„Dead-wall reveries”. Przypadek kopisty z Wall Street
Abstrakt
Artykuł przynosi reinterpretację Kopisty Bartleby. Historii z Wall Street – słynnej noweli Hermana Melville’a, której poświęcono niezliczoną ilość analiz. Autor przedstawia działanie „fabryki Bartleby’ego” i odnosi się polemicznie do tych wszystkich lektur, które przypisują wywrotowy i wspólnototwórczy potencjał idiosynkratycznej formule oporu powtarzanej przez bohatera. Kluczowa dla argumentacji pozostaje figura muru, rozumiana jako projektowany przez protagonistę obraz zewnętrznych konieczności – niepodlegających zmianie reguł świata społecznego. Suplementowanie marksistowskich ujęć (zwłaszcza propozycji Leo Marxa) pojęciami zaczerpniętymi z pism Jacques’a Rancière’a umożliwia wypracowanie perspektywy, w której osłabieniu ulega deterministyczna wizja jednostki ulegającej socjoekonomicznemu przeznaczeniu. Bartleby okazuje się ofiarą własnego fatalizmu, z kolei adwokat-narrator, na ogół przedstawiany jako uosobienie systemu władzy, jawi się jako podmiot polityczny bezskutecznie projektujący wspólną płaszczyznę rozumienia i działania.
Słowa kluczowe
Herman Melville; mur; polityka literatury; Jacques Rancière
Bibliografia
Agamben Giorgio, 2009: Bartleby, czyli O przypadkowości. Przeł. Sławomir Królak. W: Herman Melville: Kopista Bartleby. Historia z Wall Street. W przekł. Adama Szostkiewicza. Z dodatkiem esejów: Bartleby albo formuła Gilles’a Deleuze’a (w przekł. Grzegorza Jankowicza) i Bartleby, czyli O przypadkowości Giorgia Agambena (w przekł. Sławomira Królaka). Wydawnictwo Sic!, Warszawa, s. 107–155.
Arsić Branka, 2007: Passive Constitutions: 71 Times Bartleby. Stanford University Press, Stanford.
Attell Kevin, 2013: Language and Labor, Silence and Stasis. Bartleby among the Philosophers. W: A Political Companion to Herman Melville. Ed. Jason Frank. University of Kentucky Press, Lexington, s. 194–228.
Barnett Louise K., 1974: Bartleby as an Alienated Worker. „Studies in Short Fiction”, vol. 11, no. 4, s. 379–385.
Bensaid Daniel, 2010: Wywłaszczeni. Marks, wolność i komunizm. Przeł. Zbigniew Marcin Kowalewski. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
Beverungen Armin, Dunne Stephen, 2007: „I’d Prefer Not To”. Bartleby and the Excesses of Interpretation. „Culture and Organization” 2007, vol. 13, no. 2, s. 171–183.
Busch Frederick, 1977: Thoreau and Melville as Cellmates. „Modern Fiction Studies”, vol. 23 (Summer), s. 239–242.
Butler Judith, 2010: Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywna. Przeł. Adam Ostolski. Krytyka Polityczna, Warszawa.
Czapliński Przemysław, 2011: Pank’s not dead, czyli pisarz XX-wieczny wobec kanonu. „Teksty Drugie”, nr 6, s. 29–48.
Deleuze Gilles, 2016: Krytyka i klinika. Przeł. Bogdan Banasiak, Paweł Pieniążek. Wydawnictwo Officyna, Łódź.
Dyer Susan K., 1994: Narcissism in the Novels of Herman Melville. „Psychiatric Quarterly”, [vol.] 65, no. 1, s. 15–30.
Everton Michael J., 2011: The Grand Chorus of Complaint: Authors and the Business Ethics of American Publishing. Oxford University Press, Oxford.
Filoni Marco, 2020: Anatomia oblężenia. Strach w mieście. Przeł. Joanna Ugniewska. Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa.
Fisher Marvin, 2006: Narrative Shock in „Bartleby, the Scrivener”, „The Paradise of Bachelors and the Tartarus of Maids”, and „Benito Cereno”. W: A Companion to Herman Melville. Ed. Wyn Kelley. Blackwell Publishing, Oxford, s. 435–450.
Flory Wendy Stallard, 2006: Melville, „Moby-Dick”, and the Depressive Mind. W: Ungraspable Phantom: Essays on Moby-Dick. Eds. John Bryant, Mary K. Edwards, Bercew Marr. Kent State University Press, Kent, s. 81–99.
Hardt Michael, Negri Antonio, 2005: Imperium. Przeł. Sergiusz Ślusarski, Adam Kołbaniuk. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Hardt Michael, Negri Antonio, 2012: Rzecz-pospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne. Przekł. „Praktyka Teoretyczna”. Korporacja Ha!art, Kraków.
Hayes Kevin J., 2007: The Cambridge Introduction to Herman Melville. Cambridge University Press, Cambridge.
Jay Gregory S., 1990: America the Scrivener: Deconstruction and the Subject of Literary History. Cornell University Press, New York.
Jonik Michael, 2018: Herman Melville and the Politics of the Inhuman. Cambridge University Press, Cambridge.
Kelley Wyn, 2008: Herman Melville. An Introduction. Blackwell, Malden, MA.
Kohut Heinz, 2009: The Analysis of the Self: A Systematic Approach to the Psychoanalytic Treatment of Narcissistic Personality Disorders. University of Chicago Press, Chicago.
Kuebrich David, 1996: Melville’s Doctrine of Assumptions: The Hidden Ideology of Capitalist Production in „Bartleby”. „New England Quarterly”, vol. 69, no. 3, s. 381–405.
Maddox Lucy, 1991: Removals: Nineteenth-Century American Literature and the Politics of Indian Affairs. Oxford University Press, Oxford.
Marks Karol, 2011: 18 brumaire’a Ludwika Bonaparte. Wstęp Marek Beylin. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Marx Leo, 2002: Melville’s Parable of the Walls. W: Melville’s Short Novels: Authoritative Texts, Contexts, Criticism. Ed. Dan McCall. Norton, New York, s. 239–256.
McCall Dan, 1989: The Silence of Bartleby. Cornell University Press, New York.
McCarthy Paul, 1990: The Twisted Mind: Madness in Herman Melville’s Fiction. University of Iowa Press, Iowa City.
Melville Herman, 1980: Weranda i inne równie prawdziwe opowieści. Przekł. Krystyna Korwin-Mikke. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Melville Herman, 1987: The Piazza Tales and Other Prose Pieces 1839–1860. Northwestern University Press–The Newberry Library, Evanston–Chicago.
Melville Herman, 2020: Moby Dick czyli biały wieloryb. Przeł. Bronisław Zieliński. Wstęp Mikołaj Wiśniewski. T. 1–2. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Perry Dennis R. 1987: Ah Humanity: Compulsion Neuroses in M’s‚ Bartleby. „Studies in Short Fiction”, vol. 24, no. 4, s. 407–415.
Ranciere Jacques, 1995: La mésentente. Politique et philosophie. Galilée, Paris.
Ranciere Jacques, 2008: Na brzegach politycznego. Przeł. Iwona Bojadżijewa, Jan Sowa. Korporacja Ha!art, Kraków.
Ranciere Jacques, 2017a: En quel temps vivons-nous? Conversation avec Eric Hazan. La Fabrique, Paris.
Ranciere Jacques, 2017b: Les bords de la fiction. Éditions du Seuil, Paris.
Ranciere Jacques, 2018: Le Méthode de la scene. Lignes, Paris.
Rogin Michael, 1983: Subversive Genealogy. The Politics and Art of Herman Melville. Knopf, New York.
Ruttenburg Nancy, 2011: The Silhouette of a Content: „Bartleby” and American Literary Specificity. W: Melville and Aesthetics. Eds. Samuel Otter, Geoffrey Sanborn. Palgrave MacMillan, London, s. 137–155.
Shulman Robert, 1987: Divided Society, Divided Selves: „Bartleby, the Scrivener” and the Market Society. W: Social Criticism and Nineteenth-Century American Fictions. University of Missouri Press, Columbia, s. 6–27.
Sławek Tadeusz, 2009: Bartleby, almost Bartleby. W: „Will you tell me »any thing« about yourself?”. Co-memorative Essays on Herman Melville’s „Bartleby the Scrivener”. Ed. Janusz Semrau. Peter Lang, Frankfurt, s. 125–154.
Sosnowski Maciej, 2013: Bartleby, Obłomow, Głodomór. „Teksty Drugie”, nr 6, s. 170–185.
Spanos William V., 2008: Herman Melville and the American Calling. The Fiction after Moby-Dick, 1851–1857. State University of New York Press, New York.
Szwabowski Oskar, 2017: Bartleby, łowca dyskursów. O pewnej formie nie-krytyki. „Kultura – Społeczeństwo – Edukacja”, nr 2, s. 329–344.
Thoreau Henry David, 2020: O obywatelskim nieposłuszeństwie. Przeł. Marcin Barski. Wydawnictwo Vis-a-vis Etiuda, Kraków.
Zlogar Richard J., 1999: Body Politics in „Bartleby”: Leprosy, Healing, and Christ-ness in Melville’s „Story of Wall-Street”. „Nineteenth-Century Literature”, vol. 53, no. 4, s. 505–529.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
