Powieść Mistrz i Małgorzata: trudności w tłumaczeniu sowieckich realiów (na przykładzie języków południowosłowiańskich)
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest sposobom przenoszenia słów i zwrotów określających rzeczy, zjawiska i przedmioty typowe dla życia, codziennej rutyny i kultury mieszkańców Moskwy w pierwszych dekadach władzy radzieckiej, które posłużyły do przetłumaczenia powieści "Mistrz i Małgorzata" na języki południowosłowiańskie (bułgarski, serbski, chorwacki, słoweński). Złożoność struktury artystycznej powieści, połączenie kilku tradycji kulturowych, historycznych i religijnych, warstw stylistycznych i językowych, sprawiają, że to bardzo trudne zadanie dla tłumaczy. Jednym z warunków koniecznych do jego rozwiązania jest obecność w przetłumaczonym wydaniu komentarzy referencyjnych, wyjaśniających trudne fragmenty.
Słowa kluczowe
Mistrz i małgorzata; przekład; kultury słowiańskie; Moskwa
Bibliografia
Âblokov, Evgenij Aleksandrovič. “Kommentarii [k romanu ‛Master i Margarita’].” Bulgakov, Mikhail. Sobranie sočinenij. Moskva: AST 2007–2011. [Яблоков, Евгений Александрович. “Комментарии [к роману „Мастер и Маргарита’].” Булгаков, Михаил. Собрание сочинений. Москва: АСТ, 2007–2011].
Belobrovceva, Irina, Kul’ûs, Svetlana. Roman ‛Master i Margarita’: kommentarij. Tallinn: Argo, 2006 [Белобровцева, Ирина, Кульюс, Светлана. Роман ‛Мастер и Маргарита’: комментарий. Таллинн: Argo, 2006].
Bulgakov, Mikhail. Majstor i Margarita. Rijeka: Andromeda, 1993.
Bulgakov, Mikhail. Majstora i Margarita. Sofiâ: Damân Âkov, 2012 [Булгаков, Mikhail. Майстора и Маргарита. София: Дамян Яков, 2012].
Bulgakov, Mikhail. Majstor i Margarita. Beograd: IP Book, 2009.
Bulgakov, Mikhail. Mojster in Margareta. Ljubljana: Cankarjeva založba, 1971.
Dûrišin, Dioniz. Teoriâ sravnitel’nogo izučeniâ literatur. Traslated by I.A. Bogdanova, Moskva: Progress, 1979 [Дюришин, Диониз. Теория сравнительного изучения литератур. Перевод И.А. Богдановой, Москва: Прогресс, 1979].
Lun’kova, Natalya. “Problema perevodčeskogo kommentariâ (na primere perevoda romana ‛Master i Margarita` na bolgarskij âzyk).” Mikhail Bulgakov i slavânskaâ kul’tura. Moskva: Sovpadenie, 2017 [Лунькова, Наталья. “Проблема переводческого комментария (на примере перевода романа ‛Мастер и Маргарита’ на болгарский язык).” Михаил Булгаков и славянская культура. Москва: Совпадение, 2017].
Moroz, Narkiza Abrikovna. “Adekvatnaâ peredača realij russkoj kulэtury v hudožestvennom perevode.” Molodoj učenyj 2015 no. 15 [Мороз, Наркиза Абриковна. “Адекватная передача реалий русской культуры в художественном переводе.” Молодой ученый 2015 no. 15].
Revzin, Isaak, Rozencvejg, Viktor. Osnovy obŝego i mašinnogo perevoda. Moskva: Vysšaâ škola, 1964 [Ревзин, Исаак, Розенцвейг, Виктор. Основы общего и машинного перевода. Москва: Высшая школа, 1964].
Šat’ko, Evgenya. “Specifičeskie ‛sovetskie` i russkie realii v perevodah romana ‛Masteri Margarita`(na materiale perevodov V. Flaker i M. Čoliča).” Mihail Bulgakov i slavânskaâ kul’tura.” Moskva: Sovpadenie, 2017. [Шатько, Евгения. “Специфические ‛советские’ и русские реалии в переводах романа ‛Мастер и Маргарита’ (на материале переводов В. Флакер и М. Чолича).” Михаил Булгаков и славянская культура. Москва: Совпадение, 2017].
Smirnov, Evgenyi. “Teatr i teatralэnoe prostranstvo vromane M.A. Bulgakova ‛Master i Margarita”. Mihail Bulgakov: ‛Ètot mir moj…’. T. 1. Sankt-Peterburg: RIII, 1993 [Смирнов, Евгений. “Театр и театральное пространство в романе М.А. Булгакова ‛Мастер и Маргарита.’” Михаил Булгаков: ‛Этот мир мой…’. Т. 1. Санкт-Петербург: РИИИ, 1993].
Starikova, Evgenya. “Realii sovetskoj Moskvy v slovenskom perevode romana ‘MASTER i Margarita’ (k probleme konteksta).” Mihail Bulgakov i slavânskaâ kul’tura. Moskva: Sovpadenie, 2017 [Старикова, Евгения. “Реалии советской Москвы в словенском переводе романа ‘Мастер и Маргарита’ (к проблеме контекста).” Михаил Булгаков и славянская культура. Москва: Совпадение, 2017].
Toury, Gideon. “Descriptive Translation Studies — and beyond.” Benjamins Translation Library 1995 no. 4.
MGU Moskwa Federacja Rosyjska
выпускница славянского отделения филологического факультета МГУ имени М. В. Ломоносова (2011), младший научный сотрудник Отдела современных литератур Центральной и Юго-Восточной Европы Института славяноведения РАН (Москва). Сфера научных интересов: болгарская литература ХХ-ХХI вв., поэтика болгарской прозы. Публиковалась в сборниках «Художественный перевод и его роль в литературном процессе Центральной и Юго-Восточной Европы» (2016), «Вектор non-fiction в современных литературах Центральной и Юго-Восточной Европы» (2018).
Instytut Słowianoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk Federacja Rosyjska
доктор филологических наук, зав. Отделом современных литератур Центральной и Юго-Восточной Европы Института славяноведения РАН (Москва). Занимается проблемами современного литературного процесса. Автор монографий «Словенский исторический роман 1920–30-х годов. Типология, генеалогия, поэтика» (2006), «Словенская литература ХХ века» (2014), «Литература в социокультурном пространстве независимой Словении» (2018). Преподает на кафедре славянской филологии филологического факультета МГУ имени М. В. Ломоносова.
Instytut Słowianoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk Federacja Rosyjska
выпускница славянского отделения филологического факультета МГУ имени М. В. Ломоносова (2010), младший научный сотрудник Отдела современных литератур Центральной и Юго-Восточной Европы Института славяноведения РАН (Москва). Сфера научных интересов: сербская литература ХХ–XXI вв., поэтика сербского романа. Публиковалась в сборниках «Художественный перевод и его роль в литературном процессе Центральной и Юго-Восточной Европы» (2016), «Вектор non-fiction в современных литературах Центральной и Юго-Восточной Европы» (2018).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
