Numer czasopisma pt. Transfiguracje weganizmu pod redakcją gościnną Marzeny Kubisz i Agaty Sitko

Z wielką radością oddajemy do Waszych rąk kolejny, dwunasty, numer interdyscyplinarnego czasopisma naukowego „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies” [...]. Na uwagę zasługuje fakt, że znów na naszych łamach gości światowej sławy filozof Peter Singer, ale tym razem ze swoją najnowszą książką, której fragment prezentujemy w polskim przekładzie! Prócz artykułów, które rekomendujemy, polecamy dwa bardzo ważne komentarze stanowiące krytyczną ocenę artykułu o uboju rytualnym zwierząt w Polsce, jaki został opublikowany w numerze 2 (10) 2022. Cieszymy się, że nasze artykuły dają asumpt do ożywionej dyskusji, owocnej polemiki lub, jak w tym przypadku, jednoznacznych komentarzy. [...] Jednocześnie warto zaznaczyć, że nasza Redakcja ponosząc całkowitą odpowiedzialność za merytoryczny i językowy poziom publikowanych materiałów, nie bierze odpowiedzialności za reprezentowany przez autorów światopogląd. Trzeba przy tym podkreślić, że „Zoophilologica” jest pismem otwartym na wielość perspektyw interdyscyplinarnych i międzydziedzinowych. Jednak ubojowi rytualnemu jako praktyce wobec zwierząt mówimy: NIE!

W niniejszym numerze znalazło się trzynaście różnorodnych tematycznie i problemowo tekstów. Nie porzucamy jednak tradycji wydawania numerów jako zeszytów monograficznych. [...] Zwiększona częstotliwość ukazywania się czasopisma pozwala na wydawanie numerów tematycznych i nietematycznych. Oblicze tych drugich kształtują spontanicznie sami Autorzy, dając świadectwo swoich pasji badawczych, sygnalizując nierzadko najbardziej nowatorskie trendy rozwijane w zakresie studiów nad zwierzętami.

Zapraszamy do nadsyłania niepublikowanych dotychczas opracowań o charakterze naukowym, zwłaszcza artykułów będących wynikiem własnych badań w zakresie zwierzęcej tematyki, do której upowszechnienia bieżący numer dokłada skromną cegiełkę.

Justyna Tymieniecka-Suchanek

Oto pierwszy w tym roku numer interdyscyplinarnego półrocznika naukowego „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies”. Podobnie jak numer 2 (10) z 2022 roku nie ma on charakteru monograficznego. Choć zdążyliśmy już przyzwyczaić Państwa do numerów monotematycznych – dziewięć na jedenaście dotychczas opublikowanych zeszytów miało taką specyfikę – postanowiliśmy w kilku kolejnych numerach otworzyć się na teksty intrygujące, acz niepowiązane wyrazistą myślą przewodnią, które ukazują różnorakie zainteresowania i warsztaty metodologiczne badaczy spod znaku studiów nad zwierzętami i zwierzęcością. Z ośmiu dużych artykułów zamieszczonych w niniejszej „Zoophilologice” część ma profil literaturo- i kulturoznawczy, jednak obecne są w niej również – zgodnie z misją czasopisma, jaką jest torowanie drogi tzw. trzeciej kulturze – perspektywy nauk społecznych, zootechniki czy zoosemiotyki.

Życzymy miłej lektury!

Małgorzata Poks

Numer monograficzny pod gościnną redakcją dr hab. Hanny Mamzer, prof. UAM oraz dr Łucji Lange 

Oddajemy do Waszych rąk kolejny, trzynasty numer czasopisma „Zoophilologica”. Ma on wyjątkowy charakter z kilku powodów. Jest to pierwszy numer specjalny, zawierający artykuły wyłącznie w języku angielskim, poświęcony nowemu sposobowi traktowania relacji między ludźmi a zwierzętami, mianowicie weterynaryjnej pracy socjalnej, która stanowi pionierski obszar teorii i praktyki. Bezpośrednim bodźcem do powstania niniejszego zeszytu było zaproponowanie tematu przez Łucję Lange i Hannę Mamzer. Zaprosiły one do współtworzenia numeru monograficznego badaczy nie tylko z Polski, lecz także z USA, Kanady i Wielkiej Brytanii, co zaowocowało ośmioma spójnymi problemowo tekstami.

Temat zaproponowany przez redaktorki gościnne naszego pierwszego numeru specjalnego jest wyrazem nowatorskiego podejścia do interdyscyplinarnych rozważań nad teorią i praktyką pracy socjalnej. Pierwsze publikacje z tego zakresu pojawiły się w krajach anglojęzycznych dopiero w minionym dziesięcioleciu. Żywimy nadzieję, że ten obszar relacji międzyludzkich i pozaludzkich, jeszcze dziewiczy na gruncie polskim, będzie przedmiotem coraz głębszej refleksji naukowej.

Justyna Tymieniecka-Suchanek

Z wielką radością przekazujemy w Wasze ręce numer drugi w tym roku kalendarzowym, a już dziesiąty od początku istnienia interdyscyplinarnego i międzyobszarowego czasopisma naukowego „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies”, które od 2021 roku ukazuje się w półrocznym cyklu wydawniczym i w którym prezentowane są wyniki badań nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych dotyczące studiów nad zwierzętami.

Czasopismo „Zoophilologica” nadal się rozwija, a Redakcja dokłada wszelkich starań, by zwiększyć jego umiędzynarodowienie. Z nieskrywaną satysfakcją informujemy, że dostaliśmy się do kolejnej międzynarodowej naukowej bazy danych – SCOPUS, prowadzonej przez wydawnictwo Elsevier.

Bieżący numer czasopisma nie jest zeszytem monograficznym, prezentujemy w nim siedem tekstów poświęconych bardzo różnorodnej, ale zgodnej z profilem pisma tematyce. Większość z nich została napisana przez zdolnych młodych adeptów nauki – doktorantów. W numerze znalazła się też recenzja książki Alasdaira Cochrane’a Should Animals Have Political Rights?.

Na uwagę zasługuje wywiad przeprowadzony przez Magdalenę Kozhevnikovą z Peterem Singerem, którego filozof udzielił specjalnie dla naszego czasopisma.

Zapraszamy do lektury.

Justyna Tymieniecka-Suchanek

[…] W niniejszym, dziewiątym tomie czasopisma „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies” przedstawiamy kolejne rozprawy poświęcone kwestii zwierząt w dyskursie nauk humanistyczno-społecznych, tym razem potwierdzające zwłaszcza wagę niedenialistycznego dyskursu antropocenicznego. Jeden z tekstów w tomie to głos biologa traktujący o katastrofalnym wpływie antropogenicznych zmian klimatu na losy naszej planety, na której dzikie zwierzęta kręgowe stanowią dzisiaj zaledwie 4% biomasy wszystkich kręgowców, podczas gdy z początkiem holocenu (mniej więcej dziesięć tysięcy lat temu) stanowiły 99%. […] W tomie Czytelnik znajdzie także studia przedstawiające praktyki panoptyzmu, przemocy i okrucieństwa wobec zwierząt wraz z opisem psychologicznych konsekwencji tych praktyk, między innymi samo-bójstw, chorób psychicznych i różnorakich uzależnień diagnozowanych u zwierząt towarzyszących i zniewolonych. Z kolei pytania o możliwości i zakres komunikacji międzygatunkowej rozwijają (podejmowaną i we wcześniejszych tomach) refleksję nad relacją ludzkiego z dzikim, wolnym, nieujarzmionym, interesująco zdając sprawę ze złożoności wyzwań stojących nie tylko przed badaczami, lecz także przed każdym przedstawicielem gatunku Homo sapiens w epoce klęski bioróżnorodności i wzmożonej czujności etycznej „samoświadomego antropocenu” (Lynn Keller).

Zapraszamy do lektury.

Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska

Z nieskrywaną satysfakcją publikujemy już drugi w tym roku kalendarzowym numer, a ósmy od 2015 roku, a więc od początku istnienia interdyscyplinarnego czasopisma naukowego „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies”, które od 2021 roku funkcjonuje jako półrocznik. [...] 

W bieżącym numerze monograficznym pisma prezentujemy trzynaście tekstów, z których większość stanowi kontynuację zapoczątkowanej w ubiegłym roku (nr 6/2020) serii prac poświęconych zagadnieniu człowieka w relacji do zwierząt ujmowanego z perspektywy mitów, stereotypów i uprzedzeń. 

Justyna Tymieniecka-Suchanek

Z przyjemnością przekazujemy w Wasze ręce kolejny (siódmy) numer interdyscyplinarnego czasopisma „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies”, ale tym razem w nowej odsłonie wydawniczej. Miło nam poinformować, że od 2021 roku z rocznego cyklu wydawniczego czasopismo przeszło na półrocznik. Pierwszy numer będzie ukazywać się na przełomie czerwca i lipca, a drugi – w grudniu każdego roku. [...]

W bieżącym numerze monograficznym pisma prezentujemy siedemnaście tekstów stanowiących kontynuację serii prac w większości dotyczących złożonych relacji człowiek–zwierzęta ujętych w schemat koncepcyjny: mity – stereotypy – uprzedzenia. [...] Mamy nadzieję, że artykuły zamieszczone w aktualnym i archiwalnych numerach trafią do wszystkich zainteresowanych tą problematyką Czytelników, a lektura tekstów będzie inspirująca.

Justyna Tymieniecka-Suchanek

Zaprezentowane w niniejszym tomie czasopisma „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies” artykuły nawiązują do tego z wymiarów ludzkich praktyk kulturowych, który zwykliśmy określać mianem mitologizacji i stereotypizacji – zabiegów, jakim poddawane są w zasadzie niemal wszystkie obszary otaczającej nas rzeczywistości. Z racji profilu, ale i naukowej misji pisma „Zoophilologica”, w tym (i kolejnym) tomie postanowiliśmy skupić się na mitologizacji świata zwierząt, na ich stereotypach oraz najczęściej towarzyszących im uprzedzeniach, pytając o nie przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych: literaturoznawców, językoznawców, kulturoznawców, historyków sztuki, filozofów, pedagogów, religioznawców, prawników, biologów i paleontologów.

[…]

Podjęty przez Autorów trud namysłu nad praktykami stereotypizacji i mitologizacji zwierząt w wielu obszarach ludzkiej aktywności (języku, literaturze, religii, prawodawstwie, sztuce, propagandzie i nauce), wzbogacony zwłaszcza o refleksje z obszaru ekokrytyki, ekofilozofii, ekoantropologii, pozwolił na zgromadzenie w tomie interesującego materiału dokumentacyjnego, poświęconego stereotypom zwierząt i uprzedzeniom wobec nich, oraz na pogłębioną, nieantropocentryczną analizę społeczno-kulturowych źródeł naszych relacji ze zwierzętami, dając przy sposobności sporą wiedzę o samym mitotwórczym Homo sapiens, co uznajemy za ważny wymiar badań prowadzonych pod auspicjami animal studies.

Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska
Justyna Tymieniecka-Suchanek

Z nieskrywaną satysfakcją prezentujemy Państwu kolejny numer czasopisma naukowego „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies”. Zeszyt piąty nosi tytuł Tanatos i niemal w całości poświęcony jest śmierci zwierząt. Ostateczny koniec (kres) istnienia zwierzęcia dyskutuje się na łamach niniejszego tomu z punktu widzenia zoofilologii.

Zoofilologia, wpisując się w krąg tzw. zoo-nauk, sytuuje się na przecięciu kilku(nastu) dyscyplin naukowych i programów badawczych i (auto)prezentuje się jako aktywność transdyscyplinarna (nie: multidyscyplinarna), mianowicie przedmiot i aspekt jej zainteresowań biegną w poprzek (nie: wzdłuż) wielu dziedzin i paradygmatów. Zoofilologia znajduje się współcześnie in status nascendi – niejako rodzi się na naszych oczach jako mariaż (nie: mezalians) nauk (matematyczno)-przyrodniczych i (społeczno)-humanistycznych, co szczególnie widoczne staje się na obszarze nomenklatury terminologicznej, np. termin zakresowo węższy (hiponim): zoofilologia nawiązuje do terminów zakresowo szerszych (hiperonimów): biohumanistyka i ekohumanizm.

[…]

Publikacja niniejsza stanowi pokłosie refleksji nad poznaniem nie-istnienia (śmierci) zwierząt, zwłaszcza w perspektywie zmian, jakie zachodzą w humanistyce (filologii), pod wpływem odkryć, które dokonują się w przyrodoznawstwie (zoologii); w gruncie rzeczy tom rejestruje (i charakteryzuje) proces (r)ewolucji świato(p)oglądu.

Prace, jakie tom zbiera, wpisują się w ramy (w porządku alfabetycznym), m.in. etnologii, filozofii, kognitywistyki, literatury, prawa, sztuki, teologii. Prezentowane w zeszycie teksty stanowią plon studiów, jakie prowadzą badacze rozmaitych orientacji i proweniencji, którym – co decydujące – bliska (a przynajmniej: nieobca) jest koncepcja zoofilologii zaklętej w ideę animal studies. Tym samym zawartość numeru wyznacza sui generis jednogłos w wielogłosie.

[…}

Prace badawcze podejmują – od-wieczny i do-wieczny – problem fenomenu śmierci (nie-życia). Śmierć (a co za tym idzie – życie) zwierząt (i ludzkich, i nie-ludzkich) ściśle wiąże się – na łamach periodyku – z kategoriami: godności i żałoby, ale także z potrzebą uznania konieczności ochrony życia zwierząt i kwalifikacją zabijania/dręczenia zwierząt jako bezapelacyjnie wyrządzanej im krzywdy.

Autorzy prac, próbując przekroczyć (znieść?) opozycję zwierzę vs człowiek (w stronę taksonomii „zwierząt ludzkich” i „zwierząt nie-ludzkich”), podejmują zagadnienia (m.in.): biologicznego mechanizmu śmierci i psychicznego jej doświadczania, społecznego przeżywania śmierci i prawnych jej regulacji. W tym kontekście szeroko dyskutuje się również kwestie: umierania zwierząt (a nie – ich „zdychania”) oraz pochówku zwierząt (a nie – ich „utylizacji”). Szczególnie wyraźna staje się w tym kontekście idea ogrodu dla zwierząt (a nie – „więzienia” dla nich).

Serdecznie zapraszamy do lektury niniejszego numeru, jak również przyszłych zeszytów i tomów, których pojawienie się już teraz anonsujemy.

Tomasz Nowak

[...] Pożytek płynący dla nas z cywilizacji jest nieodmiennie powiązany z klęską całych ekosystemów, zadomowionych w nich gatunków fauny i flory, wiąże się też z wyczerpywaniem zasobów naturalnych, źródeł energii, efektem cieplarnianym, zanikiem kultur indygennych i wymieraniem innych niż ludzki gatunków. Cywilizacja ma zatem swoje zgubne konsekwencje. [...] Jak daleko może posunąć się człowiek w swej ekspansji, aby – mając na względzie własne dobro – nie czynił jednak krzywdy? W jaki sposób, trzymając się własnych cywilizacyjnych osiągnięć, winien postępować w wyborze pomiędzy prawami human a prawami non-human persons, a wreszcie prawami Ziemi, na której przyszło mu tę cywilizację tworzyć, popadając w konflikt z naturą?

Czwarty numer rocznika „Zoophilologica” został poświęcony polowaniu, ale pośrednio również wspomnianym dylematom – przynajmniej z pozoru – trudnym do przezwyciężenia. [...] Autorzy niniejszego numeru monograficznego skupili się na gwałtownie dziś dyskutowanym, bo na swój sposób sięgającym rudymentów wspomnianych wyżej praw do życia, zagadnieniu polowania i jego miejsca w (dawnej) i współczesnej cywilizacji ludzkiej. Jednak zasadniczym tematem ich rozpraw nie są tylko zwierzęta „łowne”. [...] Nie są nim nawet i sami łowcy, choć większość zgromadzonych tu tekstów ich właśnie dotyczy. [...] Skupienie się na polowaniu i zwierzętach – zakładamy – może stanowić dobry asumpt do głębszej refleksji nad bezdrożami cywilizacji, wobec których staje dzisiaj nie tylko świadoma wagi zagadnienia ekohumanistyka, ale także każdy wrażliwy i odpowiedzialny uczestnik procesu cywilizacyjnego. [...]

Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska
Justyna Tymieniecka-Suchanek

Zagadnienie podmiotowości, tak ludzi, jak i zwierząt, jest niezwykle złożone. Jest jednym z podstawowych pojęć wielu różnych obszarów teoretyzowania, będąc przy tym stałym obiektem sporów. Wobec zwierząt proponuje się „koncepcję podmiotowości szczególnej, tj. podmiotowości funkcjonalnej ustanowionej w interesie zwierząt” (za Janem Białocerkiewiczem). W nauce istnieje pojęcie apersonalnej podmiotowości zwierząt, która podlega stopniowaniu w zależności od poziomu wrażliwości i odczuwania bólu. Posthumanizm otwiera się na nowe formy podmiotowości, zachęcając do poszukiwania najlepszego kryterium podmiotowości zwierząt, zdefiniowania terminu „podmiot” wobec gatunków zwierzęcych (czy wszystkich?) i uporządkowania sformułowań funkcjonujących w literaturze przedmiotu.

[...]

Do rąk Czytelników oddajemy trzeci już monograficzny numer interdyscyplinarnego czasopisma, zawierający artykuły autorów, którzy ani wprost, ani w jednolity sposób nie definiują statusu i podmiotowości zwierząt, ale podejmują próby badania owego zagadnienia poprzez pryzmat własnych dziedzin badawczych – z ich specyficzną siatką pojęciową i metodologią. [...] Ich praca stanowi skromny wkład dla określenia wieloaspektowej istoty podmiotowości zwierząt, ale bez wątpienia stanie się cenna w kontekście pytania o to, kim jesteśmy my sami.

Dariusz Gzyra
Justyna Tymieniecka‑Suchanek

Wraz z rozwojem postkolonializmu, zwłaszcza jego drugiej generacji, wyraźnie zwiększyła się tendencja do przełamywania hegemonii dominujących dyskursów, narzucających kulturowe znaczenia i budujących zideologizowane reprezentacje „Innego”. Choć centralnym „Innym” tej krytyczno‑kulturowej orientacji był i nadal jest człowiek, to wywodząca się z derridiańskiej, dekonstruktywistycznej koncepcji „rożni” idea podmiotu mówiącego i podmiotu mówionego, jak się zdaje, coraz skuteczniej może służyć też animal studies. W nich bowiem – właśnie szczególnie – niemożność wypowiedzenia się podmiotu (milczącego Innego), w dramatyczny i spektakularny sposób zyskuje swoisty kształt, bez mała nieprzezwyciężony. Dzięki radykalnej, inteligentnej i twórczej krytyce reprezentacji (od Frantza Fanona przez Edwarda Saida po Stuarta Halla i Homi Bhabhę), „dziki” – obiekt europocentrycznego dyskursu – przemówił wreszcie własnym głosem. Zyskał zdolność do działania, której nie można już lekceważyć; zdolność i możliwość wypowiadania, tworzenia kontr‑reprezentacji przeciw produkowanej dotąd o nim (ale nie z nim) wiedzy. Stał się podmiotem mówiącym.

[...]

Oddajemy do rąk Czytelników drugi numer monograficzny interdyscyplinarnego czasopisma, zatytułowany Reprezentacje, który zawiera artykuły filologów i neofilologów (literaturoznawców i językoznawców), kulturoznawców, filmoznawców, filozofów i psychologów. Wszyscy oni próbują – każdy w inny spósob i na użytek własnej dyscypliny naukowej – penetrować, rozważać i ukazywać reprezentacje samych zwierząt bądź relacje człowiek – zwierzę(ta), zarówno w ludzkiej mentalności/mózgu/umyśle, jak i w szeroko rozumianej kulturze. Co więcej, niektórzy autorzy próbują głębiej wnikać w zagadnienia dotyczące sposobu rozumowania/myślenia i komunikacji w świecie zwierząt, poszukując odpowiedzi na pytanie, czy mają one umysł i „język”.

Dobrosława Wężowicz‑Ziółkowska
Justyna Tymieniecka‑Suchanek

Humanum, ludzkie nie stoi przed tym ani nad tym, co zwierzęce. A zwierzęce? Jakie jest zwierzęce? Czy nie jest tak, że za ambiwalentnym i nieswojskim/nieoswojonym pojęciem zwierzęcego kryją się sprzeczne myśli i wyobrażenia? I że rodzi ono jednocześnie pozytywne i negatywne konotacje?
Zwierzęce zdaje się wyrażać jednocześnie podziw dla innych/niedocieczonych istot i pogardę dla „niższego”/„gorszego” bytu.

Zwierzęce, głęboko ukryte, siedzi w człowieku, w którym uaktywnia się, gdy ten usiłuje uwolnić się od pierwotnych instynktów albo ubolewa nad tym, że dawno je utracił. Zwierzęce to dzikie, niepokojące, niespokojne, nieokreślone, tajemnicze, obce… Co to jest „zwierzęce”? Parafrazując Michaiła Epsteina – obrazy „zwierzęcego” w kulturze to swoiste lustro ludzkiej samoświadomości.

Oddajemy do rąk Czytelników pierwszy zeszyt tematyczny czasopisma zatytułowany Zwierzęce, w którym zamieszczono artykuły różnych autorów: literaturoznawców, językoznawców, kulturoznawców i filozofów. Wszyscy oni próbują – każdy na swój sposób – odpowiedzieć na pytanie: czym (nie) jest „zwierzęce”?

E-czasopismo o specjalistycznym charakterze jest poświęcone nie tylko publikowaniu badań z zakresu nowej dyscypliny wiedzy – zoofilologii, która poniekąd stanowi połączenie zoopoetyki i zoosemiotyki. Idea powstania czasopisma wychodzi naprzeciw współczesnym oczekiwaniom i wpisuje się w nurt interdyscyplinarnych dziedzin spod znaku „zoo”, a więc zoosemiotyki, zooantropologii, zooteologii, zoomuzykologii etc.

Justyna Tymieniecka-Suchanek