląsku, w: Prace Geograficzne wydane przez Eugeniusza Romera, z. IV, Lwów 1919, s. 1-28.
Hulka-Laskowski P., Śląsk za Olzą, Katowice 1938.
Kossak-Szczucka Z., Nieznany kraj, Warszawa 1932.
Londzin J., Uzupełnienie do Bibliografii druków polskich w Księstwie Cieszyńskim od roku 1716 do 1904, jako też bibliografia naszych druków aż do roku 1922, cz. 2, „Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum im. A. Osuchowskiego w Cieszynie” 28 (1922/1923), Cieszyn 1923.
Nowak K., Józef Piłsudski w Jabłonkowie i okolicach, „Zwrot” 12 (1990).
Schematyzm Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Rzeczpospolitej: z mapą diecezji i dodatkiem spisu polskich parafii i polskiego duchowieństwa w Stanach Zjednoczonych, Kraków 1925.
Stępniak A., Kwestia narodowa a społeczna na Śląsku Cieszyńskim pod koniec XIX i na początku XX wieku (do 1920 roku), Katowice 1986.
Szeląg K., Polsko-czeska wojna propagandowa, w: Kalendarz Cieszyński, Cieszyn 1990, s. 34-39.
Szymiczek F., Walka o Śląsk Cieszyński w latach 1914–1920, Katowice 1938.
Udział kapelanów wojskowych w drugiej wojnie światowej, red. J. Humeński, Warszawa 1984.
Zahradnik F., Czytelnia ludowa w Cieszynie, „Zaranie Śląskie” 2 (1963).
Zahradnik S., Czasopiśmiennictwo w języku polskim na terenach Czechosłowacji w latach 1848–1938, Opole 1989.
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
