Tłumaczenie rosyjskich frazeologizmów substandardowych na język polski (na materiale utworów Aleksandry Marininy)
Abstrakt
Niniejszy artykuł został poświęcony wybranym aspektom przekładu na język polski rosyjskich frazeologizmów wykraczających się poza granice normy językowej. Materiał do analizy został zaczerpnięty z dwóch powieści kryminalnych Aleksandry Marininy Wieczny odpoczynek i Zabójca mimo woli oraz ich przekładów autorstwa Aleksandry Stronki. Z przeprowadzonego badania wynika, że frazeologizmy substandardowe Stronka najczęściej tłumaczy za pomocą frazeologizmów o innym obrazowaniu lub leksemów, jednak dane jednostki nierzadko różnią się od jednostek oryginału nacechowaniem ekspresywnym i stylistycznym.
Słowa kluczowe
przekład, kryminał, Aleksandra Marinina, frazeologizm substandardowy
Bibliografia
Bańko, Mirosław. Inny słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Baranov, Anatoliy N., Dobrovol'skiy, Dmitriy O. Osnovy frazeologii. Moskva: Izdatel'stvo ‟Flinta”, ‟Nauka”, 2013 [Баранов, Анатолий Н., Добровольский, Дмитрий О. Основы фразеологии. Москва: Издательство ‟Флинта”, ‟Наука”, 2013].
Chernyak, Mariya A. Massovaya literatura XX veka. Moskva: Izdatel'stvo ‟Flinta”, ‟Nauka”, 2007 [Черняк, Мария. А. Массовая литература XX века. Москва: Издательство ‟Флинта”, ‟Наука”, 2007].
Czeszewski, Maciej. Słownik polszczyzny potocznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
Didkovskaya, Viktoriya G. ‟Frazeologizmy v tekstakh sovremennoy massovoy literatury.” Frazeologizm v tekste i tekst vo frazeologizme (Chetvertyyezhukovskiye chteniya): Materialy Mezhdunarodnogo nauchnogo simpoziuma. 4–6 maya 2009 g. Ed. Makarov, Vladlen I. 118–121. Velikiy Novgorod: NovGU im. Yaroslava Mudrogo, 2009 [Дидковская, Виктория Г. ‟Фразеологизмы в текстах современной массовой литературы.” Фразеологизм в тексте и текст во фразеологизме (Четвертые Жуковские чтения): Материалы Международного научного симпозиума. 4–6 мая 2009 г. Ред. Макаров, Владлен И. 118–121. Великий Новгород: НовГУ им. Ярослава Мудрого, 2009].
Didkovskaya, Viktoriya G. ‟Okkazional'nyye frazeologizmy v tekstakh massovoy literatury.” Zhizn' frazeologii — frazeologiya v zhizni: sborniknauchnykh statey k yubileyu professora A.M. Melerovich. Ed. Tret'yakova, Irina Yu. 89–98. Kostroma: Izdatel'stvo Kostromskogo gosudarstvennogo universiteta, 2018 [Дидковская, Виктория Г. ‟Окказиональные фразеологизмы в текстах массовой литературы.” Жизнь фразеологии — фразеология в жизни: сборник научных статей к юбилею профессора А.М. Мелерович. Ред. Третьякова, Ирина Ю. 89–98. Кострома, Издательство Костромского государственного университета, 2018].
Ganapol'skaya, Yelena V. Frazeologicheskiy slovar' sovremennogo rossiyskogo detektiva: V 2 t. T. 1: A–K. Sankt-Peterburg: Zlatoust, 2015 [Ганапольская, Елена В. Фразеологический словарь современного российского детектива: В 2 т. Т. 1: А–К. Санкт-Петербург: Златоуст, 2015].
Hejwowski, Krzysztof. Iluzja przekładu. Przekładoznawstwo w ujęciu konstruktywnym. Katowice: Stowarzyszenie Inicjatyw Wydawniczych–Śląsk Wydawnictwo Naukowe, 2015.
Hejwowski, Krzysztof. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Khimik, Vasiliy V. Bol'shoy slovar' russkoy razgovornoy ekspressivnoy rechi. Sankt-Peterburg: Norit, 2004 [Химик, Василий. В. Большой словарь русской разговорной экспрессивной речи. Санкт-Петербург: Норит, 2004].
Kłosińska, Anna, Sobol, Elżbieta, Stankiewicz, Anna. Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2005.
Kveselevich, Dmitriy I. Tolkovyy slovar' nenormativnoy leksiki russkogo yazyka. Moskva: Astrel', AST, 2005 [Квеселевич, Дмитрий И. Толковый словарь ненормативной лексики русского языка. Москва: Астрель, АСТ, 2005].
Langowska, Agnieszka. ‟Russkoyazychnaya khudozhestvennaya literatura v perevodakh na pol'skiy yazyk (2007–2017 gg.).” Studia Rossica Gedanensia, no. 5, 2018: 410–435 <https://doi.org/10.26881/srg.2018.5.25> [Langowska, Agnieszka. ‟Русскоязычная художественная литература в переводах на польский язык (2007–2017 гг.).” Studia Rossica Gedanensia, no. 5, 2018: 410–435 <https://doi.org/10.26881/srg.2018.5.25>].
Levikova, Svetlana I. Bol'shoy slovar' molodezhnogo slenga. Moskva: FIAR-PRESS, 2003 [Левикова, Светлана И. Большой словарь молодежного сленга. Москва: ФИАР-ПРЕСС, 2003].
Lewicki, Roman. Przekład wobec zjawisk podstandardowych. Na materiale polskich przekładów współczesnej prozy rosyjskiej. Lublin: UMCS, 1986.
Lewnicki, Roman. Zagadnienia lingwistyki przekładu. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2017.
Lubocha-Kruglik, Jolanta. ‟Powieść kryminalna jako gatunek ‘zmącony’: Aleksandra Marinina w polskich przekładach.” Przestrzenie przekładu T. 2. Ed. Lubocha-Kruglik, Jolanta, Małysa, Oksana. 99–110. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017.
Marinina, Aleksandra. Rekviyem. Moskva: Eksmo, 2008 <http://loveread.me/view_global.php?id=311> [Маринина, Александра. Реквием. Москва: Эксмо, 2008 <http://loveread.me/view_global.php?id=311>].
Marinina, Aleksandra. Ubiytsa ponevole. Moskva: Eksmo, 2008 <http://loveread.ec/view_global.php?id=2728> [Маринина, Александра. Убийца поневоле. Москва: Эксмо, 2008 <http://loveread.ec/view_global.php?id=2728>].
Marinina, Aleksandra. Wieczny odpoczynek. Transl. Stronka, Aleksandra. Poznań: Czwarta strona, 2019.
Marinina, Aleksandra. Zabójca mimo woli. Transl. Stronka, Aleksandra. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2011.
Mokiyenko, Valeriy M. ‟Sovremennaya slavyanskaya neofrazeologiya: skhodstva i razlichiya.” Slavyanskiye lingvokul'tury v prostranstvennom i vremennom kontinuume. Ed. Nichiporchik, Yelena V. et al. 137–146. Gomel': GGU im. F. Skoriny, 2019 [Мокиенко, Валерий М. ‟Современная славянская неофразеология: сходства и различия.” Славянские лингвокультуры в пространственном и временном континууме. Ред. Ничипорчик, Елена В. и др. 137–146. Гомель: ГГУ им. Ф. Скорины, 2019].
Rejakowa, Bożena. Mechanizmy językowe w przekładzie związków frazeologicznych na materiale języka polskiego i słowackiego. Lublin: UMCS, 1994.
Safonova, Tat'yana V. ‟Funktsionirovaniye frazeologicheskikh yedinits v detektivnoy proze B. Akunina.” Vestnik Volgogradskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriya 2, Yazykoznaniye, t. 18, no. 3, 2019: 130–139 <https://doi.org/10.15688/jvolsu2.2019.3.10> [Сафонова, Татьяна В. ‟Функционирование фразеологических единиц в детективной прозе Б. Акунина.” Вестник Волгоградского государственного университета. Серия 2, Языкознание, т. 18, № 3, 2019: 130–139 <https://doi.org/10.15688/jvolsu2.2019.3.10>].
Stěpanova, Ludmila. ‟Frazeologizmy v sovremennykhrusskikh detektivnykh romanakh i problemy ikh perevoda na cheshskiy yazyk” [‟Фразеологизмы в современных русских детективных романах и проблемы их перевода на чешский язык”] Frazeologia a przekład. Ed. Chlebda, Wojciech. 133–139. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2014.
Trofimova, Yelena I., ed. Tvorchestvo Aleksandry Marininoy kak otrazheniye sovremennoy rossiyskoy mental'nosti: Mezhdunarodnaya konferentsiya, sostoyavshayasya 19–20 oktyabrya 2001 g. Institut slavyanovedeniya, Parizh. Moskva: INION RAN, 2002 [Трофимова, Елена И., ред. Творчество Александры Марининой как отражение современной российской ментальности: Международная конференция, состоявшаяся 19–20 октября 2001 г. Институт славяноведения, Париж. Москва: ИНИОН РАН, 2002].
Vlakhov, Sergey, Florin, Sider. Neperevodimoye v perevode. Moskva: Mezhdunarodnyye otnosheniya, 1980 [Влахов, Сергей, Флорин, Сидер. Непереводимое в переводе. Москва: Международные отношения, 1980].
Żmigrodzki, Piotr, ed. Wielki słownik języka polskiego <https://wsjp.pl/index.php?pwh=0>.
Yelistratov,Vladimir S. Tolkovyy slovar' russkogo slenga. Moskva: AST-Press Kniga, 2005 [Елистратов, Владимир С. Толковый словарь русского сленга. Москва: АСТ-Пресс Книга, 2005].
Zugumov, Zaur M. Russkoyazychnyy zhargon. Istoriko-etimologicheskiy tolkovyy slovar' prestupnogo mira. Moskva: Knizhnyy mir, 2018 [Зугумов, Заур М. Русскоязычный жаргон. Историко-этимологический толковый словарь преступного мира. Москва: Книжный мир, 2018].
Uniwersytet Śląski Polska
http://orcid.org/0000-0001-9112-5674
Doktor nauk humanistycznych, adiunkt badawczo-dydaktyczny w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania naukowe: frazeologia współczesnego języka polskiego i rosyjskiego, socjolingwistyka, tłumaczenie ustne i specjalistyczne. Autorka monografii Семантика труда в русско-польском языковом сопоставлении (Katowice 2015) oraz artykułów naukowych z zakresu frazeologii w ujęciu konfrontatywnym rosyjsko-polskim oraz slangu młodzieżowego.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
