Maupertuis i fizyko-teolodzy
Abstrakt
Najpopularniejszym XVIII -wiecznym dowodem na istnienie Boga był dowód teleologiczny: porządek i piękno przyrody wskazywały na istnienie nadprzyrodzonego Autora. Fizyko-teolodzy, którzy posługiwali się tym dowodem, nierzadko stawali się przedmiot drwin. Aby uniknąć pułapek dowodu teleologicznego, Maupertuis zaproponował swój dowód, który uważał za lepszy od innych dowodów, dowód oparty na jego zasadzie najmniejszego działania. Niniejszy artykuł omawia teologiczne znaczenie tej zasady i poglądy Maupertuisa na atrybuty Boga i na eschatologię w odniesieniu do jego dowodu na istnienie Boga.
Słowa kluczowe
Maupertuis; fizyko-teologia; eschatologia; zasada najmniejszego działania
Bibliografia
de la Beaumelle, L[aurent] Angliviel, Vie de Maupertuis, Paris: Ledoyen Libraire 1856.
Dolghi, Vlad, The role of mathematics in Maupertuis’s epistemology and natural philosophy, “Society and Politics” 11 (2017), 26-45.
Formey, Samuel, comments on Examen philosophique, “Nouvelle Bibliotheque Germanique” 24 (1759), pt. 1, 71-87.
Gillings, R. J., The so-called Euler-Diderot incident, “The American Mathematical Monthly” 61 (1954), no. 2, 77-80.
Lesser, Friedrich Christian, Testaceotheologia, Leipzig: Michael Blochberger 17562 [1744].
Fee, Jerome, Maupertuis and the principle of least action, “American Scientist” 30 (1942), no. 2, 149-158.
de Maupertuis, Pierre Louis Moreau, Oeuvres, Lyon: Jean-Marie Bruyset 1756, vols. 1-4.
de Maupertuis, Pierre Louis Moreau, Les loix du mouvement et du repos déduites d’un Principe Métaphysique, Histoire de l’Academie Royale des Sciences et Belles-Lettres, année 1746, Berlin: Haude et Spener 1748, 267-294.
Pulte, Helmut, Mannigfaltigkeit der Regeln und Einheit der Prinzipien: Maupertuis und die Entmetaphysierung teleologischen Denkens, in: H. Hecht (ed.), Pierre Louis Moreau de Maupertuis: eine Bilanz nach 300 Jahren, Berlin: Arno Spitz 1999, 235-259.
Le Sueur, A[chille], Maupertuis et ses correspondants, Paris: Alphonse Picard et Fils 1897.
Terekhovich, Vladislav, Metaphysics of the principle of least action, “Studies in History and Philosophy of Modern Physics” 62 (2018), 189-201.
Tonelli, Giorgio, La pensée philosophique de Maupertuis. Son milieu et ses sources, Hildesheim: Georg Olms 1987.
Velluz, Leon, Maupertuis, Paris: Hachette 1969.
Duquesne University, Pittsburgh, USA Stany Zjednoczone
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
