Literatura postkolonialna – literatura mniejsza. Pisarstwo postkolonialne wobec koncepcji Deleuze’a i Guattariego
Abstrakt
W artykule przedstawiono narracyjne strategie oporu literatury postkolonialnej w kontekście stworzonego przez Gilles’a Deleuze’a i Félixa Guattariego pojęcia literatury mniejszej. Przedmiotem rozważań jest też pytanie o łączliwość Deleuzjańskiej myśli z problemami teorii postkolonialnej. Na to pytanie odpowiedzi udzielone zostały między innymi w książce Deleuze and the Postcolonial pod redakcją Simone Bignall i Paula Pattona. Mniejszościowe użycie języka omówiono również w związku z rozważaniami Jacques’a Derridy na temat przywłaszczania cudzej mowy i jednojęzyczności. Celem szkicu jest refleksja nad tym, dlaczego literatura postkolonialna może być ujmowana jako „mniejsza” w znaczeniu zaproponowanym przez Deleuze’a i Guattariego oraz jak wykorzystuje potencjał języka do manifestowania doświadczenia i tożsamości podporządkowanych.
Słowa kluczowe
Gilles Deleuze; Jacques Derrida; Félix Guattari; literatura mniejsza; narracja; postkolonializm
Bibliografia
Ashcroft Bill, Griffiths Gareth, Tiffin Helen, 2002: The Empire Writes Back. Theory and Practice in Post-colonial Literatures. 2nd ed. London–New York: Routledge.
Barthes Roland, 2009: Stopień zero pisania; oraz Nowe eseje krytyczne. Przeł. Karolina Kot. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Bauman Zygmunt, 2004: Życie na przemiał. Przekł. Tomasz Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bauman Zygmunt, 2016: Obcy u naszych drzwi. [Przekł. Weronika Mincer]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bignall Simone, Patton Paul, 2010: Introduction: Deleuze and the Postcolonial: Conversations, Negotiations, Mediations. W: Deleuze and the Postcolonial. Eds. Simone Bignall, Paul Patton. Edinburgh: Edinburgh University Press, s. 1–19.
Bryja Izabela, 2019: Obcy Albert Camus? Przechwycenie jako postkolonialna strategia pisania na przykładzie „Sprawy Meursaulta” Kamela Daouda. „Praktyka Teoretyczna”, nr 4 (34), s. 239–254. https://doi.org/10.14746/prt2019.4.11.
Buchholtz Mirosława, Koneczniak Grzegorz, 2009: Postkolonie jako miejsca spotkań, czyli wokół postkolonialnej terminologii. W: Studia postkolonialne w literaturoznawstwie i kulturoznawstwie anglojęzycznym. Red. Mirosława Buchholtz. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 33–50.
Butler Judith, 2010: Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywna. Przekł. Adam Ostolski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Certeau Michel de, 2008: Wynaleźć codzienność. Sztuki działania. Przekł. Katarzyna Thiel-Jańczuk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Chow Rey, 2010: Chapter 3. Postcolonial Visibilities: Questions Inspired by Deleuze’s Method. W: Deleuze and the Postcolonial. Eds. Simone Bignall, Paul Patton. Edinburgh: Edinburgh University Press, s. 62–77.
Czapliński Przemysław, 2009: Polityka literatury, czyli pokazywanie języka. W: Kinga Dunin et al.: Polityka literatury. Przewodnik Krytyki Politycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 6–39.
Debord Guy, 2006: Społeczeństwo spektaklu oraz Rozważania o społeczeństwie spektaklu. Przeł. oraz wstępem i komentarzem opatrzył Mateusz Kwaterko. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Debord Guy, Wolman Gil J., 2010: Przechwytywanie – instrukcja obsługi. Tłum. Marcin Adamczak. W: Miasto w sztuce – sztuka miasta. Red. Ewa Rewers. Kraków: Universitas, s. 316–325.
Deleuze Gilles, 2008: Kino, ciało i mózg, myśl. W: Kino. 1. Obraz-ruch 2. Obraz-czas. Przekł. Janusz Margański. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, s. 409–440.
Deleuze Gilles, 2016: Krytyka i klinika. Przeł. Bogdan Banasiak, Paweł Pieniążek. Łódź: Wydawnictwo Officyna.
Deleuze Gilles, Guattari Fèlix, 2016: Kafka. Ku literaturze mniejszej. Tłum. Anna Zofia Jaskender, Kajetan Maria Jaskender. Wstęp, redakcja naukowa, sprawdzenia zgodności z oryginałem Cezary Rudnicki. Posłowie Kajetan Maria Jaskender. Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi.
Derrida Jacques, 1998: Jednojęzyczność innego, czyli proteza oryginalna. Przeł. Andrzej Siemek. „Literatura na Świecie”, nr 11–12, s. 24–111.
Derrida Jacques, 2002: Sygnatura, zdarzenie, kontekst. Tłum. Janusz Margański. W: Jacques Derrida: Marginesy filozofii. Przeł. Adam Dziadek, Janusz Margański, Paweł Pieniążek. Warszawa: Wydawnictwo KR, s. 377–404.
Fanon Frantz, 1985: Wyklęty lud ziemi. Tłum. Hanna Tygielska. Przedmową poprzedziła Elżbieta Rekłajtis. Posłowie Jean Paul Sartre. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Foucault Michel, 2000: Historia seksualności. Przeł. Bogdan Banasiak, Tadeusz Komendant, Krzysztof Matuszewski. Wstępem opatrzył Tadeusz Komendant. Wyd. 2. Warszawa: Czytelnik.
Foucault Michel, Deleuze Gilles, 1985: Intelektualiści a władza. [Rozmowa między Michelem Foucaultem a Gilles’em Deleuze’em]. Tłum. Sławomir Magala. „Miesięcznik Literacki”, nr 11, s. 168–179.
Giszczak Jacek, Pluszka Adam, 2015: Żywioł wartkiej mowy. Rozmowa z Jackiem Giszczakiem. „Dwutygodnik”, nr 172. [Online:] https://www.dwutygodnik.com/artykul/6237-zywiol-wartkiej-mowy.html [dostęp: 23.05.2020].
Linke Monika, 2009: Narzędzie (de)kolonizacji – specyfika przekładu i rola tłumacza w kontekście postkolonialnym. W: Studia postkolonialne w literaturoznawstwie i kulturoznawstwie anglojęzycznym. Red. Mirosława Buchholtz. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 300–310.
Manguel Alberto, Jankowicz Grzegorz, 2017: Małe języki, wielkie literatury / Small Languages, Big Literature. English translation by Soren Gauger, Polish translation by Agnieszka Pokojska. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Robinson Andrew, Tormey Simon, 2010: Chapter 1. Living in Smooth Space: Deleuze, Postcolonialism and the Subaltern. W: Deleuze and the Postcolonial. Eds. Simone Bignall, Paul Patton. Edinburgh: Edinburgh University Press, s. 20–40.
Spivak Gayatri Chakravorty, 2010: Czy podporządkowani inni mogą przemówić? Przeł. Ewa Majewska. Współpraca Julian Kutyła. „Krytyka Polityczna”, nr 24–25, s. 196–239.
Thiong’o Ngugi wa, 1981: Decolonising the Mind. The Politics of Language in African Literature. Zimbabwe: Zimbabwe Publishing House.
Williams Raymond, 1989: Marksizm i literatura. Przeł. Antoni Chojnacki, Edward Kaperski. Posłowie Stefan Żółkiewski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
