Sceny biesiadne w rosyjskich oryginałach i tłumaczeniach (na materiale utworów Michaiła Bułhakowa)
Abstrakt
Przekładając literaturę piękną z jednego języka na drugi, tłumacz często napotyka na trudności. Wynika to przede wszystkim z różnic w mentalności narodów. Szczególnym obszarem mentalności narodowej jest pojęcie posiłku, biesiadowania, które jest jedną z centralnych sfer życia człowieka. Zrozumienie specyfiki tych procesów nie jest łatwym zadaniem dla tłumaczy, nosicieli innej kultury. Porównując rosyjskie, greckie i francuskie tradycje biesiadne, znajdujemy wiele elementów dysonansowych zarówno w kolejności potraw na stole, jak i w kompozycji dań, w zestawach naczyń, podawaniu do stołu itp. Właśnie o tych fragmentach tekstu, które często budzą wątpliwości tłumaczy, będzie mowa w niniejszym artykule.
Słowa kluczowe
tłumaczenie literackie; Bułhakow; język francuski; język grecki; sceny uczt
Bibliografia
F. Velishskij Istoriya civilizacii: byt i nravy drevnih grekov i rimlyan. M.: «Izdatel'stvo «EKSMO-Press»», 2000, s. 281, s. 277- 286. [Ю.Д. Апресян Избранные труды. Том 1 Лексическая семантика. М., 1995, с. 136 – 141.
F. Velishskij Istoriya civilizacii: byt i nravy drevnih grekov i rimlyan. M.: «Izdatel'stvo «EKSMO-Press»», 2000, s. 281, s. 277- 286 [Ф. Велишский История цивилизации: быт и нравы древних греков и римлян. М.: «Издательство «ЭКСМО-Пресс»», 2000, с. 281, с. 277- 286.]
N.K. Garbovskij Teoriya perevoda. M.: Izd-vo Mosk. un-ta, 2007.544 s. [Н.К. Гарбовский Теория перевода. М.: Изд-во Моск. ун-та, 2007.544 с.]
E.A. Savina Misticheskie motivy v proze M.A. Bulgakova ("Sobach'e serdce"): avtorefrat dissertacii na soiskanie uchenoj stepeni k.filol.n.: special'nost' 10.01.01 / Savina E.A.; [Mosk. gor. ped. un-t], Moskva: 2005. Nauchnaya biblioteka dissertacij i avtoreferatov disserCat http://www.dissercat.com/content/misticheskie-motivy-v-proze-ma-bulgakova-sobache-serdtse#ixzz3QJniHP00 [Е.А. Савина Мистические мотивы в прозе М.А. Булгакова ("Собачье сердце"): авторефрат диссертации на соискание ученой степени к.филол.н.: специальность 10.01.01 / Савина Е.А.; [Моск. гор. пед. ун-т], Москва: 2005. Научная библиотека диссертаций и авторефератов disserCat http://www.dissercat.com/content/misticheskie-motivy-v-proze-ma-bulgakova-sobache-serdtse#ixzz3QJniHP00]
P.S.Tasenko Ispol'zovanie priema adaptacii pri perevode tekstov hudozhestvennoj literatury. / Tasenko P.S, Nelyubova N.YU., Ershov V.I. // Vestnik Rossijskogo universiteta druzhby narodov. Seriya: Lingvistika. 2016. № 2. S. 128 - 141. [П.С.Тасенко Использование приема адаптации при переводе текстов художественной литературы. / Тасенко П.С, Нелюбова Н.Ю., Ершов В.И. // Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Лингвистика. 2016. № 2. С. 128 - 141.]
Словари и источники:
Slovar' russkogo yazyka v 4-ekh tomah. M.: Russkij yazyk, 1981 – 1984 [Словарь русского языка в 4-ех томах. М.: Русский язык, 1981 – 1984]
D.N. Ushakov Bol'shoj tolkovyj slovar' russkogo yazyka. M.: «Dom Slavyanskoj knigi», 2008. [Д.Н. Ушаков Большой толковый словарь русского языка. М.: «Дом Славянской книги», 2008.]
Petit Robert. Dictionnaire alphabétique et analogique de la langue francaise. – P.: Le Robert, 1991. – 2174 p.
Συγχρόνον Ρωσοελληνικόν Λεξικόν. Из-во «ΔΙΑΓΟΡΑΣ» (ΜADESON). Pereizdannyj «Russko-novogrecheskij slovar'». Sostavitel' A.A. Ioannidis. Pod redakciej T. Papadopulosa i D. Spatisa. M: «Sovetskaya Enciklopediya», 1966. [Переизданный «Русско-новогреческий словарь». Составитель А.А. Иоаннидис. Под редакцией Т. Пападопулоса и Д. Спатиса. М: «Советская Энциклопедия», 1966.]
Horikov I.P., Malev M.G. Novogrechesko-russkij slovar'. Pod redakciej P. Perdikisa i T. Papadopulosa. M.: «Kul'tura i Tradicii», 1993. [Хориков И.П., Малев М.Г. Новогреческо-русский словарь. Под редакцией П. Пердикиса и Т. Пападопулоса. М.: «Культура и Традиции», 1993.]
Σύγχρονον ορθογραφικόν-ερμηνευτικόν Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (Καθαρεύουσης-Δημοτικής), Επιμελητής της ύλης: ο φιλόλογος Θεοκρ. Γούλας, из-во Ο.Ε.Ε. «ΑΤΛΑΣ», Αθήνα, 1961.
Γ.Δ. Μπαμπινιώτη. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας με Σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Αθήνα: из-во ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΑΣ Ε.Π.Ε.2008.
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών Θεσσαλονίκη: Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη,1998,
Bulgakov M.A. Povesti . Rasskazy, Fel'etony. Moskva: «Sovetskij pisatel'», 1988. [Булгаков М.А. Повести . Рассказы, Фельетоны. Москва: «Советский писатель», 1988.]
Bulgakov M. Romany. Belaya gvardiya, Teatral'nyj roman, master i Margarita. Moskva: «Sovremennik», 1988. [Булгаков М. Романы. Белая гвардия, Театральный роман, мастер и Маргарита. Москва: «Современник», 1988.]
Bulgakov M.A. Master i Margarita. Minsk: «YUnactva», 1988. [Булгаков М.А. Мастер и Маргарита. Минск: «Юнацтва», 1988.]
Bulgakov M.A. Sobach'e serdce. SPb: «Kristall», 1998. [Булгаков М.А. Собачье сердце. СПб: «Кристалл», 1998.]
Boulgakov M. Le Maitre et Marguerite. Traduit du Russe par Claude Ligny, P., 1997.
Boulgakov M. Coeur de chien. Traduit du Russe par Michel Pétris, P., 1996.
Mikhail Bulgakov, The Heart of a Dog. Complete text of the novel in English. Translated by Michael Glenny. From the archive section ofThe Master and Margarita. Webmaster: Jan Vanhellemont, Klein Begijnhof 6, B-3000 Leuven
http://www.masterandmargarita.eu
Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Ο Μαιτρ κα η Μαργαρίτα. Μυθιστόρημα. Μετάφραση από τα ρωσικά Τίνα Καραγεώργη, Γιούρι Γιαννακοπούλος. Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο, 1991.
Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Η καρδιά ενός σκύλου. Εισαγωγή- Μετάφραση Θάνος Σακκέτας, Αθήνα: Εκδόσεις Στοχαστής, 1983.
Высшая школа перевода (факультет) Московского государственного университета имени М.В. Ломоносова Federacja Rosyjska
http://orcid.org/0000-0002-7463-3172
кандидат филологических наук, доцент.
Заместитель директора Высшей школы перевода (факультета) Московского государственного университета имени М.В. Ломоносова по международной деятельности, руководитель направления «Русский язык». Работает на факультете с 2005 года. Окончила филологический факультет МГУ имени М.В. Ломоносова в 1993 году по специальности «Славянская филология» с квалификацией «Филолог-славист». Кандидат филологических наук с 25 апреля 2001 года по специальности 10.02.20 – «Сравнительно-историческое, типологическое и сопоставительное языкознание». Тема диссертации - «Ситуативные реалии как переводческая проблема» (на материале русского и французского языков). Лекционные курсы: «Современный русский язык», «Введение в языкознание». Практические занятия: «Русский язык и культура речи», «Функциональная стилистика и литературное редактирование», «Практикум по научной речи», «Нормативная грамматика русского языка», «Практический курс русского языка» (для иностранцев). Научные интересы: русская лексикология, стилистика, перевод русской литературы на французский язык, русский язык как родной для будущих переводчиков, русский язык как иностранный для будущих переводчиков. Член редакционной коллегии научного журнала «Вестник Московского университета», серия 22. «Теория перевода».
Фракийский университет имени Демокрита, Комотини, Греция Grecja
http://orcid.org/0000-0001-9383-0836
доктор исторических наук, доцент. Преподаватель на Отделение языков, литературы и культуры Причерноморских стран Фракийского университета имени Демокрита (Греция), руководитель русского направления. Работает на отделении с 2000 года. Окончил филологический факультет Педагогического института в Армении в 1977 году по специальности «Русская филология» с квалификацией «Русский язык и литература». Доктор исторических наук с 1990 года по специальности «Этнография». Тема диссертации - «Материальная культура и хозяйственный быт греков Восточной Армении: конец ΧΙΧ – начало ΧΧ в.в.» Лекционные курсы: «Этнография народов северо-восточного Причерноморья», «История русской культуры». Научные интересы: перевод и переведоведение, перевод русской литературы на греческий язык, этнография, культурология. Член редакционной коллегии научного журнала «Вестник Московского университета», серия 22. «Теория перевода».
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
