Fono-chrono-grafia. Archiwalia dźwiękowe Mirona Białoszewskiego
Abstrakt
W artykule analizie poddano archiwalne nagrania Mirona Białoszewskiego odnalezione w Muzeum Literackim im. Józefa Czechowicza w Lublinie oraz przechowywane w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Szczególną uwagę zwrócono na pozawerbalną warstwę dźwiękową nagrań. Przedmiotem zainteresowania autorki artykułu są głównie brzmienia stanowiące zakłócenia i zanieczyszczenia na taśmie magnetofonowej, takie jak szum, które zwykle znikają lub są minimalizowane wraz z digitalizacją i obróbką nagrań służącymi ich udostępnianiu. Analiza jest punktem wyjścia rozważań na temat autentyczności i oryginalności archiwalnych materiałów fonograficznych w kontekście relacji nagrania do czasu i miejsca: wydarzenia, rejestrowania go, przechowywania taśm, z uwzględnieniem chronotopiczności wersji zdigitalizowanych i udostępnianych odbiorcom przez muzea. Związane z kwestiami technicznymi zakłócenia słyszalne na nagraniach (jakość nagrania, cechy taśmy magnetycznej i inne) odsyłają tu do problemu temporalności – rejestracji magnetofonowej jako zapisu czasu (chronografii) i jej związków z nagrywaniem jako praktyką literacką Białoszewskiego. Wszelkiego rodzaju nieczystości, również te odnoszące się do emisji głosu pisarza i jego cielesności, a także do przestrzennego kontekstu nagrywania, zostały tu potraktowane jako pełnowartościowe elementy sensotwórcze, mające wartość i archiwalną, i interpretacyjną.
Słowa kluczowe
archiwa dźwiękowe; taśma magnetyczna; Miron Białoszewski; szum; czas; kaseta; głos; magnetofon; fonografia; chronografia
Bibliografia
Antonik Dominik, 2015: Audiobook. Od brzmienia słów do głosu autora. „Teksty Drugie”, nr 5, s. 126–147. Pobrano z: https://rcin.org.pl/Content/64969/PDF/WA248_81041_P-I-2524_antonik-audiobook_o.pdf [3.02.2022].
Attali Jacques, 2010: Szum i polityka. Przeł. Maria Matuszkiewicz. W: Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowoczesnej. Wybór i red. Christoph Cox, Daniel Warner. Słowo/obraz terytoria, Gdańsk, s. 27–30.
Bąkowski Wojciech, 2021: „Byt stojący na zewnątrz”. Z Wojciechem Bąkowskim rozmawia Maciej Byliniak. W: MiroFor. T. 2: „Życie prze”. Red. Maciej Byliniak, Agnieszka Karpowicz, Piotr Sobolczyk. Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk, s. 289–305.
Białoszewski Miron, 1983: „To, w czym się jest”. Rozmowa Anny Trznadel Szczepanek. „Twórczość”, nr 9, s. 29–38.
Brzostek Dariusz, 2014: Nagrane czyli wyparte? W stronę antropologii kasety magnetofonowej. Glissando, 5.06.2014. http://glissando.pl/artykuly/nagrane-czyli-wyparte-w-strone-antropologii-kasetymagnetofonowej/ [dostęp: 20.06.2021].
Byliniak Maciej, 2011: Wiersze idą do słuchu. „Dwutygodnik”, nr 72. https://www.dwutygodnik.com/artykul/3003-wiersze-ida-dosluchu.html [dostęp: 20.06.2021].
Cowell Henry, 2010: Rozkosze szumu. Przeł. Maria Matuszkiewicz. W: Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowoczesnej. Wybór i red. Christoph Cox, Daniel Warner. Słowo/obraz terytoria, Gdańsk, s. 43–46.
Gałęzowski Grzegorz, 2012: Digitalizacja dokumentacji fonograficznej. (Z doświadczeń cyfryzacji w Archiwum Państwowym w Lublinie). „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, T. 10, s. 116–127. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-2ead0463-950f-4d97-981c-ea574d9065fe [dostęp: 3.02.2022].
Kardasz Piotr, 2014: Wykorzystanie zakłóceń quasistacjonarnych [!] w celu redukcji nierównomierności przesuwu taśmy w nagraniach dźwięku na nośnikach magnetycznych. „Poznan University of Technology Academic Journals”, issue 80, s. 109–114. https://sin.put.poznan.pl/publications/details/i35245 [dostęp: 3.02.2022].
Karpowicz Agnieszka, 2019a: Eksperymenty „lizbońskie” Mirona Białoszewskiego. W: Tradycje eksperymentu, eksperyment jako doświadczenie. Red. Krzysztof Hoffman, Jakub Kornhauser, Barbara Sienkiewicz. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 267–288.
Karpowicz Agnieszka, 2019b: Wibracje Mitsuku. Archiwum głosu Mirona Białoszewskiego. „Teksty Drugie”, nr 3, s. 79–94. https://doi.org/10.18318/td.2019.3.5.
Karpowicz Agnieszka, 2021: Ekstraspekcje. Dwie autobiografie „lizbońskie”. W: MiroFor. T. 2: „Życie prze”. Red. Maciej Byliniak, Agnieszka Karpowicz, Piotr Sobolczyk. Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk, s. 122–146.
Malanowicz Alicja, Koźmiński Leszek, 2009: Fonoskopia. Szkoła Policji w Pile, Zakład Kryminalistyki, Piła. Misiak Tomasz, 2017: Anteny zamiast korzeni. Radio jako instrument muzyczny. „Kultura Współczesna”, nr 3, s. 91–98. https://doi.org/10.26112/kw.2017.96.09.
Poprawa Adam, 2015: Posłowie. W: Jadwiga Stańczakowa: Dziennik we dwoje. Wyd. 2., zm. Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, Wrocław, s. 423–443.
Puldzian Płucienniczak Piotr, 2012: Control Cannot Hold. Polityka hałasu, ekonomia usterek. „Ha!art”, nr 37, s. 66–76. Pobrano z: https://perfokarta.net/teoria/ekonomia_usterek.pdf [3.02.2022].
Sobolczyk Piotr, 2021: Spotkanie autorskie Mirona Białoszewskiego w Muzeum Literackim im. Józefa Czechowicza Lublin, 8 kwietnia 1976 r. W: MiroFor. T. 2: „Życie prze”. Red. Maciej Byliniak, Agnieszka Karpowicz, Piotr Sobolczyk. Słowo/obraz terytoria, Gdańsk, s. 13–30.
Stańczakowa Jadwiga, 1983: Ślepak. Czytelnik, Warszawa.
Stańczakowa Jadwiga, 2015: Dziennik we dwoje. Wyd. 2., zm. Wrocławskie Wydawnictwo Warstwy, Wrocław.
Tomczyk Izabela, 2003: Filmikowanie w twórczości Mirona Białoszewskiego. „Kwartalnik Filmowy”, nr 44, s. 176–194.
Tuszyńska Justyna, 2015: Dźwięki natury a sztuka dźwięku: o rozumieniu reprezentacji w fonografii. „Teksty Drugie”, nr 5, s. 58–70. https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=64973 [dostęp: 3.02.2022].
Zięba Józef, 2006: Wstęp. W: Rozmowy o Józefie Czechowiczu. Red. Józef Zięba. Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN, Lublin, s. 5–6.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0001-9593-2350
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
