Philosopher Peter Godfrey-Smith discusses octopuses as key figures in his reflections on non-human consciousness and intelligence. He addresses the social behaviors observed in octopus colonies as well as their capacity for emotion and communication. He also speaks about the challenges of animal protection and the limits of ethical responsibility. Godfrey-Smith emphasizes the need to develop new ways of thinking about value and the lives of non-human beings.

Z perspektywy etnografii i etyki przyglądam się relacji ludzi i małży słodkowodnych z gatunku skójka zaostrzona (Unio tumidus). Małże są umieszczone w stechnicyzowanym środowisku  wodociągów, gdzie mają za zadanie kontrolować jakość wody przeznaczonej dla ludzi. Zastanawiam się nad tym, czy mamy do czynienia z relacjami pracy (wg kategorii opisanych przez D. Haraway) czy z wyzyskiem (w oparciu o utylitaryzm Petera Singera). Staram się umieścić te relacje międzygatunkowe w szerszym kontekście, w którym każdy gatunek ma inną wiedzę o wodzie, inne umiejętności i potrzeby obcowania z nią. To także, a może przede wszystkim, relacja między konkretnymi jednostkami zaangażowanymi w pracę z wodą. 

Tekst dokonuje analizy fragmentu siedemnastowiecznego traktatu agronomicznego Jakuba Kazimierza Haura Ekonomika ziemiańska generalna (1675) w którym autor przedstawia krótką pochwałę pszczelego roju jako wzorca dobrze zorganizowanego gospodarstwa. Choć analizowany passus może wydawać się z pozoru konwencjonalnym powtórzeniem spostrzeżeń na temat kulturowego znaczenia figury pszczoły w literaturze i kulturze dawnej, umieszczenie go w kontekście całości traktatu pozwala zrozumieć jego rolę jako narzędzia prezentacji koncepcji Haura na temat roli gospodarza, charakteru jego pracy i roli zwierzęcia w wyobraźni politycznej.

Niniejszy artykuł omawia koncepcję produkcji mięsa, w tym ryb, techniką pozaustrojową (mięso in vitro, mięso komórkowe) jako potencjalnej metody mogącej ograniczyć docelowo cierpienie zwierząt w obliczu rosnącego zapotrzebowania na produkty żywnościowe, w tym również pochodzenia wodnego. Pierwsze produkty mięsa drobiowego otrzymywanego w ten sposób uzyskały autoryzację w Singapurze i Stanach Zjednoczonych. W najbliższych latach spodziewana jest dalsza ekspansja produkcji mięsa komórkowego, również na rynku europejskich, w przypadku uzyskania pozytywnej oceny Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności. Artykuł omawia także potencjalne korzyści środowiskowe i dla zdrowia publicznego, mogące wynikać z wykorzystania metod in vitro do otrzymywania różnego typu mięsa spożywczego. Wskazane zostają też najważniejsze ograniczenia i bariery na drodze do komercjalizacji takich produktów.

Artykuł dotyczy regulacji prawnokarnych związanych z ochroną zwierząt bezkręgowych. W jego ramach omówiono przestępstwa przeciwko ochronie humanitarnej i gatunkowej zwierząt. W szczególności odniesiono się do przepisów zawartych w ustawie z dnia 15 stycznia 2015 r. o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych, w ramach których objęto ochroną osobną kategorię bezkręgowców, jakimi są żywe głowonogi. Wskazano również luki prawne, jakie zachodzą w tym zakresie i wynikającą z nich niekonsekwencję ze strony ustawodawcy. Odrębnie omówiono również znamiona przestępstw i wykroczeń wymierzonych w ochronę zwierząt (w tym bezkręgowców) objętych ochroną gatunkową – ścisłą lub częściową (m.in. bezprawne pozbawianie ich życia, chwytanie, nabywanie, przemyt, etc.).

Celem artykułu jest analiza dwóch wierszy Marianne Moore i Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, które w tekstualny sposób przetwarzają kontakty między człowiekiem a meduzami. Autor stawia tezę, że autorki, opisawszy różnorodne miejsca spotkań (woda, plaża) między zwierzętami ludzkimi i nie-ludzkimi, eksperymentują z poetyką obcości budującą poczucie nieprzystawalności do siebie tych dwóch realności. Obie poetki zapisują jednak proponują takie poetyckie formuły (porzucenia zamiaru i uważności), które liryczne persony ich wierszy przemieniają na gest świadomej rezygnacji z chęci dotyku i posiadania parzydełkowca. Choć analizowane w eseju wiersze mają antropocentryczny charakter, zapisana jest w nich postawa podważająca dynamikę dominacji, posiadania i zaznaczania swojej pozycji przez człowieka. Zdaniem autora Moore i Pawlikowska-Jasnorzewska realizują ją przez twórczą konfrontację antytetycznej materialności meduzy z niestabilną i cielesną tożsamością persony lirycznej. 

Fish can be considered from two perspectives: instrumental and ethical. The instrumental approach views fish as economic resources to be exploited in fisheries and aquaculture, as well as vital elements of ecosystems that play a key role in maintaining biological balance. From this standpoint, fish possess instrumental value. The ethical perspective, by contrast, emphasizes the ability of fish to feel pain, recognizing them as sentient beings with moral status. The article examines neurobiological and behavioral evidence suggesting that fish have pain receptors (nociceptors), display protective responses to harmful stimuli, and learn to avoid painful situations – indicating a basic form of consciousness and the capacity for subjective experiences of pleasure and pain. The article also considers the arguments of skeptics, who contend that fish lack sufficiently developed brain structures, such as the neocortex, which are thought to be necessary for the conscious experience of pain. From this viewpoint, the behaviors exhibited by fish may be attributed to nociceptive reflexes rather than to a conscious experience of suffering.

Artykuł stanowi przedstawienie dwóch różnych praktyk opracowywania przedstawień owadów na przełomie XVI i XVII w. To studium prawie 40 rysunków z Albumów Anselma de Boodta (Rijksmuseum) porównujące artystyczne, iluzjonistyczne miniatury ukazujące niewielkie zwierzęta (rysunki Eliasa Verhulsta według rycin Jorisa Hoefnagla) z naukowymi, nieco uogólnionymi szkicami entomologicznymi (autorskie rysunki de Boodta). Zestawienie ich z wcześniejszymi i współczesnymi ilustracjami pozwoli na określenie zmieniających się w XVI w. oczekiwań wobec ilustracji entomologicznych: od iluzjonistycznych niderlandzkich bordiur i niemieckich drzeworytów ukazujących owady wśród ludzi, poprzez uproszczone rysunki, po drobiazgowe, rysowane przy pomocy lupy przedstawienia gatunkowe. Albumy de Boodta są przykładem próby znalezienia równowagi między iluzjonizmem a standaryzacją ilustracji entomologicznej w końcu XVI w.

W twórczości Małgorzaty Lebdy pszczoły i inne owady pełnią kluczową rolę jako nośniki znaczeń relacyjnych i symboliczna przestrzeń spotkania między światem ludzi a światem zwierząt. Autorka, czerpiąc inspirację z własnych doświadczeń dorastania w rodzinie pszczelarskiej oraz bliskiej relacji z ojcem, kreuje literacką wizję, w której centralnym tematem staje się współzależność istot ludzkich i pozaludzkich.Pszczoły w jej poezji i prozie są nie tylko metaforą życia wspólnotowego, ale także wyrazem harmonii i współpracy w ekosystemie, który obejmuje wszystkie formy życia. Relacja bohaterów literackich z pszczołami odzwierciedla głębsze prawdy o ludzkiej egzystencji: o kruchości, potrzebie troski i współodpowiedzialności za świat natury. Owady stają się świadectwem wspólnoty życia i przypomnieniem o konieczności uznania wzajemnych powiązań, które łączą człowieka z otaczającym go światem.

Ryby są specyficznymi zwierzętami: ze względu na odmienne środowisko życia i sposób komunikacji mamy z nimi bardzo ograniczony kontakt. Dlatego też w mniejszym stopniu niż ssaki, czy nawet ptaki, budzą nasze współczucie. Niekiedy kwestionowana jest nawet ich zdolność do odczuwania bólu i cierpienia. Jest to bardzo istotne, ponieważ bycie istotami odczuwającymi jest z zasadzie jedyna podstawą nadania rybom statusu moralnego. Chroni je wówczas przede wszystkim zasada przeciw okrucieństwu. 

Ryby nie są ani podmiotami życia, ani osobami pozaludzkimi. Są objęte ochroną według zasady równego rozważenia interesów, ale jednocześnie uważane za przykład istot zastępowalnych. Dużo gorzej, lub w ogóle, nie chroni ich prawo dotyczące na przykład warunków transportu i uboju. Opinia publiczna także nie rzadko staje w obronie ryb, gdyż mało kto wie chociażby o hodowlach ryb i warunkach w nich panujących. Dlatego ważne jest zwracanie uwagi na cierpienie i potrzebę ochrony także i tych zwierząt.

W 1847 roku założono w Anglii pierwsze na świecie Towarzystwo Wegetariańskie. Zgodnie z deklaracją programową jego członkom nie wolno było spożywać mięsa, drobiu oraz ryb. O ile zjadanie produktów odzwierzęcych pozostawiono swobodnej decyzji członkom Towarzystwa, o tyle odmowa spożycia mięsa, zgodnie z tzw. zasadą 3Fs (flesh, fowl, fish) została uznana za konieczny i niepodważalny warunek przynależności do organizacji, a tym samym bycia wegetarianinem. Kto chciał nim więc być, musiał także wyrzec się ryb. Zakaz ich konsumpcji wywołał liczne debaty i polemiki, a poziom jego społecznej nieakceptacji przekraczał wszystko to, co dotyczyło zakazu spożycia mięsa czerwonego i białego. Działo się tak dlatego, że ryby cieszyły się szczególnym statusem w religii i kulturze. Dlaczegóż chrześcijanin nie miałby spożywać ryb, skoro sam Chrystus się nimi posilał? Wegetarianie bronili swych moralnych wyborów i uzasadniali zakaz spożywania ryb odwołując się do argumentów teologicznych, etycznych, zdrowotno-higienicznych oraz estetycznych. Artykuł przedstawia wszystkie te argumenty i omawia szczegółowe racje, które XIX-wieczni wegetarianie sformułowali na rzecz odmowy zjadania tych pięknych i wrażliwych stworzeń.

Poezja waka była najważniejszym działem klasycznej literatury japońskiej i jest tworzona również dziś, zwykle w formie nazywanej od drugiej połowy XIX wieku tanka, czyli pieśnią krótką (31 mor w układzie 5 7 5 7 7 mor w wersie). Jednym z najważniejszych tematów w niej była natura, a szczególnie takie jej elementy, które były uważane ze odpowiednie w twórczości poetyckiej. Wśród owadów były to przede wszystkim te znane z wydawania pięknych dźwięków, jak różne rodzaje świerszczy, czy też świetliki. W okresie przednowoczesnym w poezji waka zaczęły się pojawiać tendencje realistyczne, co obejmowało poszerzanie tematyki i słownictwa, i taka też była twórczość Tachibany Akemiego (1812–1868).

W artykule jako tło przedstawione jest wykorzystanie motywów owadów we wcześniejszej poezji waka, a następnie omówione są owady w poezji Tachibany, ze szczególnym uwzględnieniem nowatorskich tematów (wszy, mrówki itp) i realizmu.

The article explores the problem of poetically presenting animality without reinforcing the conventional human/animal distinction. The article argues that the poem addresses the issue of locating animality within Homo sapiens by its poetic rendering of an interaction between a dying human and an insect. The insect’s presence makes the vision of immortality inaccessible to the lyrical speaker. Locating animality is achieved by undermining heroic narratives, which leads to a fuller revelation of the human’s finitude. The animal within the human being turns out to be located in their finitude determined by the mortal biological constitution and embeddedness in a semiotic system.

Celem artykułu jest zastosowanie socjologicznej koncepcji współczynnika humanistycznego Floriana Znanieckiego do badania różnych typów wartościowania (rynkowego, estetycznego, kulinarnego) tuńczyka błękitnopłetwego. Pytanie o to jakie wartości przypisują mu ludzie to pytanie o stanowiący ich podstawę ład aksjonormatywny, wzory kultury, wzory działań społecznych, systemy ideologiczne. Pierwszym obszarem badawczym jest kultura antyczna i występujące w niej sposoby wartościowania tuńczyka błękitnopłetwego. Drugi obszar to kapitalizm, w którym na plan pierwszy wysuwa się jego wysoka wartość rynkowa. Spojrzenie z perspektywy znaczenia i konsumpcji tuńczyka błekitnopłetwego pozwala odsłonić wiele dylematów, przed którymi staje współczesne społeczeństwo.

Water disasters pose significant risks to wildlife, livestock, and companion animals. While training programs are available for zootechnicians and veterinarians in the Global South and the Anti­podes, Europe currently lacks such initiatives and is facing events unknown to previous generations due to climate change and anthropogenic factors. This study analyzed traditional and social media platforms in Greece (September 2023), Poland, and Germany (August 2022 and early 2024), focusing on mentions of flooding, water quality, and dead fish. Tools such as Brand24, Google Trends, and observations by epizootiologists were employed for the analysis. The results highlighted the importance of social media in identifying the biological causes of the Oder disaster while also emphasizing the spread of misinformation. In Greece, the economic impact of the floods was the dominant topic, with little attention paid to ecological concerns. Mitigating ecological disasters requires effective media monitoring and crisis communication, early warnings, and collaboration with civic groups (e.g., anglers).

Dino Buzzati, najbardziej znany przedstawiciel dwudziestowiecznego surrealizmu we włoskiej literaturze, był zafascynowany światem fauny i flory, a w swoich artykułach publikowanych na łamach włoskich opiniotwórczych gazet walczył o prawa zwierząt eksploatowanych przez człowieka. Zainteresowania Buzzatiego skupiały się nie tylko na psach i kotach, ssakach i gadach, ale nawet najmniejsze stworzenia, takie jak bezkręgowce, budziły jego szacunek i podziw, stając się tematem opowiadań, powieści, reportaży i felietonów.

Artykuł stanowi szkicowy zarys aktualnego stanu wiedzy o tym aspekcie doznaniowości i życia wewnętrznego ryb, który wciąż zbyt rzadko jest uwzględniany – generowania wrażeń bólowych, stanów afektywnych i doświadczeń emocjonalnych. Aby wnioskować o możliwości odczuwania przez ryby emocji, należy w pierwszej kolejności udzielić odpowiedzi na pytania o prostsze treści, cechujące rybi system poznawczy: czy ryby są w stanie generować szczególny typ wrażeń fizjologicznych, jakimi są wrażenia bólowe (nocycepty) oraz czy ryby dysponują prostymi stanami afektywnymi – strachem bądź niepokojem – które skorelowane są z odczuwaniem bólu. Rudymentarność tych kwestii wynika z założenia, że najprostsze reakcje behawioralne i wrażenia poznawcze są uznawane za konieczny warunek zdolności konstruowania bardziej złożonych struktur poznawczych, jak doświadczenia sensomotoryczne, reprezentacje mentalne i stany emocjonalne. Zdolność odczuwania bólu i skorelowaną z nim zdolność przeżywania negatywnych afektów, jak strach czy niepokój, można uznać za wskaźniki posiadania przez gatunek nie tylko fizjologicznych potrzeb, ale także mentalnych preferencji. Tym samym zdolność odczuwania bólu, strachu i niepokoju można traktować jako predyktor elastyczności poznawczo-behawioralnej i względnej kontroli poznawczej u ryb.

Pozytywna odpowiedź na pytania odczuwanie bólu i strachu stanowi punkt wyjścia dla dalszych analiz nad systemem poznawczym i neurobehawiorem ryb. W pierwszej części tekstu rozważam fizjologiczną zdolność odczuwania bólu przez ryby. W drugiej części tekstu analizuję zjawisko konstruowania negatywnych stanów afektywnych na podstawie neurofizjologicznych i poznawczych elementów składowych doświadczenia strachu. Proponuję stanowisko kompromisowe pomiędzy zwolennikami emocji podstawowych u zwierząt i zwolennikami theory of constructed emotions. Przedstawiam, na czym zatem polega odmienność afektywnego doświadczenia od typowo poznawczych perceptów i jakie są podstawowe funkcje doświadczenia strachu u zwierząt. Całość podsumowana jest uwagami końcowymi, które stanowią zachętę do dyskusji nad społecznymi, etycznymi i prawnymi konsekwencjami, jakie wynikają z intensywnej doznaniowości i bogactwa krajobrazu mentalnego ryb.

W artykule zaproponowano nowe kryterium oceny zdolności zwierzęcia do cierpienia, skupiając się na kryteriach psychologicznych, w szczególności uczeniu się unikania. To kryterium może umożliwić bardziej kompleksową ocenę cierpienia u różnych gatunków i w różnych sytuacjach. Teoria poziomów integracji wyjaśnia rozwój zachowań unikania i przedstawia prawdopodobny próg poznawczy dla cierpienia u zwierząt. Zwierzęta zdolne do uczenia się unikania są bardziej narażone na cierpienie, ponieważ takie zachowanie wymaga zdolności do tworzenia skojarzeń między bodźcami a działaniami i przewidywania przyszłych zdarzeń, co może prowadzić do awersyjnych stanów emocjonalnych. Proponowane kryterium oferuje obiektywny sposób oceny cierpienia bez polegania na niejednoznacznych terminach, takich jak „świadomość” lub „odczuwanie”, dzięki czemu zapewnia ono szerszą, dokładniejszą metodę oceny.

W niniejszym artykule autorka analizuje trwający ponad dekadę (2010-2023) proces sądowy o humanitarną ochronę karpi, który można uznać za przełomowy dla ochrony ryb i, pośrednio, również innych zwierząt w Polsce. Przyniósł on dziewięć różnych rozstrzygnięć prokuratorów i sądów, w tym dwa orzeczenia Sądu Najwyższego. Autorka poszukuje odpowiedzi na pytanie, dlaczego proces ten trwał tak długo i dlaczego wiązał się z tak radykalnie odmiennymi ocenami ze strony wymiaru sprawiedliwości. W tym celu autorka odnosi się do teorii trudnych przypadków orzeczniczych (tzw. hard cases) i wprowadza na podstawie omawianej sprawy pojęcie „ukrytego hard case’u”, tzn. sytuacji, w której wymiar sprawiedliwości poprzez swoje uwikłanie w dany kontekst społeczno-kulturowy – w tym przypadku związany z praktykami powodującymi cierpienie zwierząt – ma trudności w poprawnym zastosowaniu przepisów, które co do zasady są jasne, a ich prawidłowe zrozumienie jest możliwe w ramach standardowych metod wykładni prawa. Autorka argumentuje, że nazwanie i uwzględnianie ukrytych hard case’ów w sprawach dotyczących zwierząt jest koniecznym krokiem do właściwego stosowania prawa ochrony zwierząt. Artykuł stanowi studium na pograniczu prawa, kultury i ochrony zwierząt, które może inspirować do dalszych badań nad tym, jak osobiste i społeczne uprzedzenia wobec zwierząt mogą wpływać na orzecznictwo, a także na kształtowanie przepisów chroniących przedstawicieli poszczególnych gatunków zwierząt pozaludzkich.

Celem artykułu jest ukazanie współczesnego wędkarstwa jako nieuzasadnionego głodem kulturowego archaizmu, okupionego cierpieniem wodnych kręgowców jakimi są ryby. Wędkarstwo to okrucieństwo ukrywane pod pozorami sportu, rekreacji, relaksu. To atawistyczna zabawa w łapanie, zamęczanie i zabijanie ryb, które według współczesnej wiedzy naukowej są zwierzętami sensytywnymi, świadomymi, inteligentnymi i ze względu na obecność receptorów bólowych zdolnymi do odczuwania cierpienia. Artykuł zawiera opis praktyki wędkowania oraz etyczną ocenę tego procederu.

W klasycznej literaturze chińskiej zawsze dużą wagę przywiązywano do opisu motyli. W książkach powstałych w starożytności występują takie wątki, jak „taniec motyli”, „sen motyla” i „przemiana w motyla”, które na poziomie semantycznym tworzą trzy główne i względnie utrwalone typy narracji: „przyjemność kontemplacji”, „przemiana w motyla poprzez wyjście z kokonu” i „bezinteresownie oddana miłość”. Wszystkie trzy typy rozwijały się stopniowo i w ścisłej wzajemnej zależności, a jednocześnie były głęboko zakorzenione w ludzkiej naturze, ludzkim społeczeństwie, a nawet w relacjach międzyludzkich. W artykule dzięki analizie dzieł literackich dokonano retrospektywnego przeglądu historii powstania, cech i treści kulturowych wizerunku motyla w chińskiej literaturze klasycznej, a także
wielowymiarowej interpretacji tego motywu poprzez śledzenie różnych epok, odmiennych kultur i indywidualnych stylów autorskich z punktu widzenia rozwoju literatury.

Osobniki w obrębie gatunku różnie postrzegają i reagują na swoje środowisko, a każdy z nich zamieszkuje i tworzy swój własny, niepowtarzalny Umwelt. Stałe różnice w zachowaniu między osobnikami tego samego gatunku, utrzymujące się w czasie lub w różnych kontekstach, są znane w ekologii behawioralnej jako zwierzęce osobowości. Powstają one w wyniku losowych procesów zachodzących w trakcie osobniczego rozwoju oraz w wyniku przetwarzania i integrowania informacji przekazywanej od przodków oraz gromadzonej przez całe własne życie. Proponuję spojrzenie na osobowości bezkręgowców za pomocą czterech pytań Nikolaasa Tinbergena, śledząc jednak ewolucję, ontogenezę, przyczynę i funkcję wzdłuż osi czasu i przepływu informacji. Przedstawiony tu wgląd w literaturę przedmiotu ma wesprzeć przyjęcie tego powszechnego biologicznego zjawiska i używanego w jego opisie terminu.

Few consumers are aware that the so-called seafood comes from commercial aquaculture, where lobsters, crabs or shrimps and prawns are kept in cruel conditions of crustaceans factory farming. At the same time, the sentience and neurobehaviour of crustaceans continue to pose challenges for neurobiology, comparative cognition, and ethical reflection. Knowledge about the sentience of decapods, exploited in the food and entertainment industries (pet shops, fishkeeping hobbies, aquafarming), is particularly important for contemporary animal ethics and biopolitics in the context of condemning cruel breeding practices, proposing legal protection of decapods and enforcing welfare standards. For this reason, the article presents the foundation of the sentience phenomenon, which is the ability to experience pain in selected species of crabs, crayfish and prawns. The discussed cases of pain perception seem to be representative of the entire group of farmed decapods. The conclusions resulting from the experiments indicate all decapods should be included as soon as possible in international legal acts to limit brutal forms of breeding, transporting, and slaughtering them.

W tej perspektywie przedstawiamy argument wysokiego szczebla przemawiający za etycznym nadzorem nad badaniami nad owadami. Istnieje realne prawdopodobieństwo, że owady są zdolne do odczuwania, a gdy istnieje realna możliwość, że zwierzę jest zdolne do odczuwania, przy podejmowaniu decyzji, które ich dotyczą, mamy obowiązek wziąć pod uwagę ryzyko dla ich dobrostanu. Przedstawiamy także rekomendacje wysokiego szczebla, jak osiągnąć ten cel. Oprócz ogólnego poważnego podejścia do tej kwestii badacze mogą opracować metody oceny ryzyka dla dobrostanu owadów, a także opracować zasady i procedury podejmowania etycznych decyzji dotyczących badań nad owadami; te metody, zasady i procedury można zaadaptować z innych rodzajów badań na zwierzętach, nie będąc z nimi identycznymi.