Dzieci umarłych Elfriede Jelinek w pułapce marketingu. Poznawcze i pragmatyczne aspekty przekładu / Elfriede Jelinek’s Die Kinder der Toten (The Children of the Dead) entrapped by book marketing Cognitive and pragmatic facets of translation
Abstrakt
This article attempts to answer the question: why the Polish translation of a novel by Elfriede Jelinek The Children of the Dead (Die Kinder der Toten) did not stir any debate in the circles of literary criticism in Poland. While analysing the actions carried out as a part of the W.A.B.’s (a Warsaw-based publishing house) strategy to advance the publication process and to popularize Jelinek’s oeuvre, we may notice that they actually confirm the publisher’s endeavour to balance economic and symbolic capital (Bourdieu). It allows us to reconstruct the “marketing” aims of the translation in question. Yet both the cognitive and pragmatic facet of the Austrian Nobel Laureate’s Polish translation remain to be reconstructed by the readers.
Słowa kluczowe
Elfriede Jelinek; The Children of the Dead (Die Kinder der Toten); pragmatic aims of translation; cognitive aims of translation; economic capital; symbolic capital; Pierre Bourdieu
Bibliografia
Adamczyk-Garbowska M., 2011: Literatura wobec Zagłady: w poszukiwaniu kanonu. W: T. Majewski, A. Zeidler-Janiszewska, red., M. Wójcik, współpr. red.: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia. [Wyd. 2]. Łódź, Wydawnictwo Officyna, s. 805—813.
Bourdieu P., 2001: Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. A. Zawadzki, tłum. Kraków, Universitas.
Dąbrowska E., 2001: Sztuka porozumiewania się w literackiej konwersacji intertekstualnej. W: B. Witosz, red.: Stylistyka a pragmatyka. Katowice, Wydawnictwo UŚ.
Die weltweiten Übersetzungen von Elfriede Jelineks Werken. Samt Aufführungs—dokumentation. Dostępne w Internecie: http://www.elfriede-jelinek-for schungszentrum.com/fileadmin/user_upload/proj_ejfz/PDF-Downloads/Werke_HP_12.12.pdf [dostęp: 2.03.2014].
Elinek È., 2005: Diti pomerlih. V. Kanânec, per. W: Antologiâ avstrijs’koj literatury XX st. L’vov, Litopis.
Elinek È., 2006: Deti mervyh. T. Nabatnikova, perev. St. Petersburg, Amfora.
Erll A., 2009: Literatura jako medium pamięci zbiorowej. M. Saryusz-Wolska, tłum. W: M. Saryusz-Wolska, red.: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka. Kraków, Universitas.
Franczak K., 2013: Kalający własne gniazdo. Artyści i obrachunek z przeszłością. Kraków, Universitas.
Gołaszewska M., 1963: Filozoficzne podstawy krytyki literackiej. Warszawa, PWN.
Höfle A.J., 2010: Jelinek in China. Zur Rezeption und Übersetzung österreichischer Gegenwartsliteratur in der Volksrepublik China am Beispiel ausgewählter Werke Elfriede Jelineks. Wien, Manuskript. Dostępne w Internecie: http://othes.univie.ac.at/9070/1/2010-03-15_0304640.pdf [dostęp: 10.04.2013].
Jankowicz G., Marecki P., Palęcka A., Sowa J., Warczok T., 2014: Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Raport z badań. Kraków, korporacja ha!art.
Jelinek E., 1998: Children of the Dead. L.E. Stoehr, trans. „Dimension 2”, vol. 5, nr 3 (Austin, Texas), s. 438—453.
Jelinek E., 2000: Os Filhos dos Mortos. Prólogo. L. Scheidl, trad. W: L. Scheidl, edit.: Novíssimas histórias com tempo e lugar: prosas de autores austríacos (1970—2000). Coimbra, Minerva, s. 173—178.
Jelinek E., 1998: De kinderen van de doden. R. van Hengel, vert. Amsterdam Querido.
Jelinek E., 2004: Deca mrtvih. O. Elermajer-Životic, prevod. „Književni list”, nr 26—27.
Jelinek E., 2007: Enfants des morts. O. Le Lay, trad. Paris, Seuil.
Jelinek E.: Homepage. Dostępne w Internecie: http://www.elfriedejelinek.com/ [dostęp: 10.04.2018].
Jelinek E., [online]: Dzieci umarłych. [Omówienie]. Dostępne w Internecie: http://lubimyczytac.pl/ksiazka/53850/dzieci-umarlych [dostęp: 10.04.2018].
Jelinek E., [online]: Dzieci umarłych. [Omówienie]. Dostępne w Internecie: https://www.biblionetka.pl/art.aspx?id=96067 [dostęp: 10.04.2018].
Jelinek E., [online]: Dzieci umarłych. [Omówienie]. Dostępne w Internecie: http://kobieta.interia.pl/zycie-i-styl/news-dzieci-umarlych,nId,409299 [dostęp: 10.04.2018].
Jelinek E., [online]: Dzieci umarłych. [Omówienie]. Dostępne w Internecie: https://www.goodreads.com/book/show/7825184-dzieci-umar-ych [dostęp: 10.04.2018].
Jelinek E., [online]: Neid. Hörspiel. Dostępne w Internecie: https://www.br.de/radio/bayern2/sendungen/hoerspiel-und-medienkunst/hoerspiel-jelinekneid-100.html [dostęp: 20.02.2018].
Jelinek E., 2002: No Man is (an Island of the Blessed). M. Chalmers, trans. W: B. Chalmers, ed.: Beneath Black Stars. Contemporary Austrian Fiction. London, Serpent’s Tail, s. 221—234.
Jelinek E., 2010: Shisha no Kodomotachi. K. Nakagome, K. Okamoto, T. Sunaga, tłum. Tokio, Choeisha.
Jelinek E., 2009: Dzieci umarłych. A. Kowalik, tłum. Warszawa, W.A.B.
Jelinek, E., 2005: Mĭxià’āi’ěr — Yī bù xiěgěi yòuzhì shèhuì de qīngnián dúwù [米夏埃尔一部写给幼稚社会的青年读物]. Yú [余], Kuāngfù [匡复], tłum. Shanghai, Shànghăi Yìwén Chūbănshè [上海译文出版社].
Jelinek, E., 2005: Wŏmen shì yòuniăo, băobèi [我们是诱鸟，宝贝]. Diāo [刁], Chéngjùn [承俊], tłum. Shenzhen, Shēnzhèn Bàoyè Jítuán Chūbănshè [深圳报业集团出 版社].
Jelinek, E., 2005: À, huāngyě [啊，荒野] (Yēlìnèikè Wénjí [耶利内克文集]). Mò [莫], Guānghuá [光华], tłum. Wuhan, Chángjiāng Wényì Chūbănshè [长江文艺出版社].
Jelinek, E., 2005: Gāngqín jiàoshī [钢琴教 师]. Níng [宁], Yīng [瑛], Zhèng [郑], Huáhàn [华汉], tłum. Beijing, Běijīng Shíyuè Wényì Chūbănshè [北京十月 文艺出版社].
Jelinek, E., 2005: Měihăo de měihăo de shíguāng [美好的美好的时光]. Chén [陈], Mín [民], Liú [刘], Hăiníng [海宁], tłum. Nanjing, Yìlín Chūbănshè [译林 出版社].
Jelinek, E., 2005: Qíngyù [情欲] (Yēlìnèikè Wénjí [耶利内克文集]). Xŭ [许], Kuānhuá [宽华], Huáng [黄], Yùyún [玉云] tłum. Wuhan, Chángjiāng Wényì Chūbănshè [长江文艺出版社].
Jelinek, E., 2005: Tānlán [贪婪] (Yēlìnèikè Wénjí [耶利内克文集]). Dù [杜], Xīnhuá [新华], Wú [吴], Yùkāng [裕康], tłum. Wuhan, Chángjiāng Wényì Chūbănshè [长江文艺出版社].
Jelinek, E., 2005: Zhú ài de nǚrén [逐爱的女人]. Chén [陈], Liángméi [良梅], tłum. Nanjing, Yìlín Chūbănshè [译林出版社].
Jelinek, E., 2008: Zhú ài de nǚrén [逐爱的女人]. Chén [陈], Liángméi [良梅], tłum. Nanjing, (Fènghúang Wénkù [凤凰文库]), Yìlín Chūbănshè [译林出版社].
Ławnikowska-Koper J., 2008: Weibliche Ästhetik im österreichischen Erinnerungsdiskurs. Zur Vergangenheits- und Gegenwartsbewältigung bei Ingeborg Bachmann und Barbara Frischmuth. In: A. Byczkiewicz, K. Kupczyńska, hrsg.: Verbalisierung und Visualisierung der Erinnerung. Literatur und Medien in Osterreich. Lodz, Herausgeber Universität Lodz, s. 75—95.
Ławnikowska-Koper J., 2009: Österreichische Literatur angesichts der historischen Identitätsunsicherheit. Eine Skizze. „Colloquia Germanica Stetinensia”, nr 16, t. 1, s. 39—59.
Majkiewicz A., 2014: Krytyczna recepcja prozy Elfriede Jelinek w Polsce. W: M. Szczepaniak, red.: Jelinek po polsku. Tłumaczenia i inscenizacje. Bydgoszcz, Wydawnictwo UKW, s. 11—45.
Majkiewicz A., 2016: Strategia przekładu nawiązań biblijnych (Die Kinder der Toten / Dzieci umarłych). W: Eadem: W zasadzie jestem nieprzetłumaczalna… Proza Elfriede Jelinek w polskim przekładzie. Katowice, Śląsk & Stowarzyszenie Inicjatyw Wydawniczych, s. 94—108.
Majkiewicz A., 2016: Polska recepcja austriackiej literatury Holocaustowej drugiego pokolenia na przykładzie „Rodowodów” Roberta Schindla. W: M. Wolting, S. Wolting, red.: Zrozumieć obcość. Recepcja literatury niemieckojęzycznej w Polsce po 1989 roku. Kraków, Universitas, s. 373—383.
Muskała M., 2017: Między Placem Bohaterów a Rechnitz. Austriackie rozliczenia. Kraków, korporacja ha!art.
Portal Rynek-Książki.pl.
Portal lubimyczytac.pl.
Portal student.pl.
„Przegląd Polityczny” 2001, nr 52 / 53, s. 9—20.
Sobolewska J., 2009: Trupy pod dywanem. Dostępne w Internecie: http://www.polityka.pl/kultura/ksiazki/recenzjeksiazek/1501427,1,recenzja-ksiazki-elfriede-jelinek-dzieci-umarlych.read [dostęp: 10.04.2013].
Urbanowski M., 2007: Centrala? Krytyka literacka w „Gazecie”. W: D. Kocicka, T. Cieślik-Sokołowski, red.: Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem. Kraków, Universitas, s. 261—282.
W.A.B. Dostępne w Internecie: http://rynek-ksiazki.pl/aktualnosci/wydawnictwo-w-a-b-sp-z-o-o-4/ [dostęp: 20.02.2018].
Wilkoszewska K., 2000: Wariacje na postmodernizm. Kraków, Universitas.
Jan Dlugosz University in Czestochowa Polska
https://orcid.org/0000-0003-3901-2140
doktor habilitowany, profesor UJD w Zakładzie Literatury i Kultury Niemieckiego Obszaru Językowego Uniwersytetu Humanistyczno- Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie; literaturoznawczyni, translatolożka; obszary badawcze: literatura niemieckojęzyczna XX i XXI wieku, procesy recepcyjne w kontekście komparatystyki kulturowej, teoria i praktyka przekładu literackiego i użytkowego (pisemnego i ustnego). Autorka licznych artykułów z zakresu teorii i praktyki przekładu oraz czterech monografii: „Właściwie jestem nieprzetłumaczalna…”. O prozie Elfriede Jelinek w polskim przekładzie (Katowice 2016), Styl, kontekst kulturowy, gender (Katowice 2011); Intertekstualność — implikacje dla teorii przekładu. Wczesna proza Elfriede Jelinek (Warszawa 2008), Proza Güntera Grassa — interpretacja a przekład (Katowice 2002). Pod jej redakcją ukazały się ostatnio tomy: Współczesna recepcja literatury niemieckojęzycznej XX i XXI wieku („Studia Neofilologiczne”, t. 11, współredakcja z J. Ławnikowską-Koper i A. Szyndler, Częstochowa 2015), Germanistik in vielen Kulturen. Studien und Reflexionen (współredakcja z K. Dahlmanns, Częstochowa 2012). Założycielka i redaktor naczelna (wraz z Joanną Ławnikowską-Koper) istniejącego od 2016 roku ogólnopolskiego czasopisma naukowego „Transfer. Reception Studies”.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
