Od krytyki do postkrytyki. Nowe możliwości interwencji społecznych literatury w Limits of Critique Rity Felski
Abstrakt
W artykule omówiono przełomowy w anglosaskich studiach literaturoznawczych projekt postkrytyki sformułowany w książce Rity Felski Limits of Critique. Zreferowano przeprowadzoną przez badaczkę wszechstronną analizę „hermeneutyki podejrzeń”, w której to analizie Felski wykazujała liczne ograniczenia owej hermeneutyki. Felski zaproponowała, by krytykę – rozumianą jako oschłe emocjonalnie czytanie literatury stanowiące część panoptycznego systemu władzy ujarzmiającej jednostki – zmodyfikować o jakości afektywne oraz nowe widzenie ontologii dzieła literackiego. Badaczka uważa, że dzięki Brunona Latoura teorii aktora-sieci można zacząć postrzegać utwór literacki jako sprawczego aktora pozaludzkiego. Dzieło unika wówczas udziału w jałowym sporze między ideą autonomii sztuki a radykalnym pragmatyzmem zakładającym pełną zależność znaczeń owego dzieła od kontekstu. Odsłaniana w nowych analizach fenomenologicznych literatura demonstruje swoją zdolność oddziaływania, a zarazem nie dokonuje niczego sama z siebie, lecz robi to we współpracy z innymi ważnymi aktorami ludzkimi i pozaludzkimi (czytelnikami, szkołami, czytelniczymi obyczajami rodzinnymi i innymi). Krytyka opisana w Limits of Critique staje się świadomą uczestniczką interwencji społecznych literatury polegających na wspólnym odkrywaniu możliwości zaistnienia nowych rodzajów połączeń, sieci i wspólnot. Tym samym krytyka i literatura przyczyniają się do wypracowania szczególnie efektywnych odmian sprawstwa estetycznego, ekonomicznego i politycznego.
Słowa kluczowe
krytyka; postkrytyka; Rita Felski; hermeneutyka podejrzeń; teoria aktora-sieci
Bibliografia
Anker Elisabeth S., Felski Rita, eds., 2017: Critique and Postcritique. Duke University Press, Durham–London.
Beckwith Sarah, 2017: Reading for Our Lives. PMLA, vol. 132, issue 2, s. 331–336. https://doi.org/10.1632/pmla.2017.132.2.331.
Best Stephen, 2017: „La foi postcritique”, on Second Thought. PMLA, vol. 132, issue 2, s. 337–343. https://doi.org/10.1632/pmla.2017.132.2.337.
Branch Lori, 2016: Postcritical and Postsecular: The Horizon of Belief. „Religion & Literature”, vol. 48, no. 2, s. 160–167. http://www.jstor.org/stable/26377486 [dostęp: 4.10.2022].
Eagleton Terry, 2017: Not Just Anybody. [Rev. Rita Felski: The Limits of Critique]. „London Review of Books”, vol. 39, no. 1. https://www.lrb.co.uk/the-paper/v39/n01/terry-eagleton/not-just-anybody [dostęp: 4.10.2022].
Felski Rita, 1995: Gender of Modernity. Harvard University Press, Cambridge, Mass.–London.
Felski Rita, 2000: Doing Time: Feminist Theory and Postmodern Culture. New York University Press, New York–London.
Felski Rita, 2003: Literature after Feminism. Chicago University Press, Chicago–London.
Felski Rita, 2008: Uses of Literature. Blackwell Publishing, Malden–Oxford.
Felski Rita, 2015: Limits of Critique. Chicago University Press, Chicago–London.
Felski Rita, 2016: Literatura w użyciu. Przeł. Joanna Borkowska et al. Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań.
Felski Rita, 2017a: Kontekst jest do bani. Przeł. Krzysztof Hoffmann, Weronika Szwebs. „Forum Poetyki”, nr 7 (wiosna/lato), s. 94–111.
Felski Rita, 2017b: Response. PMLA, vol. 132, issue 2, s. 384–391. https://doi.org/10.1632/pmla.2017.132.2.384.
Felski Rita, 2020: Hooked. Art and Attachment. Chicago University Press, Chicago–London.
Fessenden Tracy, 2016: A Hermeneutics of Resilience and Repair. „Religion & Literature”, vol. 48, no. 2, s. 167–172. http://www.jstor.org/stable/26377487 [dostęp: 4.10.2022].
Friedman Susan Stanford, 2017: Both/And: Critique and Discovery in Humanities. PMLA, vol. 132, issue 2, s. 344–351. https://doi.org/10.1632/pmla.2017.132.2.344.
Fuss Diana, 2017: But What about Love? PMLA, vol. 132, issue 2, s. 352–355. https://doi.org/10.1632/pmla.2017.132.2.352.
Giusti Francesco, 2019: Passionate Affinities: A Conversation with Rita Felski. „Los Angeles Review of Books”, September 25. https://lareviewofbooks.org/article/passionate-affinities-a-conversationwith-rita-felski/ [dostęp: 3.04.2022].
Gustafson Sandra M., Gardner Tyler, 2016: Introduction: Possibilities Beyond Critique. „Religion & Literature”, vol. 48, no. 2, s. 156–159. http://www.jstor.org/stable/26377485 [dostęp: 4.10.2022].
Jacobs Alan, 2016: Vulnerabilities and Rewards. „Religion & Literature”, vol. 48, no. 2, s. 173–179. http://www.jstor.org/stable/26377488 [dostęp: 4.10.2022].
Jagoda Patrick, 2017: Critique and Critical Making. PMLA, vol. 132, issue 2, s. 356–363. https://doi.org/10.1632/pmla.2017.132.2.356.
Kurnick David, 2020: A Few Lies: Queer Theory and Our Method Melodramas. „English Literary History”, vol. 87 (2), s. 349–374. https://doi.org/10.1353/elh.2020.0011.
Love Heather, 2017: „Critique Is Ordinary”. PMLA, vol. 132, issue 2, s. 364–370. https://doi.org/10.1632/pmla.2017.132.2.364.
McDermott Ryan, 2016: Conversion and Critique. „Religion & Literature”, vol. 48, no. 2, s. 179–183. http://www.jstor.org/stable/26377489 [dostęp: 5.10.2022].
Mullins Matthew, 2015: Are We Postcritical? „Los Angeles Review of Books”, December 25. https://lareviewofbooks.org/article/are-wepostcritical/ [dostęp: 3.04.2022].
Pecora Vincent P., 2016: „Suspicion… Hermeneutics… Religion?”. „Religion & Literature”, vol. 48, no. 2, s. 183–189. http://www.jstor.org/stable/26377490 [dostęp: 5.10.2022].
Robbins Bruce, 2017: Not So Well Attached. PMLA, vol. 132, issue 2, s. 371–376. https://doi.org/10.1632/pmla.2017.132.2.371.
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-4419-5423
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
