Żeby było normalnie. W jaki sposób początek opowieści o trzydziestoleciu literatury najnowszej wyznacza jej koniec

Marta Koronkiewicz

doi:10.31261/SSP.2021.18.15

Opublikowane: 2021-08-09

Tom 18 Nr 2 (2021)

Żeby było normalnie. W jaki sposób początek opowieści o trzydziestoleciu literatury najnowszej wyznacza jej koniec

Marta Koronkiewicz

Dział: Varia

https://doi.org/10.31261/SSP.2021.18.15

Abstrakt

W artykule przedstawiono kategorię i pojęcie normalności jako centralne dla dyskursów krytycznoliterackich lat dziewięćdziesiątych XX wieku i początku XXI wieku. Udokumentowano funkcje i sensy tego pojęcia, a równocześnie przedstawiono je w szerszej perspektywie społeczno-politycznej, w kontekście rozważań nad tą kategorią jako kluczową dla transformacji całego obszaru Europy Środkowo-Wschodniej (Alexander Kiossev, Magda Szcześniak, Iwan Krastew–Stephen Holmes). Centralnym problemem rozważanym w artykule jest specyfika samego pojęcia – niemającego konkretnej treści, nazywającego raczej samo pragnienie czy oczekiwania niż to, co upragnione lub oczekiwane. Tak rozumiana kategoria normalności sprzyja wygaszaniu dyskusji, pozoruje porozumienie. W artykule prześledzono konsekwencje popularności tej kategorii dla narracji o literaturze najnowszej. Pokazano, że w historii polskiej krytyki po 1989 roku normalność przybrała początkowo funkcję ogólnego określenia na stan pożądanej rzeczywistości literackiej / życia literackiego (zorientowany głównie na różnorodność, wielość, horyzontalność), natomiast około roku 2000 zmienił się zakres znaczeniowy kategorii i zaczęła ona obejmować stan faktyczny (marginalizację znaczenia literatury, brak platformy dla krytyki, komodyfikację książki).

Słowa kluczowe:

normalność , krytyka , transformacja , rok 1989 , realizm kapitalistyczny , Iwan Krastew , Stephen Holmes , rynek

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Koronkiewicz, M. (2021). Żeby było normalnie. W jaki sposób początek opowieści o trzydziestoleciu literatury najnowszej wyznacza jej koniec. Śląskie Studia Polonistyczne, 18(2), 1–16. https://doi.org/10.31261/SSP.2021.18.15

Cited by / Share

Bibliografia

Budzyk Kazimierz, 1946: O Franciszku Siedleckim wspomnienie. „Pamiętnik Literacki”, nr 3–4, s. 375–386.
Google Scholar

Czapliński Przemysław, 2004: Efekt bierności. Literatura w czasie normalnym. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Czapliński Przemysław, 2011: Resztki nowoczesności. Dwa studia o literaturze i życiu. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Czapliński Przemysław, Śliwiński Piotr, red., 2006: Normalność i konflikty. Rozważania o literaturze i życiu literackim w nowych czasach. Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań.
Google Scholar

Drenda Olga, 2016: Duchologia. Rzeczy i ludzie w latach transformacji. Karakter, Kraków.
Google Scholar

Dunin Kinga, 2003: Normalka. W: Była sobie krytyka… Wybór tekstów z lat dziewięćdziesiątych i pierwszych. W oprac. i ze wstępem Dariusza Nowackiego i Krzysztofa Uniłowskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 92–99. (Pierwodruk: „Kurier Czytelniczy – Megaron” 2000, nr 65).
Google Scholar

Dunin Kinga, 2004: Czytając Polskę. Literatura polska po 1989 roku wobec dylematów nowoczesności. W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Dunin Kinga, red., 2009: Polityka literatury. Krytyka Polityczna, Warszawa.
Google Scholar

Fisher Mark, 2009: Capitalist Realism. Zero Books, Winchester–Washington.
Google Scholar

Garnett Simon, Krastev Ivan, Papp Reka Kinga, 2019: „The Future Was Next to You”. An Interview with Ivan Krastev on ’89 and the End of Liberal Hegemony. „Eurozine”, 28.10.2019. https://www.eurozine.com/the-future-was-next-to-you/ [dostęp: 10.05.2021].
Google Scholar

Gawin Dariusz, 2000: Wstęp [w części: Narodziny polskiej demokracji. Nadzieje, obawy, oczekiwania]. W: Spór o Polskę 1989–99. Wybór tekstów prasowych. Wstęp, wybór i układ Paweł Śpiewak. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 24–26.
Google Scholar

Grupiński Rafał, Kiec Izolda, 1997: Niebawem spadnie błoto czyli Kilka uwag o literaturze nieprzyjemnej. Obserwator, Poznań.
Google Scholar

[Hasło:] Normalny. Słownik Języka Polskiego PWN. https://sjp.pwn.pl/doroszewski/normalny;5460685.html [dostęp: 10.05.2021].
Google Scholar

Hirsch Helga, Dutkiewicz Rafał, 2020: Krastev się myli. Polska nie naśladuje Zachodu. Polska jest Zachodem. „Gazeta Wyborcza”, 25.01.2020. https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,25629572,polska-nie-nasladuje-zachodu-polska-jest-zachodem.html [dostęp: 10.05.2021].
Google Scholar

Kiossev Alexander, 2008: The Oxymoron of Normality. „Eurozine”, 4.01.2008. https://www.eurozine.com/the-oxymoron-of-normality/ [dostęp: 10.05.2021]. Tekst w wersji nieco zmienionej: Normality and Normalization. W: Atlas of Transformation. Eds. Zbyněk Baladran, Vit Havranek. http://monumenttotransformation.org/atlasof-transformation/html/n/normalization/normality-and-normalization-alexander-kiossev.html [dostęp: 10.05.2021].
Google Scholar

Koehler Krzysztof, 2006: Nie będzie „zdrady klerków”. Rzecz o kryzysie krytyki literackiej w III Rzeczypospolitej. W: Normalność i konflikty. Rozważania o literaturze i życiu literackim w nowych czasach. Red. Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński. Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 63–70.
Google Scholar

Kozicka Dorota, 2012: Od Kopciuszka do…? O potyczkach feminizmu z krytyką literacką. W: Eadem: Krytyczne (nie)porządki. Studia o współczesnej krytyce literackiej w Polsce. Universitas, Kraków, s. 198–212.
Google Scholar

Kozicka Dorota, Cieślak-Sokołowski Tomasz, red., 2007: Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Google Scholar

Krastew Ivan, Holmes Stephen, 2020: Światło, które zgasło. Jak Zachód zawiódł swoich wyznawców. Tłum. Aleksandra Paszkowska. E-book, format epub. Krytyka Polityczna, Warszawa. (Pierwodruk: The Light that Failed. Why the West Is Losing the Fight for Democracy. Pegasus Books, New York–London 2019).
Google Scholar

Literatura w uścisku mediów, 2000. [Rozmowa redakcyjna]. „Res Publica Nowa”, nr 7, s. 49–60.
Google Scholar

Nowacki Dariusz, 2006: Dwie normalności. O literaturze i życiu literackim lat dziewięćdziesiątych. W: Normalność i konflikty. Rozważania o literaturze i życiu literackim w nowych czasach. Red. Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński. Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 19–30. (Pierwodruk: „FA-art” 2001, nr 1, s. 15–21).
Google Scholar

Orski Mieczysław, 1995: A mury runęły. Książka o nowej literaturze. Wydawnictwo Wacław Bagiński, Wrocław.
Google Scholar

Ostaszewski Robert, 2001: Krajobraz po karnawale, albo normalność dla początkujących. „Kresy”, nr 45/46, s. 68–72.
Google Scholar

Redaktor Biblioteki, [b.r.w.]: Formy zaangażowania. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/formy-zaangazowania/ [dostęp: 10.05.2021].
Google Scholar

Skurtys Jakub, 2021: Strategie niezaangażowania, czyli jak przeczekać zwrot polityczny. W: Idem: Wiersz… i cała reszta. Rozważania o poezji i krytyce po 1989 roku. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 287–316.
Google Scholar

Stokfiszewski Igor, 2007a: Poezja a demokracja. „Tygodnik Powszechny”, nr 10, s. 13.
Google Scholar

Stokfiszewski Igor, 2007b: Poezja uników. „Gazeta Wyborcza”, 8.02.2007, s. 15.
Google Scholar

Szcześniak Magda, 2016: Wstęp. W: Eadem: Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji. Bęc Zmiana i Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa, s. 9–37.
Google Scholar

Szcześniak Magda, Krawiec Zofia, 2016: Projekt normalność. Rozmowa z Magdą Szcześniak. [Rozmawiała Zofia Krawiec]. Dwutygodnik.com. https://www.dwutygodnik.com/artykul/6800-projekt-normalnosc.html [dostęp: 10.05.2021].
Google Scholar

Śliwiński Piotr, 2002: Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnej. Znak, Kraków.
Google Scholar

Śliwiński Piotr, 2007: Świat na brudno. Szkice o poezji i krytyce. Prószyński i S-ka, Warszawa.
Google Scholar

Świrek Krzysztof, 2015: VHS i faza przejściowa polskiego kapitalizmu. „Widok”, nr 11. http://widok.hmfactory.com/index.php/one/article/view/315/637 [dostęp: 10.05.2021].
Google Scholar

Uniłowski Krzysztof, 2002: Chcieliśmy rynku… „Teksty Drugie”, nr 1/2, s. 259–268.
Google Scholar

Uniłowski Krzysztof, 2008: Kup pan książkę! Szkice i recenzje. FA-art, Katowice.
Google Scholar

Uniłowski Krzysztof, 2013: Prawo krytyki. O nowoczesnym i ponowoczesnym pojmowaniu literatury. FA-art, Katowice.
Google Scholar

Werner Andrzej, 1993: Szczęśliwy powrót do przeklętej normalności. „Gazeta Wyborcza”, nr 83, s. 9.
Google Scholar

Tom 18 Nr 2 (2021)
Opublikowane: 2021-11-10

ISSN: 2084-0772

eISSN: 2353-0928

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst