Trzy spotkania z Andriejem Siniawskim.
Paryż – Genewa – Kraków (1987–1993)
Abstrakt
Powyższy esej wspomnieniowo-literacki opowiada o moich trzech spotkaniach z Andriejem Siniawskim (1927–1997), znanym szeroko w swoim czasie pisarzem i krytykiem literackim, najpierw tworzącym oficjalnie w ZSRR pod własnym nazwiskiem, a następnie, od 1959, nielegalnie na Zachodzie pod pseudonimem „Abram Terc”. Od 1973 Siniawski-Terc przebywał nieodwołalnie na emigracji we Francji. W pierwszej części swego tekstu opowiadam o transgranicznych – zza komunistycznej „żelaznej kurtyny” na Zachód – kontaktach krakowskiej „podziemnej” „Arki i odrębnie wielkiego polskiego rusycysty Andrzeja Drawicza (1932–1997) z rosyjskimi pisarzami na emigracji w Paryżu (przede wszystkim z Iriną Iłowajską-Alberti, Natalią Gorbaniewską, Władimirem Maksimowem i właśnie Andriejem Siniawskim). W tejże pierwszej części rekonstruuję z żywej jeszcze, na szczęście, pamięci własnej moje pierwsze spotkanie – w 1987 w Fontenay-aux-Roses pod Paryżem – z Andriejem Siniawskim i Marią Rozanową, jego żyjącą do dziś, żoną i współpracowniczką. W części drugiej eseju opowiadam o moim następnym spotkaniu z pisarzem w 1988 w Genewie, podczas międzynarodowej konferencji poświęconej Milenium Chrztu Rusi Kijowskiej. W części zaś trzeciej piszę o spotkaniu, które miało miejsce już w Krakowie w listopadzie 1993, dwa lata po upadku ZSRR. Owocem tego ostatniego spotkania stał się wywiad z Siniawskim i Rozanową dla „Tygodnika Powszechnego”, przygotowany prawie trzydzieści lat temu wespół z Andrzejem Romanowskim, a publikowany poniżej z moim współczesnym komentarzem.
Słowa kluczowe
Andriej Siniawski, Abram Terc, kontakty krakowskiej podziemnej „Arki” z rosyjskimi pisarzami emigracyjnymi w Paryżu, Natalia Gorbaniewska, Irina Iłowajska-Alberti, Władimir Makismow, Andrzej Drawicz, trzy spotkania Przebindy z Siniawskim w Paryżu, w Genewie i Krakowie, wywiad Grzegorza Przebindy i Andrzeja Romanowskiego z Siniawskim i Marią Rozanową w Krakowie w 1993
Bibliografia
«Belaya kniga» o dele pisateley Andreya Sinyavskogoi Yuliya Danielya. Possev-Verlav, Frankfurt/Main 1987 [«Белая книга» о деле писателей Андрея Синявского и Юлия Даниэля. Possev-Verlav, Frankfurt/Main 1987].
Cywiński Henryk [Przebinda, Grzegorz]. “Historia pewnej utopii.” Arka 1987, no 19.
Drawicz, Andrzej. Inna Rosja. NOWA, Warszawa 1980.
Drawicz, Andrzej. “Żyj długo i bądź sobą Abramie Tercu.” Arka 1987, no 17.
Gertsen, Aleksandr Ivanovich. Sobraniye sochiniyeniy v tridtsati tomakh. Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR, Moskva 1954–1960. Vol. 5 (1955): Pis’ma iz Frantsii i Italii 1847–1852. Vol. 10 (1956): Byloye i dumy 1852–1868, chast’ V. [Герцен Александр Иванович. Собрание сочинений в тридцати томах. Издательство Академии наук СССР, Москва 1954–1960. Vol. 5 (1955): Письма из Франции и Италии 1847–1852 (1955). Vol. 10 (1956): Былое и думы 1852–1868, часть V].
Herling-Grudziński, Gustaw. Dzieła zebrane. Ed. W. Bolecki. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009–2021. Vol. 8 (2018): Dziennik pisany nocą (vol. 2: 1982–1992).
Iłowajska-Alberti, Irina. “Uwagi wstępne redaktora naczelnego ‘Russkoj Mysli’.”Arka 1986, no 13.
“Jak Polak z Rosjaninem... Rozmowa z Natalią Gorbaniewską.” Rozmawiał Grzegorz Przebinda. Tygodnik Powszechny 1994, 30 I, no 5 (2315).
Leszkowski, Marek [Maleszka, Lesław]. “Stan wojenny na łamach ‘Russkoj Mysli’.”Arka 1985, no 11.
Literatura i demokracja: bezpieczne i niebezpieczne związki. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1995.
Mal’tsev, Yurij. Vol’naya russkaya literatura 1955–1975. Possev-Verlav, Frankfurt/Main, 1967 [Мальцев Юрий. Вольная русская литература 1955–1975. Possev-Verlav, Frankfurt/Main 1967].
M.G. [Maleszka, Lesław]. “ ‘Rosyjska Mysl’ ” i polski czytelnik.” Arka 1987, no 18
Przebinda, Grzegorz. “Apokalipsa Włodzimierza Sołowjowa.” Znak 1986, no 11–12 (384–385).
Przebinda, Grzegorz. “L’accueil fait à la pensée de Vladimir Solov’ev en Allemagne et dans les pays germanophones 1889–1953.” Cahiers du Monde russe et soviétique 1988. Vol. 29 (3–4).
Przebinda, Grzegorz. “Cło czy cenzura?,” Tygodnik Powszechny ”1988, 27 XI, no 48 (2057).
Przebinda, Grzegorz. “Włodzimierz Sołowjow i Mikołaj Fiodorow. Dwie koncepcje eschatologiczne,” Slavia Orientalis 1989, no 3–4.
„Rozmowa z G. Herlingiem-Grudzińskim.” Rozmawiał Bogusław Sonik. Arka” 1987, no 19.
Sergeyeva, Lyudmila. “Triumvirat.” Sergeyeva Lyudmila. Zhizn’ okazalas’ dlinnoy. AST, Moskva 2019 [Сергеева, Людмила. “Триумвират.” Сергеева Людмила. Жизнь оказалась длинной. АСТ, Москва 2019].
Sąd idzie! Stenogram z procesu A. Siniawskiego i J. Daniela (A. Terca i M. Arżaka). Moskwa, Luty 1966. Instytut Literacki, Paryż 1966.
Siniawski, Andrzej. “Klęska zwycięstwa.” Trans. I. Lewandowska. Gazeta Wyborcza 1993, 9 X, no 237.
Siniawski, Andrzej. “Dlaczego piszemy.” Trans. J. Darczewska. Literatura i demokracja. Bezpieczne i niebezpieczne związki. Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 1995.
Sinyavskiy, Andrey. “Apofeoz knigi.” Cahiers du Monde russe et soviétique 1988. Vol. 29 (3–4) [Синявский, Андрей. “Апофеоз книги.” Cahiers du Monde russe et soviétique 1988. Vol. 29 (3–4)].
Sinyavskiy, Andrey. “Pochemu my vse-taki pishem? Iskusstvo b’yet·sya o neokonchatel’nost’ rechi.” Khranit’ vechno (Andrey Sinyavskiy). Spetsial’noye prilozheniye v NG 1998, fevral’ [Синявский, Андрей. “Почему мы все-таки пишем? Искусство бьется о неокончательность речи.” Хранить вечно (Андрей Синявский), Специальное приложение в НГ 1998, февраль, no 1].
Szczukin, Wasilij. “Trudne zmagania z przeszłością (Powieść Abrama Terca Dobranoc). Emigracja i tamizdat. Szkice o współczesnej prozie rosyjskiej. Ed. L. Suchanek. Universitas, Kraków 1993.
Terc, Abram. Sąd idzie. Anonim. Co to jest realizm socjalistyczny?. Trans. J. Łobodowski. Instytut Literacki, Paryż 1959.
Terlecki, Ryszard. “Moja historia ‘Arki’,” Arka 1990, no 30.
Terts, Abram. Spokoynoy nochi. Roman. Sintaksis, Parizh 1984 [Терц, Абрам. Спокойной ночи. Роман. Синтаксис, Париж 1984].
Wat, Aleksander. “Czytając Terca.” Wat, Aleksander. Ewokacja. Wydawnictwo KOS, Kraków 1981.
Woźniak, Anna. Ułuda i cud. W świecie sztuki Andrieja Siniawskiego – Abrama Terca. Wydawnictwo KUL, Lublin 2004.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
