Metafora w teologii. Kilka uwag na marginesie traktatu J. Derridy "Biała mitologia. Metafora w tekście filozoficznym"
Abstrakt
Derrida w swoim eseju udowadnia, że filozofia, choć dąży do uściślenia myśli i jej usystematyzowania, a więc w tekstach filozoficznych preferowane są możliwie precyzyjne pojęcia abstrakcyjne, nie jest w stanie, i to z powodów zasadniczych, całkiem uciec od metafory. Prowadząc swój dowód, Derrida analizuje Arystotelesową definicję metafory oraz wynikające z niej konsekwencje językowe i intelektualne. Pokazuje, że nie można traktować metafory jako wtórnej wobec pojęcia. Te rozważania mogą być przydatne dla teologa. Próby usystematyzowania metafor są pomocne w lepszym rozumieniu metafor biblijnych oraz w staranniejszym dobieraniu metafor w trakcie pisania tekstów teologicznych. Szczególnie interesujące są krytyczne uwagi o pojęciach matematycznych i dziełach techniki jako punkcie wyjścia do tworzenia metafor. Analizy Derridy pokazujące metaforę jako „samo wyłonienie się języka” są istotną inspiracją do namysłu nad wzajemną relacją pojęć abstrakcyjnych i metafor w tekście teologicznym.
Słowa kluczowe
Derrida; metafora; metoda teologiczna; oświecenie; język teologii
Bibliografia
Adorno T., Horkheimer A., Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, wyd. I, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFiS PAN , Warszawa 1994.
Arystoteles, Kategorie; Hermeneutyka; Analityki pierwsze; Analityki wtóre; Topiki; O dowodach sofistycznych, przekł., wstępy i komentarze K. Leśniak, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Arystoteles, Poetyka, 1457 b, przeł. z grec. i oprac. H. Podbielski, Ossolineum, Wrocław 1989.
Benjamin W., Dzieło sztuki w dobie możliwości jego reprodukcji technicznej, w: J. Bocheńska, A. Kisielewska, M. Pęczak, Wiedza o kulturze, cz. IV: Audiowizualność w kulturze. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 1993, s. 273-284.
Derrida J., Biała mitologia. Metafora w tekście filozoficznym, tłum. B. Banasiak, www.bb.ph-f.org/przeklady/derrida_biala_mitologia.pdf [dostęp: 15.09.2017].
Derrida J., Biała mitologia. Metafora w tekście filozoficznym, tłum. W. Krzemień, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1986.
Derrida J., La mythologie blanche – (la métaphore dans le texte philosophique), w: Marges de la philosopie, Paris 1972, s. 247-324.
Derrida J., Marginesy filozofii, tłum. P. Pieniążek, A. Dziadek, J. Margański, Warszawa 2002.
Derrida J., O gramatologii, tłum. B. Banasiak, Wydawnictwo KR , Warszawa 1999.
Derrida J., Przemoc i metafizyka. Esej o myśli Emmanuela Levinasa, tłum. K. Matuszewski, P. Pieniążek, w: tegoż, Pismo filozofii, Kraków 1992, s. 163-164.
Descartes R., Rozmowa z Burmanem, w: tegoż, Medytacje o pierwszej filozofii (tłum. M. i K. Ajdukiewiсzowie) wraz z zarzutami uczonych mężów i odpowiedziami autora (tłum. S. Świeżawski) oraz Rozmowa z Burmanem (tłum. I. Dąmbska), t. II , Warszawa 1958, s. 280-281.
Louis P., Les Métaphores de Platon, Rennes 1945.
Sokal A., Bricmont J., Modne bzdury: o nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów, tłum. P. Amsterdamski, Warszawa 1998.
Spinoza B., Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, tłum. I. Myślicki, Warszawa 2008.
Wesołowska A., By odtworzyć słowa sens pierwotny. Kinetyka myśli (Herbert) a mechanizmy dekonstrukcji (Derrida), „Czasopismo Filozoficzne” 2009, nr 4/5.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Teologiczny Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
