Mieczysław Porębski – pisarz bytu i mitu. Lektura „Z." Szymutką

Katarzyna Szkaradnik

doi:10.31261/SSP.2023.21.06

Published: 2023-06-30

Vol. 21 No. 1 (2023)

Mieczysław Porębski – Writer of Being and Myth Reading „Z. Po-wieść" with Szymutko

Katarzyna Szkaradnik

Section: Varia

https://doi.org/10.31261/SSP.2023.21.06

Abstract

The article is devoted to the interpretation of selected motifs of Z. Po-wieść – the only strictly fictional work of the art critic and art theorist Mieczysław Porębski – in the context of Stefan Szymutko’s concepts and studies. This Silesian literary scholar was particularly interested in the works of Teodor Parnicki, with which the aforementioned “postmodern” historical novel is sometimes compared. Z. Po-wieść depicts the journey of the eponymous character, the reborn Z., through the history of European civilization. Such a plot illustrates the confrontation with “the great history” (history-being) and serves to create a certain overall vision. A comparative reading of Szymutko’s statements and Porębski’s book (as well as some of his other texts) highlights the problem of the relationship between history, reality and literature, which is particularly important for both protagonists of the article. While Szymutko clearly opposes literature (the domain of words) to empirical historical reality, Porębski vindicates the former as a tool for confronting historicity and defending individual existence. In spite of the cruelty of historical reality, artistic creation that corresponds with it allows for the achievement of catharsis and the only indelible “pleasure of history” (Szymutko’s formulation). According to Porębski, myth, like literature belonging to the so-called sphere of the third logical value, has a similar effect. And literature has the ability to give a mythic – timeless – actuality to what is incidental and ephemeral.

Keywords:

Mieczysław Porębski , Stefan Szymutko , Z. Po-wieść , historical novel , philosophy of history

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Szkaradnik, K. (2023). Mieczysław Porębski – Writer of Being and Myth Reading „Z. Po-wieść" with Szymutko. Śląskie Studia Polonistyczne [Silesian Journal of Polish Studies], 21(1), 1–20. https://doi.org/10.31261/SSP.2023.21.06

Cited by / Share

References

Bakuła Bogusław, 1994: Powieść historyczna a postmodernizm. „Opera Slavica”, T. 3, s. 27–39.
Google Scholar

Borowski Tadeusz, 2003: Poezja. Oprac. Tadeusz Drewnowski, Justyna Szczęsna. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Czermińska Małgorzata, 1974: Teodor Parnicki. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Deptuła Bogusław et al., 2011: Archiwa. Ocalona biblioteka prof. Porębskiego. Rozmowa z J. Porębskim, T. Fiałkowskim, R. Krynickim, M. Poprzęcką, J. Gondowiczem. Dwutygodnik.com. https://www.dwutygodnik.com/artykul/2445-archiwa-ocalona-biblioteka-prof-porebskiego.html [dostęp: 13.06.2022].
Google Scholar

Domańska Ewa, 2009: Przyczynek do biografii intelektualnej Haydena White’a. W: Hayden White: Proza historyczna. Red. Ewa Domańska. Przekł. Rafał Borysławski et al. Universitas, Kraków, s. 315–345.
Google Scholar

Juszczyk Andrzej, 2004: Retoryka a poznanie. Powieściopisarstwo Teodora Parnickiego. Universitas, Kraków.
Google Scholar

Koziołek Ryszard, 2001: Wstęp. W: Teodor Parnicki: Tylko Beatrycze. Wstęp Ryszard Koziołek. Oprac. tekstu i koment. Ireneusz Gielata. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. VII–CLII.
Google Scholar

Koziołek Ryszard, 2009: Koniec Zgody albo powrót interpretacji. „Opcje”, nr 1, s. 76–79.
Google Scholar

Łukasiewicz Jacek, 1991: Historia jako autobiografia. „Dekada Literacka”, nr 18 (23), s. 1, 4.
Google Scholar

Mieczysław Porębski o sztuce nowej i najnowszej, 1998. W: Rozmowy na koniec wieku. Red. Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski. T. 2. Znak, Kraków, s. 133–145.
Google Scholar

Nietzsche Friedrich, 1994: Pisma pozostałe 1876–1889. Wybór, tłum. i przedmowa Bogdan Baran. Inter Esse, Kraków.
Google Scholar

Nora Pierre, 2009: Między pamięcią i historią: Les lieux de Mémoire. Tłum. Paweł Mościcki. W: Tytuł roboczy: archiwum. Red. Andrzej
Google Scholar

Leśniak, Magdalena Ziółkowska. T. 2. Muzeum Sztuki, Łódź, s. 4–12.
Google Scholar

Nycz Ryszard, 1984: Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu. Instytut Badań Literackich PAN–Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Nycz Ryszard, 2000: Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Wyd. 2. Universitas, Kraków.
Google Scholar

Parnicki Teodor, 1959: Słowo i ciało. Powieść z lat 201–203. Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa.
Google Scholar

Poprawa Adam, 1990: Otwarty dialog wewnętrzny. „Odra”, nr 10, s. 97–99.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 1989: Z. Po-wieść. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 1996: „Te rzeczy nigdy się nie zdarzyły, ale są zawsze”. „Tygodnik Powszechny”, nr 36, s. 8–9.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 1999: Fugimus Troas. W: Już się ma pod koniec starożytnemu światu… Zmierzch, schyłek, upadek w historii sztuki. Red. Maria Poprzęcka. Arx Regia, Warszawa, s. 9–20.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 2002: Logika krasnoludków. W: Idem: Polskość jako sytuacja. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 27–41.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 2004a: Dyskurs. W: Idem: Krytycy i sztuka. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 275–290.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 2004b: Nieborów 1986. Zagrożona wartość. W: Idem: Krytycy i sztuka. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 26–41.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 2004c: Transgresja. W: Idem: Krytycy i sztuka. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 293–306.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 2011a: Spotkanie z Ablem. W: Idem: Spotkanie z Ablem. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 204–240.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, 2011b: Synowie Boga. W: Idem: Spotkanie z Ablem. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 103–137.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, Czerni Krystyna, 2002: Interesują mnie drzewa, a nie las. Z profesorem Mieczysławem Porębskim rozmawia Krystyna Czerni. „Nowe Książki”, nr 10, s. 4–9.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, Hussakowska Maria, 2004: Europejskość jako sytuacja. Z Mieczysławem Porębskim rozmawia Maria Hussakowska. „Dekada Literacka”, nr 2, s. 52–61.
Google Scholar

Szkaradnik Katarzyna, 2012: (Trzecia) wartość (logiczna) mitu – wokół myśli Mieczysława Porębskiego. „Maska”, nr 14, s. 5–16.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 1992: Zrozumieć Parnickiego. Gnome Books, Katowice.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 1996: Parnicki – ostatni pisarz bytu. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Kontynuacje. Red. Alina Brodzka, Lidia Burska. Instytut Badań Literackich. Wydawnictwo, Warszawa, s. 103–113.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 1997: Parnicki: między historią a literaturą. Od „Aecjusza, ostatniego Rzymianina” do „Słowa i ciała”. „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 79–94.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 1998a: Powieść historyczna i spór o byt (krytyczno-literacka recepcja powieści historycznej w latach 1945–1960). W: Idem: Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i w literaturoznawstwie. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 33–60.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 1998b: Wstęp: Niewyrażalna i niedostępna rzeczywistość. W: Idem: Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i literaturoznawstwie. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 9–29.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 2004: Starożytny wiek dziewiętnasty. „Ostatnia powieść” Teodora Parnickiego. „FA-art”, nr 3/4, s. 120–123.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 2006a: Historia i ciało. „Srebrne orły” Teodora Parnickiego. W: Idem: Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 55–83.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 2006b: Od autora. W: Idem: Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 7–10.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 2006c: Trud pokrzepiania serc albo samotność pozytywisty. W: Idem: Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 34–54.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 2008: Teodor Parnicki for ever. „Śląsk”, nr 8, s. 66–67.
Google Scholar

Szymutko Stefan, 2010: Mistyka Teodora Parnickiego. „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 87–101.
Google Scholar

Tomczok Paweł, 2010: Stefan Szymutko – wspomnienie, pożegnanie. „Teksty Drugie”, nr 1/2, s. 347–352.
Google Scholar

Uniłowski Krzysztof, 1999: Poszukiwacze zaginionej rzeczywistości. „FA-art”, nr 4, s. 76–83.
Google Scholar

Uniłowski Krzysztof, 2006: Granice nowoczesności. Proza polska i wyczerpanie modernizmu. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

White Hayden, 2009a: Przedmowa. W: Idem: Proza historyczna. Red. Ewa Domańska. Przekł. Rafał Borysławski et al. Universitas, Kraków, s. 9–18.
Google Scholar

White Hayden, 2009b: Teoria literatury i pisarstwo historyczne. Tłum. Tomasz Dobrogoszcz. W: Hayden White: Proza historyczna. Red. Ewa Domańska. Przekł. Rafał Borysławski et al. Universitas, Kraków, s. 19–60.
Google Scholar

Vol. 21 No. 1 (2023)
Published: 2023-10-26

ISSN: 2084-0772

eISSN: 2353-0928

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Submit