PR 2023 nr 4 cały numer

PR 2023 nr 4 strona tytułowa

PR 2023 nr 4 strona redakcyjna

PR 2023 nr 4 spis treści

Esej w Rosji — Rosja w Eseju. Wstęp

Artykuł traktuje o postrzeganiu mumii Lenina i moskiewskiego mauzoleum w narracjach niefikcjonalnych, głównie w reportażu podróżniczym, po upadku ZSRR (z uwzględnieniem szerszego tła kulturowego). W nawiązaniu do koncepcji „dwóch ciał króla” Ernsta Kantorowicza podjęto zagadnienie „dwóch ciał” Lenina. Opisano zarówno fenomen nieśmiertelności „bogolenina”, jak i naturę wystawionego na ogląd publiczny zmumifikowanego ciała wodza rewolucji bolszewickiej. Szczególnie podkreślono zagadnienie specyficznego stosunku Rosjan do władzy i władcy.

W pracy poddana została analizie książka Donikąd. Podróże na skraj Rosji (2019) Michała Milczarka –filozofa, rusycysty i podróżnika. Autorka zwraca uwagę na obraz narratora, a także świat, jaki kreuje w perspektywie motywu drogi rozumianego w sposób przestrzenny i metaforyczny. Szczególne zainteresowanie budzi pojęcie „donikąd”. Autorka dowodzi, że postrzeganie rzeczywistości przez pisarza wyrasta z dziecięcego doświadczenia fantazjowania (fantazmaty) oraz opiera się na pojęciach filozofii egzystencjalizmu, szczególnie Martina Heideggera, takich jak „skrytość bycia” i „nicość”.

Artykuł jest próbą odczytania utwór Michała Książa pt. Jakuck. Słownik miejsca z perspektywy postkolonialnej. Zostają tu omówione takie kwestie jak: relacja dominacji i podporzadkowania kolonizatora wobec skolonizowanego, zjawisko przenoszenia śladów kultury jakuckiej do miejsca, gdzie może bezpiecznie przetrwać, użycie mapy jako narzędzia, za pomocą którego Książek oddaje Jakutom pod władanie terytoria historycznie im przynależne. W artykule znajdują się też komentarz wobec zarzutu o dokonywanie przez Książka „metaforycznej kolonizacji”.

Celem artykułu jest analiza i interpretacja cyklu dziesięciu utworów Alisy Ganijewej zebranych pod wspólnym tytułem Szkice dagestańskie (2010). Punktem wyjścia do przeprowadzonej analizy jest klasyczna teoria komunikacji oraz kryteria gatunkowe szkicu i eseju, a mianowicie silna pozycja autorskiej narracji. Teza przedstawiona w niniejszym artykule zakłada, że wybrana forma wypowiedzi pozwala Ganijewej zrealizować dwa cele: po pierwsze, pokazać czytelnikowi obraz nieznanego mu Dagestanu, po drugie, uwydatnić wspólne doświadczenia mieszkańców Rosji. Niewypowiedzianym celem nadrzędnym staje się poznanie własnego „ja” dzięki podróży do kraju dzieciństwa.

Tekst zawiera interpretację Granicy zapomnienia Siergieja Lebiediewa (2010). Głównym problemem książki jest międzypokoleniowa trauma pochodząca z epoki stalinowskiej. Jej mechanizmy zostały opisane w odwołaniu do tradycji psychoanalitycznej. Interpretacji został poddany także przedstawiony w powieści postkatastroficzny obraz rosyjskiej Dalekiej Północy. Porównano go do opisów radykalnego zła i zestawiono z homo sacer Giorgio Agambena. Sięgnięto także po pisma Jacquesa Derridy, które okazały się pomoce w opisie fenomenu rozszczepienia dziedziczącego traumę „ja”, teraźniejszości oraz śmierci, a także polityki pamięci i życia z widmami zmarłych.

Dmitrij Zamiatin (ur. 1962) jest współczesnym rosyjskim geografem i kulturologiem, a także specjalistą w zakresie antropologii kulturowej, geopolityki, marketingu i brandingu terytorialnego. Jako badacz i naukowiec znany jest w Rosji przede wszystkim dzięki popularyzacji koncepcji geografii humanistycznej oraz metageografii. Swoją koncepcję badań metageograficznych (dziedziny interdyscyplinarnej z pogranicza nauki, filozofii oraz sztuki) prezentował od lat jako naukowiec oraz popularyzator i autor esejów. Pisane przez lata eseje zostały zebrane i opublikowane w 2011 roku w tomie W sercu powietrza. W niniejszym artykule, na materiale wybranych esejów rosyjskiego metageografa, przedstawiony jest koncept podróży jako obrazu metageograficznego oraz sposobu modelowania i tworzenia przestrzeni przez podróżnika.

Celem artykułu jest analiza historyczno-filologiczna mitologemu „Djado Iwan” (Rosja-Wyzwolicielka) w bułgarskiej kulturze i literaturze. Wiara narodu bułgarskiego w wyzwoleńczą misję Rosji wielokrotnie przyjmowała charakter kultu religijnego, co wyraźnie widać zarówno w folklorze, jak i w literaturze. Apogeum mitologizacji przypadło na wiek XIX – okres bułgarskiego odrodzenia narodowego. Czołowi twórcy tej epoki (L. Karawełow, G. S. Rakowski, P. Sławejkow, I. Wazow) sakralizowali rosyjskich carów, a o relacjach Rosji i Bułgarii pisali za pomocą metafor familijno-miłosnych. Dopiero wojna w Ukrainie przerwała bułgarski sen o Rosji.

W artykule podjąłem próbę syntetycznej analizy polskich wątków w działalności redaktorskiej Władimira Maksimowa (1930–1995) jako szefa emigracyjnego kwartalnika „Kontynent” w okresie jego wydawania w Paryżu (1974–1992). Zamysłem głównym redaktora Maksimowa było stworzenie takiego literacko-politycznego, a zarzem antykomunistycznego czasopisma w Europie Zachodniej, które łączyłoby w sobie ludzi zaangażowanych w walce wolność w całej Europie Wschodniej we współpracy z Europą Zachodnią. Podobne cele stawiali sobie już dużo wcześniej w paryskiej „Kulturze” – Jerzy Giedroyc, Józef Czapski, Gustaw Herling-Grudziński, którzy na prośbę Maksimowa weszli do międzynarodowej Rady Redakcyjnej „Kontynentu”, pozostając w jej składzie aż do śmierci, również i wtedy, gdy redakcja od 1992 roku została przeniesiona do Moskwy i przekazana w ręce Igora Winogradowa jako redaktora. Tymczasem Maksimow w okresie paryskim, wspierany od 1976 roku przez Natalię Gorbaniewską, współpracował również  bardzo chętnie Polakami z PRL-u – Wiktorem Woroszylskim, Adamem Michnikiem, Andrzejem Drawiczem, kardynałem Stefanem Wyszyńskim. Zarówno Maksimow z Gorbaniewską, jak ich polscy autorzy traktowali są współpracę jako istotny fragment wspólnej walki o „wolność naszą i waszą” – wespół z Ukraińcami, Czechami, Słowakami, Litwinami, Węgrami. Ogólnym celem powyższego artykułu było więc przedstawienie tego właśnie bardzo ważnego „polskiego segmentu” w historii rosyjskiego „Kontynentu” na emigracji.

Artykuł stanowi kontynuację badań nad prozą Mikity Franko – mieszkającego w Rosji i piszącego po rosyjsku, pochodzącego z Kazachstanu, młodego autora literatury queer. Tym razem w centrum uwagi znajdują się postaci mężczyzn, zdecydowanie dominujące w analizowanych utworach. Bohaterowie trzech powieści Franko rozpatrywani są w perspektywie studiów nad męskościami (masculinities studies), co pozwala podjąć ich analizę w kontekście takich kategorii jak męskość hegemoniczna (hegemonic masulinity), współuczestnicząca (complicit masculinity) oraz męskości podporządkowane (subordinate masculinities). W omawianych powieściach przyjmują one charakterystyczną wschodniosłowiańską formę. Ważny aspekt problematyki utworów stanowi poszukiwanie własnej tożsamości płciowej przez dorastających bohaterów, a także kwestia tolerancji, szczególnie aktualna we współczesnej Rosji.

Film translation is often referred to as a “necessary evil”. This is because the translated lines tend to be simplified in the process of audiovisual translation. It is estimated that the dialogue in a film translation might be shortened by up to 30–40% compared to the original text. However, it should be borne in mind that film dialogues are an integral part of the film’s image and serve not only an informative but also a poetic function. Thus, when translating the characters’ statements, one should consider not only the semantic aspect but also the stylistic elements used in the material, particularly repetitions, contrasting juxtapositions of foreground and background dialogues, and references to musical works. The article presents the conclusions of the author’s research based on five translation variants of the film Cold War into Russian.

W artykule dokonano charakterystyki językowej patronimów poświadczonych we wpisach metrykalnych parafii prawosławnej w Białowieży w latach 1891–1895 i 1906–1910. Zostały omówione formy imion odojcowskich oraz ich wariantywność wynikająca z wykorzystania, jako podstaw motywujących, różnych odmianek fonetyczno-morfologicznych imion chrzestnych. Materiał onomastyczny pokazał, że oprócz imion kanonicznych w kreacji patronimiców korzystano także z ich wariantów literackich („oficjalnych świeckich”), rzadziej potocznych. O oboczności form imion odojcowskich można mówić także na płaszczyźnie strukturalnej, ponieważ obok typowych dla omawianego okresu patronimów męskich na -ov, -ev, -in, pojawiały się formacje wzbogacone o sufiks -ič. W żeńskich formułach identyfikacyjnych otczestwa były zapisywane, poza nielicznymi wyjątkami, w formach pełnych na -ovna, -evna, -inična.

Artykuł ma na celu analizę porównawczą aktów pytania umieszczanych w treści polsko- i rosyjskojęzycznych tekstów przesyłanych za pośrednictwem kart pocztowych w drugiej połowie XX wieku. Przeprowadzona charakterystyka obejmuje kilka aspektów funkcjonowania pytań w listach pocztówkowych, takich jak: 1) ich lokalizacja w ramach kompozycji tekstu epistolarnego, 2) sąsiadujące z nimi akty mowy, 3) ich przedmiot (tematyka) oraz 4) funkcje pełnione przez pytania w tekście epistolarnym. Badanie wykazało, że najczęściej stosowane są pytania o uzupełnienie. Z reguły mają one charakter grzecznościowy i służą do nawiązania i podtrzymania kontaktu, rzadko natomiast można zaobserwować pytania mające na celu uzyskanie informacji.

W artykule zostały poddane analizie neoderywaty utworzone od imienia własnego "Putin", istotne dla współczesnego rosyjskiego dyskursu internetowego, zaproponowano interpretację użycia nowych ekspresywnych derywatów utworzonych od tego imienia. Badanie wykorzystania kluczowej nazwy "Putin" w nominacji wtórnej ujawnia intralingwistyczne i socjokulturowe cechy tego procesu.

PR 2023 nr 4 NOTY O AUTORACH