„Weź go gdzieś tam, gdzie wy łazicie z tymi linami” Kuczok – góry – literackość

Przemysław Kaliszuk

doi:10.31261/SSP.2024.24.02

Opublikowane: 2024-10-21

2024

„Weź go gdzieś tam, gdzie wy łazicie z tymi linami” Kuczok – góry – literackość

Przemysław Kaliszuk

Dział: Rozprawy i artykuły

https://doi.org/10.31261/SSP.2024.24.02

Abstrakt

Artykuł dotyczy wątków wspinaczkowych i speleologicznych w prozie Wojciecha Kuczoka. Analizie poddano ślady i potencjalne wpływy poetyki literatury alpinistycznej w narracjach oraz esejach Kuczoka – w wybranych szkicach zbiorów Poza światłem, Moje projekcje, w opowiadaniach Spiski. Przygody tatrzańskie oraz dzienniku Rozmemuary. Przedmiotem refleksji jest sposób wykorzystywania przez autora Gnoju konceptów właściwych opowieściom wspinaczkowym w obrębie własnego pisania. Szczególnie interesująca jest relacja
z modelowymi gatunkami narracyjnymi – bujdałką (zapisem taternickim) i opowieścią wyprawową, oraz tryb przywoływania i aktywizowania centralnej jakości literacko-estetycznej relacji alpinistycznej, mianowicie „cielesnej wzniosłości”, będącej odpowiedzią na problem z wyrażalnością specyfiki doświadczenia kinestetycznego skalnej przestrzeni wertykalnej. Kuczok wpisuje się w charakterystyczną dla alpinizmu i speleologii „kulturę kinestetyczną” – operuje leksyką, wiedzą i dyskursem fachowym. Przepisuje własne pozaliterackie praktyki ruchowo-przestrzenne – fikcjonalizuje i konceptualizuje doświadczenie przestrzeni górskiej, łącząc je z wypracowaną przez siebie literackością. Stopniowe przyrastanie wątków wspinaczkowych i speleologicznych w twórczości Kuczoka zbiega się ze wzrostem popularności literatury górskiej i jej pozycją względem literatury głównego nurtu.

Słowa kluczowe:

Wojciech Kuczok , wspinaczka , literatura alpinistyczna , speleologia , polska proza

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kaliszuk, P. (2024). „Weź go gdzieś tam, gdzie wy łazicie z tymi linami” Kuczok – góry – literackość. Śląskie Studia Polonistyczne, 1–23. https://doi.org/10.31261/SSP.2024.24.02

Cited by / Share

Bibliografia

Anderson Ben, 2020: Cities, Mountains and Being Modern in Fin-de-Siècle England and Germany. Palgrave Macmillan, London. https://doi.org/10.1057/978-1-137-54000-3.
Google Scholar

Barratt Paul, 2011: Vertical Worlds: Technology, Hybridity and the Climbing Body. „Social & Cultural Geography”, vol. 12 (4), s. 397–412. https://doi.org/10.1080/14649365.2011.574797.
Google Scholar

Bieńczyk Marek, Siwicka Dorota, [s.a.]: Mont Blanc. Nowa Panorama Literatury Polskiej. Atlas Polskiego Romantyzmu. https://nplp.pl/artykul/mont-blanc/ [dostęp: 31.05.2024].
Google Scholar

Brown Douglas A., 2007: The Modern Romance of Mountaineering: Photography, Aesthetics and Embodiment. „The International Journal of the History of Sport”, vol. 24 (1), s. 1–34. https://doi.org/10.1080/09523360601005389.
Google Scholar

Burkot Stanisław, 2015: W poszukiwaniu tożsamości. Szkice o współczesnej literaturze, o dziełach i autorach. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
Google Scholar

Czapliński Przemysław, 2002: Galernicy normalności. „Res Publica Nowa”, nr (10), s. 98.
Google Scholar

Dutka Elżbieta, 2017: Antologie jako przestrzeń dyskusji na temat literatury górskiej. W: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku. Seria pierwsza. Red. Magdalena Kokoszka, Bożena Szałasta-Rogowska. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 213–228.
Google Scholar

Dutka Elżbieta, 2024: Krajobraz i wyobraźnia. O historii fascynacji i anatomii pasji w esejach „Góry niewzruszone” Jacka Woźniakowskiego i „Góry. Stan umysłu” Roberta Macfarlane’a. „Forum Poetyki”, nr (35), s. 24–39. https://doi.org/10.14746/fp.2024.35.43252.
Google Scholar

Felsch Philipp, 2009: Mountains of Sublimity, Mountains of Fatigue: Towards a History of Speechlessness in the Alps. „Science in Context”, vol. 22 (3), s. 341–364. https://doi.org/10.1017/S0269889709990044.
Google Scholar

Goetel Ferdynand, 1976: Wycieczka – jak się o niej nie pisze. W: Czarny szczyt: proza taternicka lat 1904–1939. Red. Jacek Kolbuszewski. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 102–109.
Google Scholar

Grzęda Ewa, Kolbuszewski Jacek, 2019: Górski plecak z literaturą. „Góry. Górski Magazyn Sportowy”, nr 4, s. 82–85.
Google Scholar

Hansen Peter H., 1995: Albert Smith, the Alpine Club, and the Invention of Mountaineering in Mid-Victorian Britain. „Journal of BritishStudies”, vol. 34 (3), s. 300–324. https://doi.org/10.1086/386080.
Google Scholar

Hansen Peter H., 2013: The Summits of Modern Man: Mountaineering after the Enlightenment. Harvard University Press, Cambridge.
Google Scholar

Haupt Zygmunt, 2016: Baskijski diabeł. Opowiadania i reportaże. Red. Aleksander Madyda. Wyd. 2. zm. i popr. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Hołata Danuta, 1991: O pochodzeniu książki wyprawowej. „Bularz”, s. 73–83.
Google Scholar

Jujka Zuzanna, 2023: Egzystencjalny i religijny wymiar speleologii w twórczości Wojciecha Kuczoka. „Polonistyka. Innowacje”, nr 16, s. 83–92. https://doi.org/10.14746/pi.2022.16.7.
Google Scholar

Kaliszuk Przemysław, 2021: „Integralna część dawno zakończonej wspinaczki”. Krótkie prozy współczesnych polskich alpinistów. „Studia Filologiczne UJK”, nr 34, s. 221–241. https://doi.org/10.25951/4689.
Google Scholar

Kolbuszewska Ewa, 2018: Szczyt górski jako miejsce transgresji. Wersja romantyczna. „Góry, Literatura, Kultura”, T. 11, s. 57–67. https://doi.org/10.19195/2084-4107.11.5.
Google Scholar

Kolbuszewski Jacek, 1976: Przedmowa. W: Czarny szczyt. Proza taternicka lat 1904–1939. Red. Jacek Kolbuszewski. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 5–23.
Google Scholar

Kolbuszewski Jacek, 2016: Literatura i Tatry. Studia i szkice. Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane.
Google Scholar

Kuczok Wojciech, 2009: Moje projekcje. Lęki i pragnienia widza kinowego. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Kuczok Wojciech, 2011: Spiski. Przygody tatrzańskie. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Kuczok Wojciech, 2012: Poza światłem. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Kuczok Wojciech, 2019: Rozmemuary. Wielka Litera, Warszawa.
Google Scholar

Kulesza Dariusz, 2011: Z historią literatury w tle. Daty, osoby, miejsce. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok.
Google Scholar

Lewis Neil, 2000: The Climbing Body, Nature and the Experience of Modernity. „Body and Science”, vol. 6, s. 58–80. https://doi.org/10.1177/1357034X00006003004.
Google Scholar

Lisak-Gębala Dobrawa, 2018: Podziemia, jaskinie, piwnice w twórczości Wojciecha Kuczoka. W: Przestrzeń w kulturze współczesnej. T. 3: Podziemia – literatura. Red. Beata Morzyńska-Wrzosek, Daria Mazur. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, s. 64–78.
Google Scholar

Mallory George, 1923: Climbing Mount Everest Is Work for Supermen. [Interview]. The New York Times, 18.03.1923. Pobrano z: https://graphics8.nytimes.com/packages/pdf/arts/mallory1923.pdf [20.08.2024].
Google Scholar

Matuszyk Andrzej, 1993: Czy ideologia jest koniecznie do wspinania potrzebna? (Kilka słów o istocie i funkcjach ideologii wspinaczkowych). W: Materiały z teorii i dydaktyki sportów wspinaczkowych. Z. 2. Red. Andrzej Matuszyk. Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha, Kraków, s. 105–122.
Google Scholar

McNee Alan, 2014: The Haptic Sublime and the ‘cold stony reality’ of Mountaineering. „19: Interdisciplinary Studies in the Long Nineteenth Century”, vol. 19. https://doi.org/10.16995/ntn.697.
Google Scholar

Mirek Andrzej, 2020: Chwilowa moda czy trwały fenomen? Literatura górska w Polsce. „Nowy Napis Co Tydzień”, nr 30 [2.01.2020]. https://nowynapis.eu/tygodnik/nr-30/artykul/chwilowa-moda-czy-trwaly-fenomen-literatura-gorska-w-polsce [dostęp: 13.09.2021].
Google Scholar

Nęcka Agnieszka, 2014: Między Erosem i Tanatosem. O twórczości Wojciecha Kuczoka. W: Skład osobowy. Szkice o prozaikach współczesnych. Cz. 1. Red. Dariusz Nowacki, Agnieszka Nęcka, Jolanta Pasterska. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 167–197. https://rebus.us.edu.pl/handle/20.500.12128/2128 [dostęp: 30.05.2024].
Google Scholar

Niepytalska-Osiecka Anna, 2014: Socjolekt polskich alpinistów: analiza leksykalno-semantyczna słownictwa. Wydawnictwo Libron, Kraków.
Google Scholar

Nowacki Dariusz, 2011: Kto im dał skrzydła. Uwagi o prozie dramacie i krytyce (2001–2010). „Śląsk”–Uniwersytet Śląski, Katowice.
Google Scholar

Pacukiewicz Marek, 2010a: „Inaccessible Background”. Prolegomena to the Studies of Polish Mountaineering Literature. W: Metamorphoses of Travel Writing: Across Theories, Genres, Centuries and Literary Traditions. Eds. Grzegorz Moroz, Jolanta Sztachelska. Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, s. 218–231.
Google Scholar

Pacukiewicz Marek, 2010b: Literatura alpinistyczna jako „sobąpisanie”. „Napis”, nr 16, s. 495–511.
Google Scholar

Pacukiewicz Marek, 2012: Natura alpinizmu. Wspinaczka jako „bricolage”. „Prace Kulturoznawcze”, T. 14, nr 2, s. 179–192. https://wuwr.pl/pkult/article/view/5404?source=/pkult/article/view/5404 [dostęp: 15.08.2024].
Google Scholar

Paryski Witold H., 2017: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. T. 20: Baranie Rogi – Durny Szczyt. Wydawnictwo Sklepu Podróżnika, Warszawa.
Google Scholar

Piotrowski Tadeusz, 1977: W burzy i mrozie. Iskry, Warszawa.
Google Scholar

Rejowska-Pasek Agata, 2016: Pęknięty dyskurs polskiego alpinizmu. Wydawnictwo Libron, Kraków.
Google Scholar

Roszkowska Ewa, 2007: Alpinizm europejski 1919–1939. Ludzie – tendencje – osiągnięcia. Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha, Kraków.
Google Scholar

Simpson Thomas, 2019: Modern Mountains from the Enlightenment to the Anthropocene. „The Historical Journal”, vol. 62 (2), s. 553–581. https://doi.org/10.1017/S0018246X18000341.
Google Scholar

Sobolczyk Piotr, 2012: Homoseksualność i polityka liberalnej inkluzji: „Senność” Wojciecha Kuczoka. „Literaturoznawstwo. Historia, Teoria, Metodologia, Krytyka”, nr 6–7, s. 171–181.
Google Scholar

Stępień Tomasz, 2012: Przestrzeń w literaturze „górskiej”. W: Od poetyki przestrzeni do geopoetyki. Red. Elżbieta Konończuk, Elżbieta Sidoruk. [Poetyka i Horyzonty Tradycji. Nr 5]. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 87–102.
Google Scholar

Stępień Tomasz, 2019: „Jeszcze mi zostały do tej korony Tatr Wysokich dwa szczyty…” Góry w twórczości Wojciecha Kuczoka. „Świat i Słowo”, T. 33, nr 2, s. 127–146. https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.7832.
Google Scholar

Stępień Tomasz, 2021: Literatura „górska” – typ, odmiana, gatunek? Rekonesans. W: Teksty (z) gór. Opowieści i metaopowieści. Verbum, Praha, s. 187–206. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/727690/edition/685194 [dostęp: 30.05.2024].
Google Scholar

Uniłowski Krzysztof, 2000: Opowieści Kuczoka. „Śląsk”, nr 2, s. 76.
Google Scholar

Uniłowski Krzysztof, 2006: Granice nowoczesności. Proza polska i wyczerpanie modernizmu. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Wierciński Hubert, 2021: Etnografia w skale. Mapy topograficzne a doświadczenie wspinaczki. „Łódzkie Studia Etnograficzne”, nr 60, s. 215–235. https://doi.org/10.12775/LSE.2021.60.12.
Google Scholar

Wierciński Hubert, 2022: Skills, Lines, and Rocks: The Ethnographic Approach to Rock Climbing and Mountaineering. „Cargo Journal”, vol. 20 (1–2), s. 36–56. https://orcid.org/0000-0002-9535-4180.
Google Scholar

Wierciński Hubert, 2023: Ruchome etnografie. Praktyki, przestrzenie, ciała. Wyd. 1. Oficyna Naukowa–Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar

2024
Opublikowane: 2021-01-13

ISSN: 2084-0772

eISSN: 2353-0928

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst