Słoń a sprawa literaturoznawców, czyli o zoofilologii słów kilka. Rekonesans
Abstrakt
This article is entirely dedicated to zoophilology—a new discipline of research, which emerged with the fusion of philological sciences and modern, ethically deepened animal studies. The author— following Aleksander Nawarecki, who coined the term—is trying to define the genesis, subject of research, and methodology of zoophilology. Its most important intellectual context is the non-anthropocentric humanities, also called posthumanities. One of the main tasks of zoophilology studies is to show how writers question the evaluative opposition between men and animals. More and more often getting to know the perspective of animals—their non-human point of view, which is so difficult to imagine— is becoming one of the ambitions of modern literature and art. The role of zoophilologists is conceived as trying to analyze and interpret such “postanthropocentric” texts. It is an attempt to reach a deeper understanding of how literature enables us to put ourselves in the position of others.
Słowa kluczowe
zoophilology; animal studies; posthumanities; ecophilosophy; animal experience poetics
Bibliografia
Bakke Monika. 2010. Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu. Poznań. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Baratay Éric. 2014. Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii. Przeł. Tarasewicz Paulina. Gdańsk. Wydawnictwo w Podwórku.
Barcz Anna. 2013. „Posthumanizm i jego zwierzęce odgłosy w literaturze”. Teksty Drugie 1-2.
Bloch Marc. 1960. Pochwała historii, czyli o zawodzie historyka. Przeł. Jedlicka Wanda. Przedm. Kula Witold. Warszawa. PWN.
Bucholc Marta. 2014. Wprowadzenie. O trwałości antropocentryzmu i paradoksach postantropocentrycznych w naukach społecznych. W: Ludzie i zwierzęta. Red. Chymkowski Roman, Jaroszuk Anna. Warszawa. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Burek Tomasz. 1987. Jaka historia literatury jest nam dzisiaj potrzebna. W: Burek Tomasz. Żadnych marzeń. Londyn. Polonia Book Fundation.
Coetzee John Maxwell. 2006. Elizabeth Costello. Przeł. Batko Zbigniew. Kraków. Znak.
Coetzee John Maxwell. 2004. Żywoty zwierząt. Przeł. Dobrzańska-Gadowska Anna, Warszawa. Świat Książki.
DeGrazia David. 2011. O byciu osobą poza gatunkiem Homo sapiens. W: W obronie zwierząt. Przeł. Betley Monika. Red. Singer Peter. Warszawa. Czarna Owca.
Ginzburg Carlo. 1980. “Signes, traces, pistes. Racines d’un paradigme de l’incide”. Le Débat 6.
Janion Maria. 1974. Jak możliwa jest historia literatury. W: Janion Maria. Humanistyka: poznanie i terapia. Warszawa. Państwowy Instytut Wydawniczy.
Jauss Hans Robert. 2004. Proces literacki modernizmu od Rousseau do Adorna. Przeł. Bukowski Piotr. W: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze. Red. i wstęp Nycz Ryszard. Kraków. Universitas.
Kasprzak Michał. 2008. Zoofilologia jako nauka o ogrodzie kompensacyjnym. Wokół dwóch tomików Adama Kaczanowskiego – o Stanach oraz Nowym zoo”. Wakat 3.
Kostkiewiczowa Teresa. 2005. „Historia literatury w przebudowie”. Teksty Drugie 1-2.
Kruczyński Zenon. 2008. Farba znaczy krew. Gdańsk. Słowo/obraz/terytoria.
LaCapra Dominick. 2010. Powrót do pytania o to, co ludzkie i zwierzęce. Przeł. Bojarska Katarzyna. W: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Red. Domańska Ewa. Poznań. Wydawnictwo Poznańskie.
Matkowski Tomasz. 2009. Polowaneczko. Warszawa. Nowy Świat.
Mochnacki Maurycy. 2000. O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym. W: tegoż, Rozprawy literackie. Oprac. Strzyżewski Mirosław. Wrocław. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Mytych-Forajter Beata. 2005. Przyziemne intuicje. Carla Ginzburga „Znaki, oznaki, poszlaki”. W: Skala mikro w badaniach literackich. Red. Nawarecki Aleksander, Bogdanowska Monika. Katowice. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Nałkowska Zofia. 1986. Sarna. W: Nałkowska Zofia. Opowiadania. Księga o przyjaciołach. Między zwierzętami. Warszawa. Czytelnik.
Nawarecki Aleksander. 2011. Zoofilologia. W: Zwierzęta i ludzie. Red.
Kurek Jacek, Maliszewski Krzysztof. Chorzów. Miejski Dom Kultury „Batory”.
Nawarecki Aleksander. 2015. Zoofilologia pod auspicjami augurów. W: Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu. Red. Barcz Anna, Łagodzka Dorota. Warszawa. Instytut Badań Literackich PAN.
Nowy renesans. Granice nauki. 2005. Brockman John. Przeł. Szwajcer Piotr J., Eichler Anna. Warszawa. Wydawnictwo CiS.
Nycz Ryszard. 2007. „Antropologia literatury – kulturowa teoria literatury – poetyka doświadczenia”. Teksty Drugie 6.
Pietrych Krystyna. 2011. Zwierzęta (u) Szymborskiej, a zwłaszcza sarna, antylopa i lwica. W: (Inne) zwierzęta mają głos. Red. Dąbrowska
Danuta, Krupiński Piotr. Toruń. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Rembowska-Płuciennik Magdalena. 2007. W cudzej skórze. Fokalizacja zmysłowa a literackie reprezentacje doświadczeń sensualnych. W: Literackie reprezentacje doświadczenia. Red. Bolecki Włodzimierz, Nawrocka Ewa, Warszawa. IBL PAN.
Snow Charles Percy. 1999. Dwie kultury. Przeł. Baszniak Tadeusz. Warszawa. Prószyński i S-ka.
Szostek Michał. 2014. „Postantropocentryzm, czyli rzecz o poszerzaniu granic wspólnoty”. Przegląd Humanistyczny 1.
Tokarczuk Olga. 2009. Prowadź swój pług przez kości umarłych. Kraków. Wydawnictwo Literackie.
Tymieniecka-Suchanek Justyna. 2013. Literatura rosyjska wobec upodmiotowienia zwierząt. W kręgu zagadnień ekofilozoficznych. Katowice. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Walas Teresa. 1993. Czy jest możliwa inna historia literatury?. Kraków. Universitas.
Wolfe Cary. 2013. „Animal studies, dyscyplinarność i (post)humanizm”. Przeł. Krasuska Karolina. Teksty Drugie 1-2.
Wolska Dorota. 2012. Odzyskać doświadczenie. Sporny temat humanistyki współczesnej. Kraków. Universitas.
Uniwersytet Szczeciński Polska
https://orcid.org/0000-0001-8973-514X
Dr, historyk literatury i krytyk literacki, adiunkt w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego. Redaktor pisma „Narracje o Zagładzie”, członek Laboratorium Animal Studies – Trzecia Kultura. Jego badania naukowe obejmują studia nad Zagładą oraz szeroko pojęte rozważania zoofilologiczne (niekiedy zdarza się, że oba te nurty się przecinają). Autor monografii Ciało, historia, kultura. Pisarstwo Mariana Pankowskiego i Leo Lipskiego wobec tabu (Szczecin 2011, książka nagrodzona Zachodniopomorskim Noblem), redaktor tomów: (Inne) zwierzęta mają głos (wspólnie z D. Dąbrowską, Toruń 2011); „Niepokoje”. Twórczość Tadeusza Różewicza wobec Zagłady (Warszawa 2014), a także Monady. Polsko-żydowsko-niemieckie po(st)graniczne narracje miejskie (wspólnie z A. Galant, E. Krasuckim, P. Wolskim. Kraków–Budapeszt 2015). W latach 2003–2012 redaktor Szczecińskiego Dwumiesięcznika Kulturalnego „Pogranicza”.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
