Komponent emocjonalny ironii w liryce Anny Achmatowej – w oryginale i w przekładzie na język polski
Abstrakt
Identyfikacja i przekład ironii stanowi jedno z najtrudniejszych wyzwań dla tłumacza. Szczególnie dotyczy to tłumaczy literatury pięknej, gdyż jak wskazuje M. Głowiński: „Ironia literacka – jest domeną różnorodności” i potrafi umykać uwadze nawet profesjonalnych krytyków. W niniejszym artykule uwaga została skoncentrowana na komponencie emocjonalnym ironii. Przeprowadzając lingwistyczną analizę wybranych wierszy Anny Achmatowej oraz ich przekładów na język polski, omawiamy, jaki udział w powstawaniu ironii mają różne sposoby wyrażania emocji przez autora. Studia nad tekstem oryginalnym oraz przekładem pozwalają badać ironię w perspektywie porównawczej – studiować, w jaki sposób emocjonalne napięcie bohatera lirycznego zostało oddane w przekładzie oraz jak transformacje dokonywane w tym kontekście przez tłumacza wpływają na rozpoznawalność i wyrazistość ironicznej wypowiedzi.
Słowa kluczowe
ironia, komponent emocjonalny, tłumaczenie, liryka, Anna Achmatowa
Bibliografia
Achmatowa, Anna. Drogą wszystkiej ziemi. Poezja. Proza. Dramat, wybrał, przełożył i komentarzem opatrzył A. Pomorski, Open, Warszawa 2007.
Achmatowa, Anna. Wybór poezji, A. Achmatowa, Wybór poezji,
Achmatowa, Anna. Załamała ręce pod szalem…, przekł. M. Buczkówna,
Alleman, Beda. O ironii jako o kategorii literackiej, przekł. M. Dramińska-Joczowa, w: M. Głowiński (red.), Ironia, słowo/obraz terytoria, Warszawa 2002, s. 17-41
Bykow, Dmitrij, Bykow o tworczestwie Achmatowoj (lekcyja) [Быков, Дмитрий. Быков о творчестве Ахматовой (лекция)]
Eichienbaum, Boris. Anna Achmatowa. Opyt analiza, Gosudarstwiennaja tipografija imieni Iwana Fiedorowa, Pietierburg 1923 [Эйхенбаум, Борис. Анна Ахматова. Опыт анализа, Государственная типография имени Ивана Федорова, Петербург 1923].
Feinstein, Elaine. Anna Wszechrosji: Życie Anny Achmatowej, Magnum, Warszawa 2005.
Gumilew, Nikołaj. „Nasledije simwolizma i akmieizm”, Apollon, No 1/1913 [Гумилев, Николай. „Наследие символизма и акмеизм”, Аполлон, № 1/1913]
Głowiński, Michał. Ironia jako akt komunikacyjny, w: tegoż. (red.) Ironia, słowo/obraz terytoria, Warszawa 2002, s. 5-16.
Kudriaszewa, Fanija. „Ekspriessiwnajapunktuacyja w chudożestwiennom tiekstie”, Wiestnik baszkirskogo uniwiersitieta, No. 3/2014: 909-913 [Кудряшева, Фания. „Экспрессивная пунктуация в художественном тексте”, Вестник башкирского университета, № 3/2014: 909-913].
Muecke, Douglas Colin, Ironia: podstawowe klasyfikacje, przekł. G. Cendrowska, w: M. Głowiński (red.), Ironia, słowo/obraz terytoria, Warszawa 2002.
Rieger, Caroline L. “Repetitions as self-repair strategies in English and German conversations”, Journal of Pragmatics, No. 35(1)/2004: 47–69.
Rudienko, Marija. Chudożestwiennoje osmyslenije rieligioznych obrazow i motiwow w poezii Anny Achmatowoj (wwiedienije dissiertacyi) [Руденко, Художественное осмысление религиозных образов и мотивов в поэзии Анны Ахматовой (введение диссертации)]
Shakrespeare, William, Julij Cezar’, przekł. M. Zienkiewicz, w: A.A. Smironow, A.A. Ankinst (red.), Połnoje sobranije soczinienij w wosʹmi tomach, Iskusstwo, Moskwa 1957, t. 5 [Шекспир, Уиллиям, Юлий Цезарь, перевод М. Зенкевича // А.А. Смирнов, А.А. Анкист (ред.), Полное собрание сочинений в восьми томах, Искусство, Москва 1957, Т. 5.]
Silman, Tamara. Zamietki o lirikie, Sowietskij pisatiel, Leningrad 1977 [Сильман, Тамара. Заметки о лирике, Советский писатель, Ленинград 1977].
Szananina, Jelena. „Poeticzeskajaintonacyja i pieriewod (na primierie stichotworienija A. Achmatowoj „Eto prosto, eto jasno” i jego anglijskoj wiersii)”, Izwiestija Rossijskogo gosudarstwiennogo piedagogiczeskogo uniwiersitieta im. A.I. Giercena, No. 114/2009: 236-241 [Шананина, Елена. „Поэтическая интонация и перевод (на примере стихотворения А. Ахматовой «Это просто, это ясно» и его английской версии”, Извести Российского государственного педпгогического университета им. А.И. Герцена, № 114/2009: 236-241]
Wałgina, Nina. Aktualnyjeproblemy sowriemiennoj russkoj punktuacyi, Wysszaja szkoła, Moskva 2004 [Валгина, Нина. Актуальные проблемы современной русской пунктуации, Высшая школа, Москва 2004]
Żyrmunskij, Wiktor. Prieodolewszyje simwolizm. Anna Achmatowa, w: tegoż, Tieorija litieratury. Poetika.Stilistika, Nauka, Leningrad 1977, s. 112-121 [Жирмунский, Виктор. Преодолевшие символизм. Анна Ахматова // Теория литературы. Поэтика.
Стилистика, Наука, Ленинград 1977, с. 112-121]
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-2886-9843
Józefina Piątkowska-Brzezińska – doktor nauk humanistycznych, adiunkt (N) w Instytucie Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, koordynator sekcji języka rosyjskiego. Oprócz studiów lingwistycznych ukończyła studia w Instytucie Nauk Politycznych UW. Studiowała również we Francji i USA, a także otrzymała europejskie stypendium post-doc na staż w uniwersytecie RGGU w Moskwie. Zajmuje się przede wszystkim poetyką lingwistyczną, przekładem poetyckim i pragmatyką gramatyki. Publikuje artykuły naukowe na temat zagadnień z tych dziedzin. Jest tłumaczem poezji rosyjskiej i tłumaczem konferencyjnym. Prowadzi działy autorskie na temat poezji w kwartalnikach „Czas Literatury” oraz „Presto”.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
