Poznawanie człowieka. Metafora terra incognita w Podróżach do piekieł Bolesława Micińskiego w perspektywie metaforologii Hansa Blumenberga
Abstrakt
W artykule podjęto temat kształtowania się podmiotowości w Podróżach do piekieł Bolesława Micińskiego. Głównym narzędziem badawczym zastosowanym w analizie i interpretacji eseju jest Hansa Blumenberga koncepcja metaforologii. Interpretacji przyświeca wspólny pogląd dwóch myślicieli na zagadnienia dotyczące języka filozoficznego – obaj na swój sposób stronili od wszelkich prób językowej konceptualizacji. Wyodrębniona przez Blumenberga metafora terra incognita jest przez Micińskiego wykorzystywana na różne sposoby w celu przedstawienia obrazu świata, a także jednostkowego i społecznego wymiaru ludzkiej
egzystencji. Pojęcie „podróży”, wątki problematycznej nowoczesności oraz psychoanalizy pozwalają autorowi tekstu uwydatnić wyobrażeniowy potencjał kryjący się w samej metaforze. Wzięcie pod uwagę istotnych dla Micińskiego „podróżników”, czyli Odyseusza i Kartezjusza, oraz bogactwo stylistyczne analizowanego eseju umożliwiają pokazanie potencjalnej użyteczności metafory „nieznanych lądów” w interpretacji. Celem artykułu jest próba opisania prezentowanej w Podróżach do piekieł podmiotowości, która realizując się w języku metaforycznym, dalekim od dyskursywnych odpowiedników, nie mieści się w żadnych formach pojęciowych.
Słowa kluczowe
metafora; podróż; terra incognita; podmiotowość; Bolesław Miciński; Hans Blumenberg
Bibliografia
Arendt Hannah, 1979: Filozofia i metafora. Tłum. Hanna Buczyńska-Garewicz. „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 5 (47), s. 167–187.
Bachtin Michaił, 1982: Problemy literatury i estetyki. Tłum. Wincenty Grajewski. Czytelnik, Warszawa.
Berman Marshall, 2006: „Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu”. Rzecz o doświadczeniu nowoczesności. Wstęp Agata Bielik-Robson. Tłum. Marcin Szuster. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Bielik-Robson Agata, 1997: Na drugim brzegu nihilizmu. Filozofia współczesna w poszukiwaniu nowego podmiotu. IFiS PAN, Warszawa.
Blumenberg Hans, 2013: Światło jako metafora prawdy. Przedpole filozoficznego kształtowania pojęć. Tłum. Zbigniew Zwoliński. „Kronos”, nr 2 (25), s. 32–60.
Blumenberg Hans, 2017: Paradygmaty dla metaforologii. Tłum. Bogdan Baran. Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Descartes René, 1970: Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach. Tłum. Wanda Wojciechowska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Gadamer Hans-Georg, 1993: Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. Bogdan Baran. Wydawnictwo PWN, Kraków.
Homer, 1972: Odyseja. Tłum. Jan Parandowski. Czytelnik, Warszawa.
Husserl Edmund, 2008: Idea fenomenologii. Tłum. Janusz Sidorek. Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Klemczak Stefan, 2013: Zadania metaforologii. „Teksty Drugie”, nr 5, s. 164–187.
Kozłowski Krzysztof, 1996: Podróże do piekieł. O eseistyce Bolesława Micińskiego. WiS, Poznań.
Marszałek Robert, 2013: Ogólne przedstawienie myśli Blumenberga w świetle jego metaforologii. W: Mit, metafora, sekularyzacja. Wprowadzenie do filozofii Hansa Blumenberga. Red. Robert Marszałek. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, s. 19–63.
Miciński Bolesław, 1970: Pisma. Eseje, artykuły, listy. Oprac. Anna Micińska. Znak, Kraków.
Pawlik Robert, 2013: Od pracy pojęcia do pracy metafory. O metaforologii Hansa Blumenberga. „Kronos”, nr 2 (25), s. 113–125.
Ryczek Wojciech, 2018: Od metafory do metaforologii. Hans Blumenberg, „Paradygmaty dla metaforologii”, przeł. Bogdan Baran, Aletheia, Warszawa 2017. „Terminus”, T. 20, nr 1 (46), s. 155–164. Pobrano z: https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/f68aaac4-041b-40c5-9739-5596bbb2ea29/content [20.05.2024].
Salamon-Krakowska Katarzyna, 2007: Malowanie słowami. Rzecz o filozofii Bolesława Micińskiego. Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław.
Scheler Max, 1976: O zjawisku tragiczności. W: Arystoteles, David Hume, Max Scheler: O tragedii i tragiczności. Tłum. Roman Ingarden, Władysław Tatarkiewicz, Teresa Tatarkiewiczowa. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 49–95.
Sheppard Richard, 1998: Problematyka modernizmu europejskiego. W: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze. Red. Ryszard Nycz. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 71–140.
Wojciechowska Agata, 2021: Mąż bywały? Odyseusz jako pokutujący homo rationalis w „Podróżach do piekieł” Bolesława Micińskiego. „Roczniki Humanistyczne”, nr 3 (69), s. 139–151. https://doi.org/10.18290/rh21693-7.
Woleński Jan, 1985: Szkoła lwowsko-warszawska. „Humanitas”, T. 9, s. 199–218.
Woleński Jan, 1997: Szkoła lwowsko-warszawska w polemikach. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-5704-749X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
