Sztuka iluzji w powieści Michaiła Szyszkina Zdobycie Twierdzy Izmaił i w twórczości Vladimira Nabokova
Abstrakt
Iluzjonista w powieści Michaiła Szyszkina Zdobycie Twierdzy Izmaił oraz w twórczości Vladimira Nabokova pojawia się w nawiązaniu do tradycji platońskiej, w kontekście działań twórczych, które z kolei kojarzone są z boską kreacją świata (triada Stwórca – iluzjonista – pisarz). W związku z tym postać maga często występuje jako metafora autora tekstu – on też ma zdolność tworzenia czegoś z niczego, sprawia, że coś może znikać, czy ulegać przemianom. Zarówno Szyszkin jak i Nabokov (np. w utworach Król, dama, walet i Blady ogień) do sztuki iluzji porównują kreację światów literackich, co szczególnie u współczesnego prozaika kojarzone jest z powstaniem wszechświata. Istotnym motywem związanym ze sztuką iluzji jest znikanie/śmierć bohaterów (Kartoflany Elf, Obrona Łużyna Nabokova), co ma swe korzenie w tradycji literatury rosyjskiej i wiąże się z podkreśleniem roli autora tekstu jako siły sprawczej rozwoju fabuły utworu.
Słowa kluczowe
Michaił Szyszkin; Władimir Nabokow; iluzja; iluzjonista; cyrk
Bibliografia
Abasheva Marina. Lashova Svetlana. “Strategii i taktiki Mikhaila Shishkina (K voprosu o khudozhestvennom metode).” Polilog. Studia Neofilologiczne 2012, no. 2 [Абашева Марина, Лашова Светлана. “Стратегии и тактики Михаила Шишкина (К вопросу о художественном методе).” Polilog. Studia Neofilologiczne 2012, nr 2].
Aleksandrov Nikolay. S glazuna glaz. Besedy s rossiyskimi pisatelyami. Moskva: B.S.G.-Press, 2012 [Александров Николай. С глазу на глаз. Беседы с российскими писателями. Москва: Б.С.Г.-Пресс, 2012.]
Aleksandrov, Vladimir. Nabokov i potustoronnost’. Transl. N.A. Anastas’yeva. Sankt-Peterburg: Aleteyya, 1999 [Александров, Владимир. Набоков и потусторонность, Transl. Н. А. Анастасьева. Санкт-Петербург: Алетейя, 1999.]
Bartol, Krystyna. “Wypędzić poezję, wygnać poetów. Współczesne interpretacje Platońskiego postulatu.” Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 19 (39).
Bitov, Andrey. “Yasnost’ bessmertiya. (Vospominaniya nepredstavlennogo).” Nabokov, Vladimir. Krug. Leningrad: Khudozhestvennaya literatura 1990 [Битов, Андрей. “Ясность бессмертия. (Воспоминания непредставленного).” Набоков, Владимир. Круг. Ленинград: Художественная литература 1990.]
Blishch, Natal’ya. “Metaliteraturnyy Labirint Mikhaila Shishkina”. Znakovyye imena sovremennoy russkoy literatury. Mikhail Shishkin, Ed. Anna Skotnicka, Janusz Świeży. Kraków: Scriptum, 2017 [Блищ, Наталья. “Металитературный лабиринт Михаила Шишкина.” Знаковые имена современной русской литературы. Михаил Шишкин, ред. Aнна Скотницка, Януш Свежи. Kraków: Scriptum, 2017.]
Buks, Nora. Eshafot v khrustal’nom dvortse. O russkikh romanakh Vladimira Nabokova. Moskva: Novoye literaturnoye obozrenyye, 1998 [Букс, Нора. Эшафот в хрустальном дворце. О русских романах Владимира Набокова. Москва: Новое литературное обозрение, 1998.]
Burenina, Ol’ga. “O “glotatelyakh” v russkoy zrelishchnoy kul’ture.” Russian Literature Vol. 67, Issue 2 (2010) [Буренина, Ольга. “О “глотателях” в русской зрелищной культуре. Russian Literature Vol. 67, Issue 2 (2010).]
Burenina-Petrova, Ol’ga. Tsirk v prostranstve kul’tury. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2014 [Буренина-Петрова, Ольга. Цирк в пространстве культуры. Москва: Новое литературное обозрение, 2014.]
Desyatov, Vyacheslav. “Russkiy postmodernizm: Polveka s Nabokovym.” Imperiya N. Nabokov i nasledniki. Ed. Yuriy Levin, Yevgeniy Soshkin. Moskva: Novoye literaturnoyeobozreniye, 2006 [Десятов, Вячеслав. “Русский постмодернизм: Полвека с Набоковым.” Империя N. Набоков и наследники. ред. Юрий Левин, Евгений Сошкин. Москва: Новое литературное обозрение, 2006.]
Engelking, Leszek. Chwyt metafizyczny. Vladimir Nabokov — estetyka z sankcją wyższej rzeczywistości. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011.
Ledenev, Aleksandr. “Sensornaya reaktivnost’ kak svoystvo poetiki Mikhaila Shishkina.” Znakovyye imena sovremennoy russkoy literatury. Mikhail Shishkin, Ed. Anna Skotnicka, Janusz Świeży. Kraków: Scriptum, 2017. [Леденев, Александр. “Сенсорная реактивность как свойство поэтики Михаила Шишкина”. Знаковые имена современной русской литературы. Михаил Шишкин. Ред. Aнна Скотницка, Януш Свежи. Kraków: Scriptum, 2017.]
Mordarski, Ryszard. “Filozofia polityczna Platona wobec sporu filozofii z poezją. Interpretacja Leo Straussa.” Filo-Sofija 2009, no. 1.
Nabokov, Vladimir. “O khoroshikh chitatelyakh i khoroshikh pisatelyakh.” Transl. M. Mushinskiy. Lektsii po zarubezhnoy literature. Sankt-Peterburg: Azbuka-Klassika, 2010 [Набоков, Владимир. “О хороших читателях и хороших писателях.” Transl. М. Мушинский. Лекции по зарубежной литературе. Санкт-Петербург: Азбука-Классика, 2010.]
Nabokov, Vladimir. “Predisloviye k angliyskomuperevodu romana ‘Zashchita Luzhina’ (“The Defense”).” V.V. Nabokov: Pro et contra. Ed. Boris Averin, Mariya Malikova, Aleksandr Dolinin. Sankt-Peterburg: Izdatel’stvo Russkogo khristianskogo gumanitarnogo instituta, 1997 [Набоков, Владимир. “Предисловие к английскому переводу романа «Защита Лужина» (“The Defense”).” В.В. Набоков: Pro et contra, сост. Борис Аверин, Мария Маликова, Александр Долинин. Санкт-Петербург: Издательство Русского Христианского гуманитарного института, 1997.]
Nabokov, Vladimir. Blednyy ogon’, Transl. V.Nabokova. Sankt-Peterburg: Azbuka, 2013 [Набоков, Владимир. Бледный огонь, Transl. В. Набокова. Санкт-Петербург: Азбука, 2013.]
Nabokov, Vladimir. Sobraniye sochineniy v chetyrekh tomakh. Moskva: Izdatel’stvo “Pravda”, 1990 [Набоков, Владимир. Собрание сочинений в четырех томах. Москва: Издательство «Правда», 1990.]
Nabokov, Vladimir. Vecher russkoy poezji. Transl. A. Filimonov [Набоков, Владимир. Вечер русской поэзии, Transl. А. Филимонов] <https://www.proza.ru/2016/11/17/1008>.
Orobiy, Sergey. “Istoriya odnogo uchenichestva (Vladimir Nabokov — Sasha Sokolov — Mikhail Shishkin).” Novoye literaturnoye obozreniye № 118 (2012) [Оробий, Сергей. “История одного ученичества (Владимир Набоков — Саша Соколов — Михаил Шишкин).” Новое литературное обозрение № 118 (2012).]
Platon. Gosudarstvo. Transl. A.N. Yegunova. Sochineniya v chetyrekh tomakh, t. 3, ch. 1. Sankt-Peterburg: Izdatel’stvo Olega Abyshko, 2007 [Платон. Государство, пер. А.Н. Егунова. Сочинения в четырех томах, т. 3, ч. 1. Санкт-Петербург: Издательство Олега Абышко, 2007.]
Raspopov, Aleksandr. “K voprosu o funktsionirovanii animalisticheskoy obraznosti v proze Mikhaila Shishkina.” Znakovyye imena sovremennoy russkoy literatury. Mikhail Shishkin, Ed. Anna Skotnicka, Janusz Świeży. Kraków: Scriptum, 2017 [Распопов, Александр. “К вопросу о функционировании анималистической образности в прозе Михаила Шишкина”. Знаковые имена современной русской литературы. Михаил Шишкин, ред. Aнна Скотницка, Януш Свежи. Kraków: Scriptum, 2017.]
Shishkin, Mikhail. Pal’to s khlyastikom. Korotkaya proza, esse, Moskva: Izdatel’stvo AST, 2016 [Шишкин, Михаил. Пальто с хлястиком. Короткая проза, эссе, Москва: Издательство АСТ, 2016.]
Shishkin, Mikhail. Vzyatiye Izmaila. Moskva: Vagrius, 2001 [Шишкин, Михаил. Взятие Измаила. Москва: Вагриус, 2001.]
Tyszkowska-Kasprzak, Elżbieta. “Obraz iluzjonisty w prozie Michaiła Szyszkina na tle tradycji literatury rosyjskiej.” Roczniki Humanistyczne, т. 66, z. 7, 2018.
Witwicki, Władysław. “Komentarze.” Platon: Państwo. Transl. W. Witwicki. Kęty: Wydawnictwo Antyk, 2001.
Zhilicheva, Galina. “Figura fokusnika v russkoyproze 20–30-kh gg. XX v.” Filologicheskiy zhurnal. 2007. т. 1 (4). № 1 [Жиличева, Галина. “Фигура фокусника в русской прозе 20–30-х гг. ХХ в.”, Филологический журнал 2007. т. 1 (4). № 1]. <http://slovorggu.ru/nfv2007_1_4_pdf/13Gilicheva.pdf>.
Uniwersytet Wrocławski Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
