Recepcja twórczości Georgiego Gospodinowa w Polsce (2003—2020)
Abstrakt
Georgi Gospodinow to jeden z najczęściej tłumaczonych pisarzy bułgarskich po 1989 roku. Magda Pytlak wskazuje zmianę polskiej recepcji literatury bułgarskiej poprzez dwa ze wskaźników jego sukcesu - to nagrody literackie i renomowane wydawnictwo, w którym wychodzi „Fizyka smutku” w 2018 r. W artykule przedstawia się recepcję twórczości Georgiego Gospodinowa w Polsce w ujęciu chronologicznym i bierze pod uwagę różne gatunki twórczości Gospodinowa (publikowane w prasie, w antologiach i wydania książkowe), rolę tłumaczy, spotkania autorskie z pisarzem, ich odbicia w prasie. Jednym z elementów jego wizytówki w Polsce jest przyjaźń z Olgą Tokarczuk, komentowana jako pozycja do Literackiej Nagrody Nobla.
Słowa kluczowe
Georgi Gospodinow; recepcja w Polsce; Olga Tokarczuk; Magdalena Pytlak
Bibliografia
Adamczewska I., 2020: Tyrmand, Huelle, Żulczyk i Hłasko. Puls Literatury w internecie. Wyborcza.pl, Łódź, 4.12.2020. Dostępne w Internecie: https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,35136,26561950,tyrmand-huelle-zulczyk-i-hlasko-puls-literatury-w-internecie.html [dostęp: 20.10.2022].
Bułgarski Instytut Kultury, 2009: Premiera książki Georgi Gospodinowa pt. „Powieść naturalna”. BIK, 12.10.2009. Dostępne w Internecie: http://bikpolska.pl/2009/11/12/premiera-ksiazki-georgi-gospodinowa-pt-powiesc-naturalna-odbyla-sie-w-warszawie/ [dostęp: 20.10.2022].
Glensk U., 2019: [Wypowiedź]. W: Georgi Gospodinow laureatem Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2019. BookLips, 20.10.2019. Dostępne w Internecie: https://booklips.pl/newsy/georgi-gospodinow-laureatem-literackiej-nagrody-europy-srodkowej-angelus-2019/ [dostęp: 20.10.2022].
Gołek-Sepetliewa D., 2012: Bibliografia przekładów literatury bułgarskiej w Polsce w latach 1990—2006. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 3, s. 11—32.
Gołek-Sepetliewa D., 2013: Bibliografia przekładów literatury bułgarskiej w Polsce w 2013 roku. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 5, cz. 2, s. 21.
Gołek-Sepetliewa D., 2014a: Bibliografia przekładów literatury bułgarskiej w Polsce w latach 2007—2012. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 4, cz. 2, s. 13—26.
Gołek-Sepetliewa D., 2014b: Przekłady książkowe bułgarsko-polskie i polsko-bułgarskie w latach 2007—2013 „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 5, cz. 2, s. 27—38.
Gołek-Sepetliewa D., 2015: Bibliografia przekładów literatury bułgarskiej w Polsce w 2014 roku. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 6, cz. 2, s. 9—13.
Gołek-Sepetliewa D., 2016: Bibliografia przekładów literatury bułgarskiej w Polsce w 2015 roku. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 7, cz. 2, s. 9—10.
Gołek-Sepetliewa D., 2017: Bibliografia przekładów literatury bułgarskiej w Polsce w 2016 roku. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 8, cz. 2, s. 11—14.
Gołek-Sepetliewa D., 2019: Bibliografia przekładów literatury bułgarskiej w Polsce w 2017 roku. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 9, cz. 3, s. 13—15.
Gołek-Sepetliewa D., 2020: Recepcja twórczości Olgi Tokarczuk w Bułgarii. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 10, cz. 2, s. 47—58.
Gospodinow G., 2009: Powieść naturalna. M. Hożewska-Todorow, tłum. Sejny, Wydawnictwo Pogranicze.
Gospodinow G., 2011: I inne historie. M. Pytlak, tłum. Sejny, Wydawnictwo Pogranicze.
Gospodinow G., 2012: Najważniejsze są małe historie. Rozm. przepr. D. Bugalski. Klub Trójki, Polskie Radio Program Trzeci, 24.10.2012, 21:10. Dostępne w Internecie: https://www.polskieradio.pl/9/396/Artykul/710288,Autor-Powiesci-naturalnej-w-Trojce [dostęp: 20.10.2022].
Gospodinow G., 2015: Pisarz ponad granicami [wywiad]. Rozm. przepr. A. Radomirowa, B. Pawłowska-Jądrzyk. „Załącznik Kulturoznawczy”, nr 2, s. 332—342.
Gospodinow G., 2018: Fizyka smutku. M. Pytlak, tłum. Warszawa, Wydawnictwo Literackie.
Gospodinow G., 2018, 2020: Koniec minotaurów. Wiersze wybrane (tytuł oryginalny: Избрани стиxотворения). S. Płaczkowa, K.Krumow, tłum. Łódź, Wydawnictwo Dom Literatury w Łodzi.
Gospodinow G., 2020: Spotkanie z Georgim Gospodinowem. Rozm. przepr. M. Robert. K. Krumow, tłum. Festiwal Puls Literatury w Łodzi, 9.12.2020. Dostępne w Internecie: https://www.facebook.com/FestiwalPulsLiteratury/videos/1649094058608539/ [dostęp: 20.10.2022].
Gospodinow G., Pytlak M., 2019: „Kiedy zaczynałem pisać, miałem przed oczami wspomnienie z dzieciństwa”. Xięgarnia, TVN24.pl, 2.11.2019, 18:47. Dostępne w Internecie: https://tvn24.pl/kultura-i-styl/georgi-gospodinow-i-magdalena-pytlak-w-xiegarni-laureaci-angelusa-2019-o-powiesci-fizyka-smutku-ra982421-2309953 [dostęp: 20.10.2020].
Grigorova M., 2020: Głos Olgi Tokarczuk w Bułgarii, czyli jak odnaleźć zgubioną duszę. „Postscriptum Polonistyczne”, nr 25 (1), s. 163—173.
Hemon A., ed., 2010: Best European Fiction 2010. London, Dalkey Archive Press.
Jaworski M., 2020: Wstęp. W: Festiwal Fabuły, 17—21.11.2020 [książka festiwalowa]. Poznań, Centrum Kultury Zamek.
Juda C., 2009: Rozrachunki po przełomie. Polskie przekłady z literatury bułgarskiej po 1989 r. Diagnozy i prognozy. Współczesność i tradycja. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 1, cz. 1, s. 15—28.
Kokoszkiewicz M., 2019: Nagroda literacka Angelus dla Gospodinowa, ale pod znakiem Nobla Tokarczuk. Wyborcza.pl, Wrocław, 20.10.2019. Dostępne w Internecie: https://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/7,35771,25327477,angelus-2019-dla-georgija-gospodinowa-za-ksiazke-fizyka.html [dostęp: 20.10.2022].
Nowak A., 2015: Opowieść kompozytora [wywiad]. Rozm. przepr. A. Radomirowa. „Załącznik Kulturoznawczy”, nr 2, s. 350—358.
Nowosad A., 2005: O poniżeniu i godności człowieka w prozie bułgarskiej okresu transformacji. W: Literatury słowiańskie po roku 1989 w dialogu z Europą i światem. Nowe zjawiska, tendencje, perspektywy. T. 1: Transformacja. H. Janaszek-Ivaničková, red. Warszawa, Elipsa, s. 256—277.
Mostowska M., Biskup B., red., 2012: Podróż z nieznajomą. 33 współczesne opowiadania bułgarskie. Rzeszów, Omnibus Press.
Pytlak M., 2011: Emigracje wyobrażone. Podmiot nomadyczny w „Писма до Гаустин” Georgiego Gospodinowa. „Pamiętnik Słowiański”, R. 61, s. 107—126.
Pytlak M., 2012: Niewidzialne kryzysy. „Tygodnik Powszechny”, 14.10.2012. Dostępne w Internecie: https://www.tygodnikpowszechny.pl/niewidzialne-kryzysy-17417 [dostęp: 20.10.2022].
Pytlak M., 2013a: Polifoniczność w przekładzie. O tym jak Polacy i Bułgarzy czytają „Biesy” Fiodora Dostojewskiego. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pytlak M., 2013b: „Физика на тъгата” Georgiego Gospodinowa — bułgarska tęsknota za powieścią? „Studia Slavica”, t. 17, nr 2, s. 189—196.
Pytlak M., 2015: O podążaniu za muchą. W: M.J. Stankiewicz, red.: Program „Space Opery”. Poznań, Teatr Wielki im. St. Moniuszki, s. 1—4.
Pytlak M., 2018: Wymyślanie kraju [wywiad]. Rozm. przepr. M. Jakubowiak. Dwutygodnik.com, 11.2018. Dostępne w Internecie: https://www.dwutygodnik.com/artykul/8100-wymyslanie-kraju.html [dostęp: 20.10.2022].
Pytlak M., 2020: Wypełnianie pola literackiego. O zmianie w recepcji literatury bułgarskiej w Polsce. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 10, cz. 2, s. 25—34.
Radomirowa A., 2014: Prywatne apokalipsy końca wieku: O „Powieści naturalnej” Georgiego Gospodinowa. „Załącznik Kulturoznawczy”, nr 1, s. 350—368.
Rikev K., 2019: Polska wersja „Wzniesienia” Milena Ruskowa. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 9, cz. 3, s. 17—26.
Semrau J., 2020: Starzenie się empaty. W: Festiwal Fabuły, 17—21.11.2020 [książka festiwalowa]. Poznań, Centrum Kultury Zamek, s. 111—115.
Simeonova-Konach G., 2007: Przedmowa. W: G. Simeonova-Konach, idea, wybór, przedm., red.: Człowiek o wielu imionach. Antologia prozy bułgarskiej przełomu XX i XXI wieku. Warszawa, Wydawnictwo Varsovia-Serdika, s. 5—18.
Simeonova-Konach G., 2013: Polsko-bułgarska i bułgarsko-polska komunikacja kulturowa w kontekście zmian ustrojowych i globalizacji. Obecna, nieznana, nieodkryta. „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (12), s. 19—30.
Tokarczuk O., 2019: Conrad Festiwal 2019 [spotkanie z Olgą Tokarczuk]. Rozm. przepr. M.P. Markowski. KBF, 28.10.2019. Dostępne w Internecie: https://www.youtube.com/watch?v=plAETYPZL_0 [dostęp: 20.10.2022].
Tosiek A., 2020: Strategie oporu. W: Festiwal Fabuły, 17—21.11.2020 [książka festiwalowa]. Poznań, Centrum Kultury Zamek, s. 120—124.
Varga K., 2019: Co Polaków łączy z Bułgarami. Powie wam to Gospodinow. Jego „Fizykę smutku” czyta się na jednym oddechu. Wyborcza.pl. Książki, 19.02.2019. Dostępne w Internecie: https://wyborcza.pl/ksiazki/7,154165,24454648,wschodni-spleen-czyli-nasz-przedstawiam-wam-wielkiego-bulgara.html [dostęp: 20.10.2022].
Wojnarowska A., 2017: Przekłady bułgarsko-polskie i polsko-bułgarskie. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 8, cz. 2, s. 11—14.
Господинов Г., 2020a: Времеубежище. Плoвдив, Жанет-45.
Господинов Г., Чолева С., Люцканова В., 2019: Нобел за Олга Токарчук, „Култура”, 18.10.2019. Dostępne w Internecie: http://kweekly.bg/publication/4993 [dostęp: 10.12.2020].
Игов C., 2013: Българският Нобелов синдром. W: Нобеловата награда за литература — мост между културите. Велико Търново, Издателство Ивис, s. 60—68.
Личева А., 2019: Световен ли е „Нобел“? София, Издателство Колибри.
Рикев К., 2014: Пътешествие без резервация. „Език и литература”, бр. 1—2, s. 187.
Симеонова Конах Г., 2011: Постмодернизмът. Българският случай. София, Издателство Факел.
Шват-Гълъбова G., 2009: Присъствието — отсъствието на българската литература в Полша. „Wiener Slavistisches Jahrbuch”, Bd. 55, s. 36.
Uniwersytet Wielkotyrnowski im. Świętych Cyryla i Metodego Bułgaria
https://orcid.org/0000-0003-4416-371X
Margreta Grigorova – ur. 1964 r. w Dryanovo, Bułgaria, - prof. dr hab. w Katedrze Slawistyki, Uniwersytet im. św. Cyryla i św. Metodego, Veliko Tarnovo, (Bułgaria). Aktualne zainteresowania naukowe to twórczość Josepha Conrada, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Ryszarda Kapuścińskiego, Olgi Tokarczuk; tematyka herezji we współczesnej literaturze polskiej oraz relacje literatura-sztuka i recepcjа literatury polskiej i w Bułgarii i bułgarskiej w Polsce, polsko-bułgarskie relacje historyczno-kulturowe i literackie. Jest autorem książek: Хоризонти и пътища на полската идентичност (Horyzonty i drogi polskiej tożsamościi, 2002); Литературни посвещения. Ритуални зони на словото в полската литература (Rytualne strefy słowa w literaturze polskiej, 2004), Джоузеф Конрад Коженьовски. Творецът като мореплавател (Joseph Conrad Korzeniowski. Twórca jako żeglarz, 2011); Очите на словото (Oczyma słowa. Очите на словото, 2015). Jest tłumaczem literatury polskiej na język bułgarski, między innymi: Pianista. Wspomnienia Warszawskie Władysława Szpilmana (2019), Marek Bieńczyk, Książka twarzy (2015) i Czesław Miłosz, Rodzinna Europę (2012, wraz z Mirą Kostovą). Członеk Polskiego Towarzystwa Conradystów oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Polonistów. Otrzymała odznakę honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2014), nagrodę POLONICUM Uniwersytetu Warszawskiego (2018) oraz „Złoty Krzyż Zasługi” (2019).
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-6090-7622
ANDRZEJ NOWOSAD | dr hab., adiunkt w Instytucie Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego; slawista, politolog i ekonomista. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się wokół szeroko pojętej transformacji społecznej, kulturowej, politycznej, gospodarczej, medialnej
i literackiej w państwach Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej, a szczególnie w Bułgarii i Turcji. Pisze i publikuje w języku polskim, rosyjskim, bułgarskim, angielskim i tureckim. Autor książek, między innymi: Władza i media w Bułgarii (2008), Zróżnicowanie rozwoju współczesnej Europy (2016, z Rafałem Wisłą), Economic Transformation in Poland and Ukraine National and Regional Perspectives (2020, z Rafałem Wisłą). Tłumacz bułgarskiej literatury naukowej i pięknej. Wyróżniony między innymi: dyplomem uznania „Pńochetna gramota” od Narodowego Muzeum Literatury Republiki Bułgarii (2007), uznaniową kartą
stałego pobytu w Republice Bułgarii na wniosek Ministra Kultury Republiki Bułgarii (2006), Medalem Tysiąclecia „Car Simeon”, „Złoty Wiek” Republiki Bułgarii (2005), dyplomem uznania Ministerstwa Kultury Republiki Bułgarii (2005), dyplomem uznania Dziekana Wydziału Historycznego Uniwersytetu im. św. Cyryla i św. Metodego w Wielkim Tyrnowie w Bułgarii (2003).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
