„Troppo buon tedesco” („za bardzo niemiecki”)? Kardynał Adolf Bertram a kwestia reorganizacji Kościoła na Górnym Śląsku (1919–1922): Kardynał Adolf Bertram a kwestia reorganizacji Kościoła na Górnym Śląsku (1919-1922 r.).

Gregor Ploch

Opublikowane: 2023-12-20

Tom 55 Nr 2 (2022)

„Troppo buon tedesco” („za bardzo niemiecki”)? Kardynał Adolf Bertram a kwestia reorganizacji Kościoła na Górnym Śląsku (1919–1922)

Gregor Ploch

Kardynał Adolf Bertram a kwestia reorganizacji Kościoła na Górnym Śląsku (1919-1922 r.).

Abstrakt

Niniejsze opracowanie przedstawia stanowisko biskupa wrocławskiego kard. Adolfa Bertrama w latach 1919–1922 w kwestii dostosowania granic diecezjalnych do zmian terytorialnych, powstałych po podziale Górnego Śląska. Zostanie zarysowana jednoznaczna postawa ordynariusza wobec żądań polskich w sprawie odłączenia od diecezji wrocławskiej wschodniej części Górnego Śląska. W centrum uwagi jest korespondencja dyplomatyczna wymieniana pomiędzy biskupem wrocławskim a Stolicą Apostolską oraz między nuncjuszami apostolskimi: Achille Rattim i Eugenio Pacellim a watykańskim Sekretariatem Stanu. Artykuł zwraca uwagę na rolę kluczowych postaci dyplomatycznych działających w ambasadzie Rzeszy Niemieckiej przy Stolicy Apostolskiej w kwestii przeforsowania interesów niemieckich. Szczególnie ważną osobą jest ks. prałat Johannes Steinmann, pełniący funkcję konsultora duchownego przy ambasadzie niemieckiej. Jako orędownik
Bertrama i rządu niemieckiego wywierał wpływ na postawę kurii rzymskiej. Działania kard. Bertrama zostaną przeanalizowane w kontekście reorganizacji stosunków pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzeszą Niemiecką (oraz Prusami) w kwestii polityki konkordatowej. Artykuł stanowi syntezę dotychczasowego stanu badań przy
szczególnym uwzględnieniu literatury niemieckiej, która zostanie przedstawiona w tekście.

Słowa kluczowe:

Adolf Bertram , Benedykt XV , Achille Ratti , Diego von Bergen , Johannes Steinmann , Górny Śląsk

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ploch, G. (2023). „Troppo buon tedesco” („za bardzo niemiecki”)? Kardynał Adolf Bertram a kwestia reorganizacji Kościoła na Górnym Śląsku (1919–1922): Kardynał Adolf Bertram a kwestia reorganizacji Kościoła na Górnym Śląsku (1919-1922 r.). Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, 55(2), 149–175. Pobrano z https://journals.us.edu.pl/index.php/ssht/article/view/15036

Bibliografia

Akten deutscher Bischöfe über die Lage der Kirche 1918-1933, red. H. Hürten, Paderborn 2007 (Veröffentlichungen der Kommission für Zeitgeschichte. Reihe A: Quellen, 51).
Google Scholar

Bertram A., Errichtung eines fürstbischöflichen Delegaturamtes in Oberschlesien, w: Verordnungen des fürstbischöflichen General-Vikariat-Amtes zu Breslau, Nr. 698 vom 24.10.1921, nr 199, s. 129.
Google Scholar

Bertram A., Hirtenwort / Pastoralanweisung, Betreffend Haltung des Hochwürdigen Klerus der Diözese in den gegenwärtigen politischen Wirren, 22.12.1918, w: Adolf Kardinal Bertram. Hirtenbriefe und Hirtenworte, red. Marschall W., Köln–Weimar–Wien 2000 (Forschungen und Quellen zur Kirchen- und Kulturgeschichte Ostdeutschlands, 30), nr 33, s. 129.
Google Scholar

Bertram A., Hirtenwort, Am Schluß des Konklave, 7.2.1922, w: Adolf Kardinal Bertram. Hirtenbriefe und Hirtenworte, red. Marschall W., Köln–Weimar–Wien 2000 (Forschungen und Quellen zur Kirchen- und Kulturgeschichte Ostdeutschlands, 30), nr 56, s. 229-231.
Google Scholar

Bertram A., Hirtenwort, Ein mahnendes Wort an die Katholiken Schlesiens, 8.3.1919, w: Adolf Kardinal Bertram. Hirtenbriefe und Hirtenworte, red. Marschall W., Köln–Weimar–Wien 2000 (Forschungen und Quellen zur Kirchen- und Kulturgeschichte Ostdeutschlands, 30), nr 37, s. 149-150.
Google Scholar

Bertram A., Hirtenwort, Oberhirtliche Mahnung an die Katholiken von Oberschlesien, 3.6.1922, w: Adolf Kardinal Bertram. Hirtenbriefe und Hirtenworte, red. Marschall W., Köln–Weimar–Wien 2000 (Forschungen und Quellen zur Kirchen- und Kulturgeschichte Ostdeutschlands, 30), nr 61, s. 236-239.
Google Scholar

Bertram A., Pastoralanweisung, Kirchlicher Erlaß f ür d as besetzte oberschlesische Diözesangebiet, 17.5.1921, w: Adolf Kardinal Bertram. Hirtenbriefe und Hirtenworte, red. Marschall W., Köln–Weimar–Wien 2000 (Forschungen und Quellen zur Kirchenund Kulturgeschichte Ostdeutschlands, 30), nr 48, s. 198.
Google Scholar

Campbell G., The Struggle for Upper Silesia, 1919–1922, „The Journal of Modern History” 42 (1970), s. 361-385.
Google Scholar

Dambacher J., Das Verhältnis zwischen Adolf Kardinal Bertram und Nuntius Eugenio Pacelli vor dem Hintergrund der Konkordatsverhandlungen mit Preußen, w: Adolf Kardinal Bertram (1859-1945). Leben und Wirken, wyd. T. Scharf-Wrede, Regensburg 2015 (Quellen und Studien zur Geschichte und Kunst im Bistum Hildesheim 9), s. 185-198.
Google Scholar

Die Verfassung des Deutschen Reichs. Vom 11. August 1919, „Reichsgesetzblatt” 152 (1919), s. 1383-1418.
Google Scholar

Doose G., Die separatistische Bewegung in Oberschlesien nach dem Ersten Weltkrieg (1918–1922), Wiesbaden 1987 (Studien der Forschungsstelle Ostmitteleuropa an der Universität Dortmund 2).
Google Scholar

Erler A., Bergen, Diego von, „Neue Deutsche Biographie” 2 (1955), s. 78.
Google Scholar

Eugenio Pacelli. Die Lage der Kirche in Deutschland, oprac. H. Wolf, K. Unterburger, Paderborn 2006 (Veröffentlichungen der Kommission für Zeitgeschichte. Reihe A: Quellen, 50).
Google Scholar

Fürstbischöfliche Geheime Kanzlei, Handbuch des Bistums Breslau und seines Delegaturbezirks für das Jahr 1922, Breslau 1921.
Google Scholar

Fürstbischöfliche Geheime Kanzlei, Handbuch des Bistums Breslau und seines Delegaturbezirks für das Jahr 1925, Breslau 1924.
Google Scholar

Fürstbischöfliche Geheime Kanzlei, Handbuch des Bistums Breslau und seines Delegaturbezirks für das Jahr 1926, Breslau 1925.
Google Scholar

Hinkel S., Adolf Kardinal Bertram. Kirchenpolitik im Kaiserreich und in der Weimarer Republik, Paderborn 2010 (Veröffentlichungen der Kommission für Zeitgeschichte, Reihe B: Forschungen 117).
Google Scholar

Hirschfeld M., Die Bischofswahlen im Deutschen Reich 1887 bis 1914. Ein Konfliktfeld zwischen Staat und katholischer Kirche zwischen dem Ende des Kulturkampfes und dem Ersten Weltkrieg, Münster 2012.
Google Scholar

Hitze G., Carl Ulitzka (1873-1953) oder Oberschlesien zwischen den Weltkriegen, Düsseldorf 2002 (Forschungen und Quellen zur Zeitgeschichte 40).
Google Scholar

Jedin H., Bertram, Adolf, „Neue Deutsche Biographie” 2 (1955), s. 170.
Google Scholar

Kołodziej J., Śląskie opowieści. Ksiądz Ludwik Tunkel, Kochłowice 2010.
Google Scholar

Konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Rzymie dnia 10 lutego 1925 r. (ratyfikowany zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1925 r.), Dz.U. 1925, nr 72, poz. 501.
Google Scholar

Liebmann M., Wie werden Päpste gewählt? Die Konklave von 1914 und 1922, w: Österreich und der Heilige Stuhl im 19. und 20. Jahrhundert, red. H. Paarhammer, A. Rinnerthaler, Frankfurt a.M. 2001 (Veröffentlichungen des internationalen Forschungszentrums für Grundlagenforschung der Wissenschaften Salzburg NF , 78), s. 257-271.
Google Scholar

Mussinghoff H., Theologische Fakultäten im Spannungsfeld von Staat und Kirche, Mainz 1979 (Veröffentlichungen der Kommission für Zeitgeschichte, Reihe B: Forschungen, 27).
Google Scholar

Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999.
Google Scholar

Samerski S., Der geistliche Konsultor der deutschen Botschaft beim Heiligen Stuhl während der Weimarer Republik, „Römische Quartalschrift” 86 (1991), s. 261-278.
Google Scholar

Samerski S., Die Aufnahme diplomatischer Beziehungen zwischen dem Hl. Stuhl und dem Deutschen Reich (1920), „Archivum Historiae Pontificiae” 34 (1996), s. 325-368.
Google Scholar

Schulze T., I. Konflikte an der Peripherie (I): Das oberschlesische Plebiszit, die Diözese Kattowitz und der Widerstreit der Nationalismen in Ostoberschlesien, w: T. Schulze, Katholischer Universalismus und Vaterlandsliebe. Nationalitätenkonflikte und globale Kirche in den Grenzregionen Ostoberschlesien und Elsass-Lothringen, 1918-1939, Leiden 2021 (Veröffentlichungen der Kommission für Zeitgeschichte. Reihe B: Forschungen, 138.), s. 23-157.
Google Scholar

Schwillus H., Brühe M., Erzbistum Berlin. Eine junge Diözese in langer Tradition, Berlin 2009.
Google Scholar

Stehlin S.A., Weimar and the Vatican 1919-1933. German–Vatican Relations in the Interwar Years, New Jersey 1983.
Google Scholar

Wand G., Der Diplomat und die Päpste. Die Mission des ersten deutschen Botschafters beim Heiligen Stuhl – Diego von Bergen 1920-1943, Paderborn 2021 (Veröffentlichungen der Kommission für Zeitgeschichte. Reihe B: Forschungen 140).
Google Scholar

Tom 55 Nr 2 (2022)
Opublikowane: 2023-12-20

ISSN: 0137-3447

eISSN: 2956-6185

Wydawca

Księgarnia św. Jacka

Prześlij tekst