Gest w powieści Michaiła Szyszkina Zdobycie twierdzy Izmaił
Abstrakt
Główną uwagę w artykule poświęcono aspektowi gestów w powieści Michaiła Szyszkina "Oblężenie twierdzy Izmail". Pojęcie gestu jest najczęściej używane w poszukiwaniu alternatywy dla słowa i racjonalnego sensu, ponieważ gest, będący postacią ciszy, oznacza sytuację bezsensowności w tekście i jego powstawaniu oraz problematyzuje możliwość wypowiedzi werbalnej. Jednocześnie analiza gestów napotyka te same metodologiczne zadania werbalizacji, co sam tekst literacki. Artykuł omawia możliwe kierunki analizy prozy Szyszkina i analizuje gesty obecne w powieści zarówno pod względem tematyki i struktury narracyjnej tekstu, jak i ekspresji językowej. Zajęcie się kategorią gestu oferuje odmienną optykę i poczucie języka, ukierunkowane na ukryty potencjał tekstu. Gestowość odnajdujemy w tytule powieści (uchwycenie), w postaciach interwencji autora (chwytanie, karząca ręka), a także w organizacji tekstu jako systemu podobieństw (przepływów) i różnic (serii), przecinających element paradoksalny; wreszcie w wymiarze czasowym (eon), artykułowanym przez metafory pęknięcia, wahadła i ruchu . Zgodnie z logiką formowania znaczenia (Deleuze), gest definiowany jest jako medialna jednostka struktury tekstu, powstająca w punkcie przecięcia i przesunięcia między językiem a ciałem.
Słowa kluczowe
gest; gestologia; słowo; ciało; ręka; literatura; seria; Deleuze
Bibliografia
Agamben, Giorgio. Potentialities. Collected Essays in Philosophy. Transl. Daniel Heller-Roazen. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 1999.
Agamben, Giorgio. Means without End: Notes on Politics. Transl. Vincenzo Binetti, Cesare Casarino. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2000.
Belyy, Andrey. Masterstvo Gogolya. Moskva: OGIZ–GIKhL, 1934 [Белый, Андрей. Мастерство Гоголя. Москва: ОГИЗ–ГИХЛ, 1934].
Belyy, Andrey. Glossolaliya. Poema o zvuke. Moskva: Evidentis, 2002 [Белый, Андрей. Глоссолалия. Поэма о звуке. Москва: Evidentis, 2002].
Bloom, Harold. A Map of Misreading. New York: Oxford UP.
Deleuze, Giles. Logika smysla. Transl. Yakov Svirskiy. Moskva: Raritet, Ekaterinburg: Delovaya kniga, 1998 [Делез, Жиль. Логика смысла. Перевод Я.И. Свирский. Москва: Раритет, Екатеринбург: Деловая книга, 1998].
Eko, Umberto. O literature. Esse. Transl. Svetlana Sidneva. Moskva: Corpus, 2016 [Эко, Умберто. О литературе. Эссе. Перевод С. Сиднева. Москва: Corpus, 2016].
Eykhenbaum, Boris. “Kak sdelana Shinel‘ Gogolya.” Poetika: Sborniki po teorii poeticheskogo yazyka. Petrograd: 18-ya Gosudarstvennaya tipografiya, 1919 [Эйхенбаум, Борис. “Как сделана Шинель Гоголя.” Поэтика: Сборники по теории поэтического языка. Петроград: 18-я Государственная типография, 1919.
Fokin, Sergey. “Metalepsis, ili novvye priklyucheniya neulovimykh figur (Zametki o noveyshey istorii teorii povestvovaniya).” Vestnik Sankt-Peterburgskogo universiteta 2006, no. 9 [Фокин, Сергей. “Металепсис, или новые приключения неуловимых фигур (Заметки по новейшей истории теории повествования).” Вестник Санкт-Петербургского университета 2006, no. 9].
Genette, Gérard. Métalepse. De la figure à la fiction. Paris: Éditions du Seuil, 2004.
Kvintilian, Mark Fabiy. Dvenadtsat‘ knig Ritoricheskikh nastavleniy. Transl. A. Nikol’skiy. Sankt–Peterburg: Tipografiya Imperatorskoy Rossiyskoy Akademii, 1834 [Квинтилиан, Марк Фабий. Двенадцать книг Риторических наставлений. Перевод А. Никольского. Санкт–Петербург: Типография Императорской Российской Академии, 1834] < http://ancientrome.ru/antlitr/quintilianus/index.htm>.
Maslennikova, Ol’ga. Semantika zhesta v proze Andreya Belogo: Peterburg, Kotik Letaev, Kreshchenyy kitaets. PhD thesis. Ivanovskiy gosudarstvennyy universitet, 2000 [Масленникова, Ольга. Семантика жеста в прозе Андрея Белого: Петербург, Котик Летаев, Крещеный китаец. Кандидатская диссертация. Ивановский государственный университет, 2000].
Mil’kov, Dmitriy. Russkiy literaturnyy avangard: Poetika zhesta (Simvolizm — futurizm — OBERIU). PhD thesis. Rossiyskiy gosudarstvennyy pedagogicheskiy universitet im. A.I. Gertsena, 2000 [Мильков, Дмитрий. Русский литературный авангард: Поэтика жеста (Символизм — футуризм — ОБЭРИУ). Кандидатская диссертация. Российский государственный педагогический университет им. А. И. Герцена, 2000].
Quintilian, Marcus Fabius. Institutio oratoria in four volumes. Vol. III. Transl. H.E. Butler. Cambridge, MA: Harvard UP, 1959.
Ryan, Marie–Laure. “Metaleptic machines.” Semiotica 2004, no.150–1/4.
Schischkin, Michail, Stöcklin, Franziska. Auf den Spuren von Byron und Tolstoi. Eine literarische Wanderung von Montreux nach Meiringen. Zürich: Rotpunktverlag, 2012.
Shaviro, Stiven. “Bog i telo bez organov.” Vne kriteriev: Kant, Uaythed, Delez i estetika. Transl. Oleg Myshkin. Moskva: Hyle Press, 2018 [Шавиро, Стивен. “Бог, или тело без органов.” Вне критериев: Кант, Уайтхед, Делез и эстетика. Перевод Олега Мышкина. Москва: Hyle Press, 2018]. <https://syg.ma/@hylepress/bogh-ili-tielo-biez-orghanov-chast-ghlavy-knighi-s-shaviro-vnie-kritieriiev-kant-uaitkhied-dielioz-i-estietika>.
Shishkin, Mikhail. “Vzyatie Izmaila.” Tri prozy. Moskva: Astrel‘, 2012 [Шишкин, Михаил. “Взятие Измаила”. Три прозы. Москва: Астрель, 2012].
Shishkin, Mikhail. “Val’zer i Tomtsak.” Robert Val’zer. Progulka. Moskva: Ad Marginem Press, 2014 [Шишкин, Михаил. “Вальзер и Томцак.” Роберт Вальзер. Прогулка. Москва: Ад Маргинем Пресс, 2014].
Shishkin, Mikhail, Aleksandrov, “Tot, kto vzyal Izmail.” Interview. Itogi 2000, no. 42/228 [Шишкин, Михаил, Александров, Николай. “Тот, кто взял Измаил.” Интервью. Итоги 2000, no. 42 / 228. <http://www.itogi.ru/archive/2000/42/115757.html>.
Tsiv’yan, Yuriy. Na podstupakh k karpalistike: dvizhenie i zhest v literature, iskusstve i kino. Moskva: Novoe literaturnoe obozrenie, 2010 [Цивьян, Юрий. На подступах к карпалистике: движение и жест в литературе, искусстве и кино. Москва: Новое литературное обозрение, 2010].
Tsiv’yan, Yuriy. Karpalistika kino: zhest i montazh. Lektsiya 1. Lektorium Evropeyskogo universiteta, Sankt–Peterburg, 2013 [Цивьян, Юрий. Карпалистика кино: жест и монтаж. Лекция 1. Лекториум Европейского университета. Санкт-Петербург, 2013]. <https://www.youtube.com/watch?v=KYakPTofR3U>.
Strätling, Susanne. Die Hand am Werk. Poetik der Poiesis in der russischen Avantgarde. München: Wilhelm Fink Verlag, 2017.
Williams, James. Gilles Deleuze’s ‘Logic of Sense’. A Critical Introduction and Guide. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2008.
Zhenett, Zherar. Raboty po poetike. Figury. Transl. E. Vasilyeva at all. Moskva: Izdatel’stvo im. Sabashnikovykh, 1998 [Женетт, Жерар. Работы по поэтике. Фигуры. пер. Е. Васильевой и др., Москва: Издательство имени Сабашниковых, 1998] <http://niv.ru/doc/zhenett-raboty-po-poetike/metalepsis.htm>.
LMU München Niemcy
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
