O technikach tłumaczenia nazw obcych w XVII-wiecznej publicystyce rosyjskiej
Abstrakt
W niniejszym artykule przedstawiono techniki towarzyszące przekładowi rzeczowników pochodzenia obcego w rosyjskich tekstach publicystycznych. Jako źródła wykorzystano rosyjskie teksty przekładowe opublikowane pod wspólną nazwą Vesti-Kuranty. Materiał stanowiący przedmiot analizy został wyekscerpowany ze wszystkich dostępnych wydań rękopisów powstałych w latach 1600–1670. Celem badania jest ukazanie wybranych zabiegów stosowanych przez siedemnastowiecznych tłumaczy mających służyć jako podpowiedzi w zrozumieniu wyrazów dotychczas nieznanych na gruncie rosyjskim oraz przedstawienie różnych rozwiązań tłumaczeniowych mających na celu przybliżenie terminów i wartości obcych.
Słowa kluczowe
techniki tłumaczenia; nazwy pochodzenia obcego; publicystyka rosyjska XVII wieku
Bibliografia
Birzhakova, Yelena, and Voynova, Lidiya, and Kutina, Lidiya. Ocherki po istoricheskoy leksikologii russkogo yazyka XVIII veka. Yazykovyye kontakty i zaimstvovaniya. Leningrad: Nauka, 1972 [Биржакова, Елена. Войнова, Лидия. Кутина, Лидия. Очерки по исторической лексикологии русского языка XVIII века. Языковые контакты и заимствования. Ленинград: Наука, 1972].
Dem'yanov, Vladimir. Fonetiko-morfologicheskaya adaptatsiya inoyazychnoy leksiki v russkom yazyke XVII veka. Moskva: Nauka, 1990 [Демьянов, Владимир. Фонетико-морфологическая адаптация иноязычной лексики в русском языке XVII века. Москва: Наука, 1990].
Dem'yanov, Vladimir. Inoyazychnaya leksika v istorii russkogo yazyka XI–XVII vekov. Problemy morfologicheskoy adaptatsii. Moskva: Nauka, 2001 [Демьянов, Владимир. Иноязычная лексика в истории русского языка XI–XVII веков. Проблемы морфологической адаптации. Москва: Наука, 2001].
Encyklopedia PWN, <https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/lewellerzy;3932020.html> (17.02.2021).
Głuszak, Dorota. “Czas zapożyczenia wyrazów do języka rosyjskiego — weryfikacja danych zawartych w rosyjskich słownikach etymologicznych.” Slavia Orientalis 2019, vol. LXVIII, no. 4. 779–787.
Głuszak, Dorota. “Pogovorim o den'gakh (nerusskiye nazvaniya denezhnykh yedinits v Kurantakh XVII veka).” Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie 2017, no. 6. 86‒95 [Głuszak, Dorota. “Поговорим о деньгах (нерусские названия денежных единиц в Курантах XVII века).” Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie 2017, no. 6. 86‒95].
Klimova, Marina (ed.). Bol'shoy etimologicheskiy slovar' russkogo yazyka. Moskva: DSK, 2013 [Климова, Марина (сост.). Большой этимологический словарь русского языка. Москва: ДСК, 2013].
Krysin, Leonid. Sovremennyy slovar' inostrannykh slov. Moskva: AST-PRESS KNIGA, 2012 [Крысин, Леонид. Современный словарь иностранных слов. Москва: АСТ-ПРЕСС КНИГА, 2012].
Lesicka, Olga. Anglojęzyczne zapożyczenia terminologiczne w rosyjskich czasopismach ekonomicznych przełomu XX i XXI wieku. Warszawa: WUW, 2015.
Luciński, Kazimierz. Anglicyzmy w języku polskim i rosyjskim. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego, 2000.
Markunas, Antoni, and Nimron, Zeev, and Purisman, Arkady. Русско-польский учебный словарь исторических терминов. Rosyjsko-polski dydaktyczny słownik terminów historycznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2000.
Ogiyenko, Ivan. Inozemnyye elementy v russkom yazyke. Istoriya proniknoveniya zaimstvovannykh slov v russkiy yazyk. Moskva: URSS, 2009 [Огиенко, Иван. Иноземные элементы в русском языке. История проникновения заимствованных слов в русский язык. Москва: URSS, 2009].
Slovar' russkogo yazyka XI‒XVII vv. Avanesov, Ruben et al. (Eds.). Moskva: Nauka, 1975 [Словарь русского языка XI‒XVII вв., Аванесов, Рубен и др. (ред.). Москва: Наука, 1975].
Slovar' russkogo yazyka XVIII v. Sorokin, Yuriy (Ed.). Sankt-Peterburg: Nauka, 2001 [Словарь русского языка XVIII в. Сорокин, Юрий (гл. ред.). Санкт-Петербург: Наука, 2001].
Ushakov, Dmitriy. Tolkovyy slovar' russkogo yazyka. Moskva: Terra, 1996 [Ушаков, Дмитрий. Толковый словарь русского языка. Москва: Терра, 1996].
Vasmer, Max. Etimologicheskiy slovar' russkogo yazyka. Moskva: Progress, 1986 [Фасмер, Макс. Этимологический словарь русского языка. Москва: Прогресс, 1986].
Vesti-Kuranty 1600–1639 gg. Kotkov, Sergey (red.), izdaniye podgotovili: Tarabasova, Nina, and Dem'yanov, Vladimir, and Sumkina, Antonina. Moskva: Nauka, 1972 [Вести-Куранты 1600–1639 гг., Котков, Сергей (ред.), издание подготовили: Тарабасова, Нина. Демьянов, Владимир. Сумкина, Антонина. Москва: Наука, 1972].
Vesti-Kuranty 1642‒1644 gg. Kotkov, Sergey (red.), izd. podgot.: Tarabasova, Nina, and Dem'yanov, Vladimir, and Sumkina, Antonina. Moskva: Nauka, 1976 [Вести-Куранты 1642‒1644 гг. Котков, Сергей (ред.), изд. подгот.: Тарабасова, Нина. Демьянов, Владимир. Сумкина, Антонина. Москва: Наука, 1976].
Vesti-Kuranty 1645‒1646, 1648 gg. Kotkov, Sergey (red.), izd. podgot.: Tarabasova, Nina, and Dem'yanov, Vladimir. Moskva: Nauka, 1980 [Вести-Куранты 1645‒1646, 1648 гг. Котков, Сергей (ред.), изд. подгот.: Тарабасова, Нина. Демьянов, Владимир. Москва: Наука, 1980].
Vesti-Kuranty 1648‒1650 gg. Kotkov, Sergey (red.), izd. podgot.: Dem'yanov, Vladimir, and Bakhturina, R. Moskva: Nauka, 1983 [Вести-Куранты 1648‒1650 гг. Котков, Сергей (ред.), изд. подгот.: Демьянов, Владимир. Бахтурина, Р. Москва: Наука, 1983].
Vesti-Kuranty 1651‒1652 gg., 1654‒1656 gg., 1658‒1660 gg. Vomperskiy, Valentin (red.), izd. podgot.: Dem'yanov, Vladimir. Moskva: Nauka, 1996 [Вести-Куранты 1651‒1652 гг., 1654‒1656 гг., 1658‒1660 гг. Вомперский, Валентин (ред.), изд. подгот.: Демьянов, Владимир. Москва: Наука, 1996].
Vesti-Kuranty 1656 g., 1660‒1662 gg., 1664‒1670 gg. Moldovan, Aleksandr, and Mayyer, Ingrid (red.), izd. podgot.: Dem'yanov, Vladimir. Moskva: Rukopisnyyepamyatniki Drevney Rusi, 2009 [Вести-Куранты 1656 г., 1660‒1662 гг., 1664‒1670 гг. Молдован, Александр. Майер, Ингрид (ред.), изд. подгот.: Демьянов, Владимир. Москва: Рукописные памятники Древней Руси, 2009].
Wielki słownik poprawnej polszczyzny. Markowski, Andrzej (red.). Warszawa: PWN, 2004.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Polska
https://orcid.org/0000-0001-5781-947X
Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa słowiańskiego, adiunkt w Katedrze Językoznawstwa Słowiańskiego Instytutu Neofilologii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Autorka monografii Rzeczowniki zapożyczone w języku Vesti-Kurantów z lat 1600–1670 (Lublin 2020) oraz artykułów naukowych poświęconych frazeologii i historii języka rosyjskiego.
Kontakt: gluszakdorota@gmail.com
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
