Na podstawie analizy skarbów znalezionych w regionie Morza Bałtyckiego autor niniejszego artykułu przedstawia proces spadku napływu arabskich dirhamów i ich zastąpienia przez monety zachodnioeuropejskie, głównie niemieckie i angielskie, na przełomie X i XI wieku. Srebrne monety arabskie, tzw. dirhemy, dominowały od około 800 r. do drugiej połowy X w. w skarbcach znalezionych w Europie Wschodniej (Rosja, Skandynawia, południowe wybrzeża Morza Bałtyckiego i obszar Polski). Sytuacja ta zaczęła się zmieniać od lat sześćdziesiątych X w., kiedy to w Niemczech rozpoczęto bicie fenigów i nastąpił napływ angielskich monet na mniejszą skalę. Proces zastępowania dirhamów zachodnim metalem był związany z trzema wydarzeniami: pierwszym było otwarcie kopalni w Harzu przez Ottona I w 968 roku i rosnący popyt na towary z regionu bałtyckiego w Niemczech (futra, wosk, miód); drugim – grabieżczymi najazdami Skandynawów na Anglię i gromadzeniem tam danin; trzecim – spadkiem napływu dirhamów do Europy, co było związane z wyczerpaniem się złóż srebra w Azji Środkowej i kryzysem politycznym w kraju Samanidów, nękanym najazdami nomadów.

Wolin, położony na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego u ujścia Odry, był jednym z największych ośrodków handlowych średniowiecznej Europy, gdzie krzyżowały się główne szlaki handlowe. Jednym z najważniejszych kierunków powiązań kulturowych jego mieszkańców były społeczności skandynawskie. Wskazują na to liczne znaleziska, które można interpretować jako związane ze skandynawskim środowiskiem kulturowym. Dużą grupę tych znalezisk stanowią przedmioty zdobione zgodnie z kanonami sztuki wikingów i stylami Borre, Mammen i Ringerike, takie jak: rękojeści noży, ramki, małe rzeźby figurkowe, łyżki, szpilki. Prowadzone badania pozwalają postawić hipotezę, że wiele z nich mogło zostać wyprodukowanych w Wolinie przez skandynawskich rzemieślników i artystów. Ich produkcja była inspirowana tzw. sztuką zachodnich Wikingów, która rozwinęła się na Wyspach Brytyjskich i którą można rozpoznać dzięki jej cechom stylistycznym. Zabytki zdobione zgodnie z kanonami sztuki wikingów można znaleźć w Wolinie w bardzo krótkim okresie od lat 80. i 90. X wieku do pierwszej połowy III wieku. Stanowią one cenne źródło informacji o stosunkach kulturowych i działalności artystycznej tamtych czasów. Obrazy przedstawione w sztuce stanowią również źródło informacji o wierzeniach religijnych tamtych czasów.

Panowanie Haralda I Gormssona ma kluczowe znaczenie dla rozwoju średniowiecznej Danii. Władca ten uczynił Danię najważniejszym czynnikiem politycznym w Skandynawii, jednocześnie wprowadzając znaczące zmiany społeczne, kulturowe i gospodarcze w kraju. Taka sytuacja Danii znajduje odzwierciedlenie w literaturze poświęconej królowi Danii. Najważniejsze są utwory skaldów. Kilku poetów wspomina w swoich utworach Haralda I Gormssona. Jednym z najbardziej znaczących jest anonimowy niddigt – satyra – w znacznym stopniu zniesławiająca władcę, wskazująca na jego tchórzliwość, niemęskie zachowanie i nieposłuszeństwo poddanych, którzy zbuntowali się przeciwko niemu. Wiele danych sugeruje, że wiersz ten zachował się do dziś tylko w jednym wersie i został napisany w Norwegii na prośbę jarla Lade Häkon przez kogoś bezpośrednio z jego otoczenia. Ten niddigt cytowany przez niektórych sagamanderów przyczynił się do ugruntowania bardzo niekorzystnej opinii o Haraldzie wśród skaldów. Wyżej wymienione utwory skaldów wskazują, że opinia ta jest zbyt kategoryczna. Niektóre wiersze lub ich fragmenty dowodzą, że byli skaldowie, którzy postrzegali króla Danii tak jak wielu innych monarchów i magnatów świata skandynawskiego – jako wpływowego, hojnego, wojowniczego i odważnego. Monarchę, który doceniał ich wysiłki artystyczne, a jednocześnie osoba godna upamiętnienia dla przyszłych pokoleń. Przedstawione fragmenty poezji skaldycznej rzucają nieco światła na dość złożone relacje między Danią a Norwegią za panowania Herolda I Gormssona. Wyraźnie pokazują one dwie przeciwstawne tendencje: dążenie Duńczyków do narzucenia Norwegii swojej supremacji oraz próby Norwegów, by bronić swojej niezależności. W wyniku tych tendencji rozpoczęła się zacięta i bezkompromisowa walka, w której obie strony dążyły do wykorzystania każdej słabości przeciwnika, a wiersze skaldów były idealnym środkiem propagandy.

Obecny stan badań nad kronikami altajskimi pozwala nam jedynie z pewnym prawdopodobieństwem ustalić pochodzenie wzmianki o księciu Zemuzilu, sporządzonej najprawdopodobniej przez opata lokalnego klasztoru Wacława w latach 1062-1068. Niemniej jednak kwestie pochodzenia tego pomorskiego księcia i zakresu jego władzy pozostają nadal wysoce hipotetyczne. Znacznie więcej wiemy na temat zgromadzenia w Merseburgu i Miśni w 1046 roku. Informacje o walkach polsko-pomorskich oraz reaktywacji lub kontynuacji biskupstwa wrocławskiego pozwalają nam na bardzo precyzyjną rekonstrukcję przebiegu wydarzeń. Polityka Kazimierza Odnowiciela w odniesieniu do Pomorza i Czech zjednoczyła jego przeciwników. Zagrożony interwencją zagraniczną władca postanowił zwrócić się o pomoc do Henryka III, licząc na wykorzystanie swoich wpływów na jego dworze. Sądząc po decyzjach podjętych na zgromadzeniu, Kazimierz Odnowiciel nie zawiódł się w swoich kalkulacjach, ponieważ Brzetysław I musiał pogodzić się z podporządkowaniem części swojego księstwa polskiej organizacji kościelnej, a Zemuzil – z podporządkowaniem się polskiemu księciu, co wiązało się z płaceniem daniny. Sukcesy te pozwoliły na izolację władcy Mazowsza – Miecława – i pokonanie go wraz z pomorskimi sojusznikami, którzy byli rozczarowani decyzjami zgromadzenia w Mersemburgu i Miśni w 1047 roku. Odzyskanie ziem polskich na Śląsku, zajętych przez Czechów około 1050 roku, należy również postrzegać jako wynik wydarzeń z 1046 roku i ich konsekwencji w Kwedlinburgu.

Niniejszy artykuł stanowi próbę refleksji nad stereotypem charakteryzującym sposób walki Polaków w potencjalnych wojnach, który był popularny w Europie Zachodniej pod koniec XII i XIII wieku. Pochodzenie wyrażenia „Polacy w swoim dzikim gniewie” można przypisać udziałowi Bolesława Wygnańca lub Bolesława Wysokiego w kampaniach włoskich cesarza Fryderyka I Barbarossy. Otoczenie Hohenstaufów nie miało innych możliwości poznania sposobów prowadzenia wojen przez mieszkańców ówczesnej Polski poza wiadomościami z dworu cesarza podczas najazdów Fryderyka I na kraj młodszych synów Bolesława Krzywoustego. Twierdzenie to jest oczywiście hipotezą badawczą, ponieważ nie ma innych materiałów badawczych, z którymi można by je porównać. Niniejszy artykuł stanowi próbę uznania faktu potencjalnego udziału Polaków w ruchu krucjatowym.

Nie jest przypadkiem, że dokument i urząd pojawiły się na ziemiach polskich w XIII wieku. Istnieje ścisły związek między zmianami w mentalności i kulturze prawno-publicznej ówczesnego społeczeństwa a rozwojem dokumentów oraz ustanowieniem podstaw organizacyjnych i funkcjonalnych urzędów je wydających. Księstwo Opolskie jest uważane za wzorcowe pod tym względem. Z XIII wieku zachowały się jedynie końcowe produkty urzędów – dokumenty, ale bez wątpienia lokalizacja miast i wsi, podział majątków, szacowanie dochodów, ustalanie stopnia realizacji różnych zobowiązań musiały wiązać się z tworzeniem innych rodzajów dokumentacji aktowej. Urząd księcia opolskiego powstał dopiero w 1246 r. i nie był jedynie częścią dworu rządzącego księcia, gdzie sporadycznie dokumenty sporządzali piśmienni urzędnicy. Stanowił on odrębny urząd o niezbyt wysokim stopniu organizacji, w którym określone osoby (notariusze) zawodowo zajmowały się pracą urzędową. Nie wiemy zbyt wiele o działalności tego urzędu, ponieważ brakuje nam szerszego wglądu w źródła. Rosnące znaczenie dokumentów w życiu społeczno-gospodarczym oraz reorganizacja polityczna miast spowodowały powstanie urzędów prywatnych i miejskich. Najwcześniejsze ślady ich działalności sięgają lat 1250-1264 (urząd Mroczka z Pogorzel) oraz około 1273 roku (urząd w Bytomiu). Podobnie jak w przypadku urzędu książęcego, nasza wiedza na ich temat jest ograniczona skromnymi źródłami. Jednak sam fakt ich istnienia i działalności prowadzonej przez urząd stanowi ważne świadectwo wejścia dokumentu w legalne i publiczne funkcjonowanie społeczności Górnego Śląska.

Mimo wzrostu zainteresowania historią średniowiecznego Mazowsza, temat ten nadal pozostaje zaniedbany. Artykuł dotyczy nie tylko historii politycznej i gospodarczej Mazowsza, ale także kwestii związanych z jego dyplomacją. Autor analizuje dwa dyplomy Siemowita IV dla Stanisława Grada ze Szreńska: Dołęga, wojewoda mazowiecki, jeden z najbliższych doradców Siemowita IV i jego synów. Pierwszy dokument (z 7 września 1383 r.) stanowi potwierdzenie przez króla mianowania Stanisława Grada z herbu Szreńsk w Zawkrzu wraz z nadaniem mu jurysdykcji nad osadą targową Chełm. Tekst analizowanego dokumentu zachował się w oryginale w Bibliotece Akademii Nauk w Wilnie. Drugi z opisanych dokumentów to przywilej Siemowita IV dla Szreńska, uprawniający go do pobierania ceł w tym mieście i zwolnienia jego mieszkańców z płacenia ceł w księstwie. Dyplom zachował się do naszych czasów jedynie w kopii, która ma błędną datę: 1397 r. Pod taką datą dokument został opublikowany w kodeksie dyplomatycznym Księstwa Mazowieckiego. Dotychczasowa literatura przedmiotu nie potrafiła wyjaśnić sprzeczności między datą wydania dyplomu a kontekstem wydarzeń historycznych. Książę nie mógł wydać tego dokumentu w 1397 r. dla Szreńska (złożonego wraz z całą ziemią Zawkrza jako zabezpieczenie dla krzyżaków w latach 1384-1399), ponieważ stało to w sprzeczności z interesami zakonu. W wyniku szczegółowej analizy historycznej i dyplomatycznej autor niniejszego artykułu (między innymi w odniesieniu do dat i świadków) zaproponował 7 września 1384 r. jako właściwą datę wydania dyplomu. Data ta poprzedza przekazanie ziemi Zawkrza jako zabezpieczenia dla krzyżaków przez Siemowita IV, które miało miejsce w listopadzie 1384 r. Artykuł, oprócz szczegółowej analizy dyplomatycznej omawianych dokumentów w kontekście stosunków politycznych (między Mazowszem, Królestwem Polskim i Zakonem Krzyżackim), zawiera również interesujące fakty dotyczące biografii Stanisława Grada. Ważnym uzupełnieniem artykułu jest krytyczna publikacja omawianych dokumentów.

Niniejszy artykuł skupia się na analizie kilku epizodów związanych z polską polityką wschodnią (głównie stosunkami z Litwą) po 1343 r., w których można również zaobserwować funkcjonowanie problemu krzyżackiego. W polskiej literaturze przedmiotu rezygnacja z założenia, że do końca swojego panowania Kazimierz próbował mniej lub bardziej bezpośrednio podważyć traktat kaliski i odzyskać Pomorze, pozwala na interpretację wielu dobrze znanych faktów w nowym świetle. Krótkotrwała polsko-litewska afiliacja z połowy lat czterdziestych nie była skierowana przeciwko zakonowi krzyżackiemu. Pod koniec lat czterdziestych Kazimierz podjął złożone działania mające na celu nową ekspansję na Rosję i w tym kontekście osadzone były jego działania w stosunku do zakonu krzyżackiego. Punktem zwrotnym w ówczesnych stosunkach był rok 1355 i sprzeciw Zakonu wobec promowanej przez polskiego króla międzynarodowej krucjaty antylitewskiej pod auspicjami Polski. Polskie działania dyplomatyczne tamtych czasów nie mogą być sprowadzane wyłącznie do kryzysu antyteutonicznego, którego nie można interpretować jako zamiaru zainicjowania polityki rewizjonistycznej. Upadek „nowej polityki litewskiej” wpłynął negatywnie na stosunki polsko-krzyżackie, co ujawniło się podczas wizyty króla w Malborku, prawdopodobnie pod koniec 1365 roku. W świetle powyższych uwag i ustaleń dotyczących polityki wschodniej ostatniego Piastowca należy raczej dostrzegać bardzo ważną alternatywę dla polityki rewizjonistycznej, która w realiach tamtych czasów nie miała szans powodzenia, niż element przygotowań do ogólnej konfrontacji z Zakonem Krzyżackim.

Kariery Andrzeja Schony'ego i Jana Schofta były jednymi z najbardziej spektakularnych dzięki Władysławowi Opolczykowi. Wierna służba, w tym pełnienie wielu funkcji dla księcia, przyniosła im nominacje na kompleks zamków w „Księstwie Wieluńskim”. Andrzej Schony, Węgier, był: burgrabim Żydaczowa (1374), kasztelanem Halic (1377), starostą generalnym Rusi (1378), burgrabim Bolesława (1381). Od księcia opolskiego za swoje zasługi Andrzej Schony otrzymał zamek w Bobolicach i okoliczne wioski (1378). Jan Schoff, Ślązak, który był nauczycielem Władysława Opolczyka, rozpoczął karierę urzędniczą jako skarbnik (1375), a następnie został mianowany ochmistrzem (1377), marszałkiem książęcym (1385, 1385-1391), burgrabią Bolesława (1382) i starostą Wielunia (1391). Został mianowany zamkiem Topolin wraz z przynależnościami w ziemi wieluńskiej (1378). Kiedy „Księstwo Wieluńskie” zostało włączone do Królestwa Polskiego, obaj urzędnicy odrzucili swojego starszego dobroczyńcę i przyjęli zwierzchnictwo Władysława Jagiełły, co dało im (zagranicznym rycerzom) możliwość zachowania swoich majątków, a jednocześnie szybkiej asymilacji z lokalną szlachtą, co wkrótce nastąpiło. Jedynie rodzina Jana Schoffa weszła do lokalnej elity i przetrwała tam do początku XVII wieku.

Autorka artykułu przedstawia problem pokrewieństwa Klemensa Jastrzębca z Lubnic z rodziną arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca i zgadza się z twierdzeniem, że Klemens był bratem ojca, a nie bratem Wojciecha Jastrzębca, jak odnotowano w historiografii. Jego kariera na dworze królewskim była bardzo pomocna dla wielu członków tej rodziny, a w szczególności dla Wojciecha, który został arcybiskupem Gniezna.

Celem niniejszego artykułu jest przypomnienie niektórych aspektów kryzysu politycznego w Królestwie Polskim w latach 1399-1402. W XIV i XV wieku w Polsce wprowadzono specjalne, przejściowe rozwiązania na wypadek nieobecności króla lub nietypowej sytuacji politycznej. Pozwalały one na mianowanie namiestnika lub namiestników, którzy zastępowali króla na terytorium pozostającym poza kompetencjami starosty i poza jednym ziemią obejmującą teoretycznie, w zamierzeniu lub faktycznie całe Królestwo (1377/1378, 1381-1382, 1399-1402, 1410/1411, 1440-1447). Namiestnik stał ponad hierarchią administracyjną, a jego tytuł nie był ustalony (vicarius in regno, vicarious regni generalis, locumtenens regis, vicesjvicesgerens regis, capitaneus generalis regini itp.). Nieuleczalna choroba królowej Jadwigi (wnuczki Kazimierza Wielkiego ze strony matki i spadkobierczyni królestwa) od końca czerwca i jej śmierć (17.07.1399) podważyły formalny tytuł króla Władysława Jagiełły do tronu polskiego. Ich małżeństwo było fundamentem wzajemnie pożądanej unii polsko-litewskiej. Z tego powodu od pierwszej połowy 1399 r. poszukiwano nowego uzasadnienia w nowym związku Jagiełły z księżniczką z rodu Kazimierza Wielkiego. Współczesne źródła ujawniają, że Jadwiga na łożu śmierci poradziła Jagiełle poślubić córkę hrabiego – Annę von Cilli – jako osobę mającą najbliższe prawa dziedziczne do polskiego tronu. Po śmierci Jadwigi Polacy przysięgli wierność Jagiełle. Według Długosza, rada urzędników odradziła Jagiełło powrót na Litwę (prawdopodobnie podczas spotkania w klasztorze cystersów w Koprzywnicy około 24.07.1399 r.), zatwierdzając go na tronie polskim (w sierpniu) pod warunkiem poślubienia wnuczki Kazimierza Wielkiego, Anny von Cilli. Kryzys legitymizacji został formalnie zażegnany poprzez zawarcie małżeństwa (29 stycznia 1402 r.) przy znacznej pomocy Jana z Tęczyna – jednego z „ojców” unii polsko-litewskiej z 1385/1386 r. – kasztelan krakowski w latach 1398-1405, marszałek dworu i współwykonawca testamentu zmarłej królowej Jadwigi, jednocześnie zatwierdzony jako namiestnik/wicekról (30.06.1399-12.02.1402). Jego status gubernatora/wicekróla w latach 1399-1402 w Małopolsce i prawdopodobnie na ziemiach łęczyckich i sieradzkich został szczegółowo przedstawiony przez J. Kurtykę na podstawie analizy przemówień Jana z Tęczyna, opartej na źródłach, tytule administracyjnym i pozycji prawnej oraz roli publicznej. W 2000 r. powyższe ustalenia zostały zakwestionowane przez J. Nikodema; jego argumentacja, jako nieistotna merytorycznie i metodologicznie, została odrzucona w poniższym artykule po szczegółowej analizie. Twierdzenie J. Nikodema, że podczas kryzysu legitymizacji w 1399 r. decyzja Jagiełły o opuszczeniu Królestwa Polskiego była skutecznym posunięciem, które miało na celu uzyskanie praw dziedzicznych do tronu polskiego, jest sprzeczne z źródłami i sytuacją polityczną w krajach dziedziczących tradycje dynastii Andegawenów po Ludwiku Wielkim (w Polsce i na Węgrzech, gdzie od 1395 r. po śmierci królowej Marii rozpoczął się długotrwały kryzys legitymizacji) oraz zgodnie z badaniami nad kryzysem wewnętrznym w Polsce w latach 1425-1430, podczas którego próby Jagiellończyków uzyskania zgody szlachty na dziedziczenie tronu zakończyły się niepowodzeniem. Komentarze J. Nikodema kwestionujące status gubernatora Tęczyńskiego są nieuzasadnione 1) funkcja gubernatora/wicekróla nie wiązała się z wycofaniem się króla, a monarcha (np. Władysław Warneńczyk w latach 1440-1444) wydawał różnego rodzaju dokumenty dotyczące terytorium podlegającego administracyjnie gubernatorowi/wicekrólowi; 2) twierdzenie, że fakt mianowania gubernatora powinien mieć wpływ na uznanie władzy królewskiej poza granicami kraju, nie jest zgodne z źródłami; 3) wbrew twierdzeniom J. Nikodema schemat kompetencji Jana z Tęczyna jako gubernatora/wicekróla w latach 1399-1402 został szczegółowo udowodniony w źródłach, podkreślających liczne analogie między zakresem obowiązków kasztelana Jana z Czyżowa a starostą krakowskim jako wicekrólem w Małopolsce i Rusi w latach 1440-1447; 4) zarówno za rządów Tęczyńskiego (konflikt graniczny z Węgrami w latach 1401-1404), jak i Czyżowskiego podejmowano niezależne działania polityczne i militarne w granicach kraju, na terytoriach podlegających ich jurysdykcji; 5) wzrost znaczenia politycznego Tęczyńskiego w latach 1399-1402 przejawiał się w jego (a nie króla) mobilności i przyjęciu modelu rządzenia z siedzibą w Krakowie; 6) wymóg stałego sprawowania funkcji gubernatora jest absurdalny, a każde wystąpienie króla w roli urzędowej (niezależnie od wspomnianego tytułu: starosty lub gubernatora) powinno być weryfikowane pod kątem jego treści i kompetencji terytorialnych w sprawie, w którą jest zaangażowany; 7) datowanie rządów Tęczyńskiego na okres 30.06.1399-12.02.1402 jest związane z treścią i uznane w źródłach.

Artykuł przedstawia zagadnienia związane z pochodzeniem rodzinnym kasztelana koniuszego Macieja Kleńtopa (Kleintopf) z Pieniew. Dotychczas w literaturze przedmiotu jego pochodzenie wiązano z rodem Pomianowów lub Leszczyców (nazwy rodów podane są w liczbie mnogiej), jedną zidentyfikowaną córką (Śmiachna, żona Niemierzy z Przywieczerzyna) oraz jego domniemanym synem, Maciejem z Pniewo. Szczegółowe quaerenda źródeł pozwoliło dodać do grona dzieci naszego kasztelana pewnych synów: Dziersława, Jana, Jakuba, Bernarda oraz dwie córki: Małgorzatę i Elżbietę. Wszyscy członkowie rodziny byli pochodzenia godziembowskiego (nazwy rodów podano powyżej) z gałęzi, do której należeli również potomkowie Wąsosza, Szyszyna, Ostrowąża oraz bardzo wpływowej rodziny Licheńskich. Kasztelan Maciej był prawdopodobnie również dziadkiem kasztelana Halicza Feliksa Paniewskiego, którego herb: Godziemba widnieje na zachowanym epitafium.

Opactwo w Orłowej, obecnie na przedmieściach Ostrawy, założone 12 czerwca 1268 r., od samego początku było organizacyjnie powiązane z opactwem macierzystym w Tyńcu. Opactwo w Orłowej było od niego zależne zarówno w kwestiach personalnych, jak i podejmowaniu najważniejszych decyzji, takich jak mianowanie opata. Orłowa wraz z opactwem w Starych Trokach na Litwie oraz prepozyturami w Kościelnej Wsi, Uniejowicach i Staniątce tworzyły grupę – federację opactw podległych opactwu w Tyńcu. Istniał bardzo dynamiczny system wymiany opatów między dwoma opactwami – tylko połowa z nich pozostawała w opactwie macierzystym, reszta przebywała w opactwach podległych. Występujący w tytule Mikołaj Morawicki pochodził z Morawicy (koło Krakowa), będącej rodzinnym gniazdem Toporów. Był synem Spytka Grzegowicza zwanego Starym z Morawicy, herbu Topór, spadkobiercy Lgoty, części Regulic i Chrosny. Pierwsza wzmianka o Mikołaju pochodzi z 21.03.1468 r., kiedy to pojawił się on bez żadnego urzędu, prawdopodobnie jako młody opat. Wystąpił on w grupie świadków podczas błogosławieństwa nowego opata Orłowa Piotra Żarnowieckiego (07.02.1479) w Nysie.

W latach dziewięćdziesiątych XV wieku Mikołaj Morawski pełnił prawdopodobnie funkcję proboszcza w Tuchowie, a następnie (w 1503 r.) przeora w Tyńcu. Pełniąc funkcję proboszcza w Tuchowie, sprzeniewierzył sporą fortunę i został zwolniony ze stanowiska. Jego następca, Stanisław Baranowski, wytoczył mu przed konsystorium biskupów proces o przywłaszczone dobra i majątki. Wyrok zobowiązał go do zwrotu wspomnianych dóbr. Po osiągnięciu kompromisu opat Tynku mianował go opatem w Orłowej. Morawicki prawdopodobnie zmarł przed 1511 r., kiedy to Andrzej Gniady został mianowany opatem Orłowej. Pokazanie kulisów mianowania Morawickiego do tego opactwa rzuca światło na mechanizmy wewnętrznego funkcjonowania grupy – federacji opactw i rotacji personalnych. Prepozyturę traktowano jako swego rodzaju „zawór bezpieczeństwa” dla osób, które z różnych powodów nie potrafiły dopasować się do ram opactwa macierzystego i które wysyłano tam w celu uspokojenia atmosfery. Dla niektórych mogło to oznaczać awans i krok naprzód w „karierze” lub zasłużoną nagrodę za oddaną służbę, a przez innych (zwłaszcza niezadowolonych) było postrzegane jako kara wygnania.

W literaturze przedmiotu funkcjonuje opinia, że reformacja w Księstwie Cieszyńskim rozpoczęła się na początku lat dwudziestych XVI wieku, czyli wkrótce po przemówieniu Marcina Lutra. Odnosząc się do tej opinii, należy podkreślić, że do 1543 r., kiedy to zarejestrowano ostatnią darowiznę na rzecz szpitali w Księstwie Cieszyńskim, wszystkie darowizny dotyczące ołtarzy były traktowane przez obie strony (darczyńców i beneficjentów) jako dożywotnie, nieodwołalne fundusze powiernicze. Należy wspomnieć, że księża katoliccy byli traktowani jako pełnoprawni członkowie społeczności Księstwa Cieszyńskiego. Nie możemy dostrzec żadnych oznak wrogości typowej dla czasów reformacji. Na podstawie powyższych informacji, przynajmniej w świetle omówionych w artykule darowizn na rzecz szpitali w Księstwie Cieszyńskim, twierdzimy, że można odrzucić opinię o rozpoczęciu reformacji w Księstwie Cieszyńskim dzięki protektorowi księżniczki Anny i Jana z Pernstejn, współregentów rządzących księstwem po śmierci Wacława II. Nie nastąpiło to aż do momentu, gdy Wacław III Adam objął samodzielne rządy.