Z archipelagu na kontynent. Polskie tropy Władimira Maksimowa
Abstrakt
W artykule podjąłem próbę syntetycznej analizy polskich wątków w działalności redaktorskiej Władimira Maksimowa (1930–1995) jako szefa emigracyjnego kwartalnika „Kontynent” w okresie jego wydawania w Paryżu (1974–1992). Zamysłem głównym redaktora Maksimowa było stworzenie takiego literacko-politycznego, a zarzem antykomunistycznego czasopisma w Europie Zachodniej, które łączyłoby w sobie ludzi zaangażowanych w walce wolność w całej Europie Wschodniej we współpracy z Europą Zachodnią. Podobne cele stawiali sobie już dużo wcześniej w paryskiej „Kulturze” – Jerzy Giedroyc, Józef Czapski, Gustaw Herling-Grudziński, którzy na prośbę Maksimowa weszli do międzynarodowej Rady Redakcyjnej „Kontynentu”, pozostając w jej składzie aż do śmierci, również i wtedy, gdy redakcja od 1992 roku została przeniesiona do Moskwy i przekazana w ręce Igora Winogradowa jako redaktora. Tymczasem Maksimow w okresie paryskim, wspierany od 1976 roku przez Natalię Gorbaniewską, współpracował również bardzo chętnie Polakami z PRL-u – Wiktorem Woroszylskim, Adamem Michnikiem, Andrzejem Drawiczem, kardynałem Stefanem Wyszyńskim. Zarówno Maksimow z Gorbaniewską, jak ich polscy autorzy traktowali są współpracę jako istotny fragment wspólnej walki o „wolność naszą i waszą” – wespół z Ukraińcami, Czechami, Słowakami, Litwinami, Węgrami. Ogólnym celem powyższego artykułu było więc przedstawienie tego właśnie bardzo ważnego „polskiego segmentu” w historii rosyjskiego „Kontynentu” na emigracji.
Słowa kluczowe
Władimir Maksimow, rosyjski emigracyjny kwartalnik „Kontynent”, współpraca polskiej emigracyjnej „Kultury” z „Kontynentem”, Natalia Gorbaniewska a Polska, Giedroyc, Czapski i Herling-Grudziński w Radzie Redakcyjnej „Kontynentu”, polscy autorzy krajowi „Kontynentu”, Wiktor Woroszylski, Andrzej Drawicz, Adam Michnik, hasło „Za wolność naszą i waszą”, ukraińskie wątki w „Kontynencie”.
Bibliografia
“Kultura” i emigracja rosyjska. W poszukiwaniu zatraconej solidarności. Ed. P. Mitzner. Paryż – Kraków: Instytut Literacki Kultura – Instytut Książki, 2016.
Bonhoeffer Dietrich. Wybór pism. Ed. A. Morawska. Warszawa: Biblioteka “Więzi”, 1970.
“Dostojewski badał choroby ducha”. Z Czesławem Miłoszem rozmawiają Cezary Gawryś i Józef Majewski. Więź 2000, nr 3.
Duda, Katarzyna. Wiara i naród. Twórczość Władimira Maksimowa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001.
Giedroyc, Jerzy, Miłosz, Czesław. Listy 1952–1963. Ed. M. Kornat. Warszawa: Czytelnik, 2008.
Gled, Dzhon. Besedy v izgnanii. Russkoye literaturnoye zarubezh’ye. Moskva: Izdatel’stvo Knizhnaya palata [Глэд, Джон. Беседы в изгнании. Русское литературное зарубежье. Москва: Издательство Книжная палата, 1991].
Golomshtok, Igor’. Zanyatiye dlya starogo gorodovogo. Memuary pessimista. Moskva: AST, 2015 [Голомшток, Игорь. Занятие для старого городового. Мемуары пессимиста. Москва: ACT, 2015].
Gorbaniewska, Natalia. “I togda ya vlyubilas’ v chuzhiye stikhi”. Izbrannyye perevody iz pol’skoy poezii. „I wtedy pokochałam te wiersze obce…”. Wybór przekładów z poezji polskiej. Warszawa‒Kraków: Biblioteka zhurnala NOVAYA POL’SHA, 2006 [Gorbaniewska, Natalia. “И тогда я влюбилась в чужие стихи...”. Избранные переводы из польской поэзии „I wtedy pokochałam te wiersze obce…”. Wybór przekładów z poezji polskiej. Warszawa‒Kraków: Библиотека журнала НОВАЯ ПОЛЬША, 2006].
Gorbaniewska, Natalia. Moja Polska. Ed. E. Skalińska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2021.
Herling-Grudziński, Gustaw. “Pożegnanie przyjaciela Moskala”. Kultura 1995, no 5.
Herling-Grudziński, Gustaw. “Z «Archipelagu» na «Kontynent». Rozmowa z W.E. Maksimowem”. Kultura 1974, no 10.
Herling-Grudziński, Gustaw. Dzieła zebrane. Ed. W. Bolecki. Vol. 8. Dziennik pisany nocą. Vol 2: 1982–1992. Vol. 13. Korespondencja z Jerzym Giedroyciem vol 2. 1967–1975. Vol. 14: Korespondencja z Jerzym Giedroyciem vol 3. 1976–1996. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2018.
Iverni, Vera. “Trevoga. Razgovor s Vladimirom Maksimovym”. Kontinent. Literaturnyy, obshchestvenno-politicheskiy i religioznyy zhurnal 1980, nr 25 [Иверни, Вера, “Тревога. Разговор с Владимиром Максимовым”. Континент. Литературный, общественно-политический и религиозный журнал 1980, nr 25].
Kontinent 1974–1992, no 1–71 [Континент 1974–1992, no 1–71].
Kontynent. Wybór artykułów. Translated and ed. by Adam Mazur [Andrzej Drawicz], Londyn: Polonia Book Fund, 1979.
Kultura 1960. Numer rosyjski. Nomer posvyashchennyy pol’sko-russkim otnosheniyam [Kultura 1960. Numer rosyjski. Номер посвященный польско-русским отношениям].
“List prymasa do Rosjan”. Kultura 1981, no 7/8.
Literatura rosyjska w kręgu „Kultury”. W poszukiwaniu zatraconej solidarności. Ed. P. Mitzner. Paryż – Kraków: Instytut Literacki Kultura – Instytut Książki, 2016.
Maksimov, Vladimir. “My obzhivayem zemlyu. Malenkaya povest’”. Tarusskiye stranitsy. Literaturno-khudozhestvennyy illyustrirovannyy sbornik. Kaluga: Nauchnoye knizhnoye izdatel’stvo, 1961 [Максимов, Владимир. “Мы обживаем землю. Маленькая повесть”. Тарусские страницы. Литературно-художественный иллюстрированный сборник. Калуга: Научное книжное издательство, 1961].
Maksimov, Vladimir. Kovcheg dlya nezvanykh. Frankfurt/Main: Posev, 1979 [Максимов, Владимир. Ковчег для незваных. Frankfurt/Main: Посев, 1979].
Maksimov, Vladimir. Pokoleniye na chasakh. Cherkessk: Knizhnoye izdatel’stvo, 1956 [Максимов, Владимир. Поколение на часах. Черкесск: Книжное издательство, 1956].
Maksimov, Vladimir. Proshchaniye iz niotkuda. Vol. 1. Pamyatnoye vino grekha Frankfurt/Main: Posev, 1982 [Максимов, Владимир. Прощание из ниоткуда. Vol 1. Памятное вино греха. Frankfurt/Main, 1982].
Maksimov, Vladimir. Sem’ dney tvoreniya. Frankfurt/Main: Posev, 1971 [Максимов, Владимир. Семь дней творения. Frankfurt/Main: Посев, 1971].
Maksimova, Tat’yana, Gorbanevskaya, Natal’ya. “«Kul’tura» – «Kontinent», Yezhi Gedroyts – Vladimir Maksimov. Po lichnym vospominaniyam, perepiske i pechatnym materialam”. Novaya Polsha 2006, no 12 [Максимова, Татьяна, Горбаневская, Наталья. “«Культура» – «Континент», Ежи Гедройц – Владимир Максимов. По личным воспоминаниям, переписке и печатным материалам”. Новая Польша 2006, no 12].
Maksimow, Włodzimierz. A człowiek żyje. Translated by I. Piotrowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964.
Maximov, Vladimir. Die sieben Tage der Schöpfung. Translated by N. Koch, J. Koch. Bern–München: Scherz, 1972.
Metkovskiy, Andzhey. “Drugoy Internatsional”. Novaya Pol’sha [Метковский, Анджей. “Другой Интернационал”. Новая Польша 2016, no 1].
Mietkowski, Andrzej. “Inna Międzynarodówka”. „Kultura” i emigracja rosyjska. W poszukiwaniu zatraconej solidarności. Ed. P. Mitzner. Paryż – Kraków: Instytut Literacki Kultura – Instytut Książki, 2016.
Miłosz, Czesław. Rodzinna Europa. Paryż: Instytut Literacki, 1983.
Nivat, Georges. “O dysydentach raz jeszcze”. Translated by T. Dzieduszycka. Kultura 1996, no 10.
Nowak-Jeziorański Jan, Giedroyc Jerzy. Listy 1952-1998. Ed. D. Platt. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, 2001.
Podgórzec, Zbigniew. “Nie obiektywizować stworzonego przez siebie świata. 150 rocznica urodzin Dostojewskiego”. Rozmowa z Władimirem Maksimowem. Tygodnik Powszechny, 28 Nov. 1971, no 48.
Skarlygina, Yelena Yur’yevna. “Andrey Sinyavskiy i Vladimir Maksimov: k istorii polemiki”. Voprosy literatury. Zhurnal kritiki i literaturovedeniya, May-June 2018, no 3 [Скарлыгина, Елена Юрьевна. “Андрей Синявский и Владимир Максимов: к истории полемики”. Вопросы литературы. Журнал критики и литературоведения, May-June 2018, no 3].
Sołżenicyn, Aleksander. Archipelag GUŁag 1918-1956. Próba analizy literackiej. Translated by M. Kaniowski [J. Pomianowski], vol. 1 (I–II). Paryż: Instytut Literacki, 1974.
Sołżenicyn, Aleksander. Wpadło ziarno między żarna. Translated by J. Czech. Warszawa: Grupa Wydawnicza Bertelsman Media. Fakt, 2022.
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Ugodilo zërnyshko promezh dvukh zhernovov. Ocherki izgnaniya. Chast’ pervaya (1974–1978)”. Novyy mir 1998, no 9 [Солженицын, Александр. “Угодило зёрнышко промеж двух жерновов. Очерки изгнания. Часть первая (1974–1978)”, Новый мир 1998, no 9].
We własnych oczach. Antologia współczesnej literatury sowieckiej. Paryż: Instytut Literacki, 1963.
Uniwersytet Jagielloński Polska
http://orcid.org/0000-0001-9581-0214
Filolog rusycysta i historyk idei, kierownik Katedry Kultury Słowian Wschodnich UJ. Autor ponad 400 publikacji, w tym jedenastu książek na temat kultury i historii Rosji, Ukrainy i Białorusi. W 1991 roku uhonorowany Nagrodą Polcul za „współpracę polsko-rosyjską w walce o demokrację”. Wydał m.in. Между Краковом, Римом и Москвой. Русская идея в новой Польше (Moskwa, RGGU, 2013). W 2016 wraz z żoną Leokadią Anną i synem Igorem opublikował przekład Mistrza i Małgorzaty z filologicznym komentarzem (II wyd. w 2022). Współredagował — wraz z Bartoszem Gołąbkiem i Wojciechem Gruchałą — zbiorową monografię Gustaw Herling-Grudziński. Między Wschodem a Zachodem (Krosno, Wydawnictwo Humanistyczne Pigonianum, 2020). Ostatnia książka — From Chaadayev to Solovyov: Russian Modern Thinkers Between East and West (Berlin, Peter Lang, 2022.
Kontakt: grzegorz.przebinda@uj.edu.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
