Tokarczuk dla wszystkich. Adaptacja tekstu prozatorskiego do nauczania języka polskiego jako obcego na niższych poziomach zaawansowania
Abstrakt
Celem artykułu jest wskazanie, jak włączyć teksty prozatorskie do pracy z uczącymi się języka polskiego jako obcego na niższych poziomach zaawansowania (do B1 włącznie). Pierwszą część tekstu poświęcono przeglądowi dostępnych materiałów edukacyjnych i opracowań teoretycznych na temat literatury w glottodydaktyce. Na podstawie tych rozpoznań sformułowano ogólne założenia dotyczące wyboru utworów do nauczania języka polskiego — za wartościowe w nauczaniu uznano teksty współczesne oraz potencjalnie bliskie odbiorcom za sprawą uniwersalnych tematów i, w miarę możliwości, realiów. Podkreślono konieczność adaptacji tekstu do zajęć dydaktycznych (wskazując inne poświęcone temu zagadnieniu artykuły). Druga część szkicu stanowi praktyczny przewodnik po adaptacji utworu literackiego (tu: opowiadania Olgi Tokarczuk Pasażer z tomu Opowiadania bizarne) do nauczania języka polskiego jako obcego. Za szczególnie istotne w procesie adaptacji uznano ograniczenie ingerencji w tekst do niezbędnych zabiegów oraz wykorzystanie internacjonalizmów i synonimów. Wskazano również korzyści płynące z równoległej lektury więcej niż jednej uproszczonej wersji oryginału.
Słowa kluczowe
adaptacja; Olga Tokarczuk; literatura polska jako obca; studenci języka polskiego jako obcego; materiały dydaktyczne; glottodydaktyka polonistyczna
Bibliografia
Antologia bajek, baśni, legend i opowiadań z zadaniami. Wybór i oprac. A. Dunin-Dudkowska, A. Trześniewska-Nowak. Ilustracje na okładce i w tekście K. Wójcik. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2020.
Bednarek J., Swatek A.: Learn Polish Through Stories. Centrum Języków Obcych Inspiration, Wrocław 2018.
Ciesielska-Musameh R.: Literatura w nauczaniu cudzoziemców. Poradnik metodyczny. Część druga: Praca z tekstem literackim na zajęciach językowych. http://docplayer.pl/39455545-Literatura-w-nauczaniu-cudzoziemcow.html [dostęp: 3.02.2021].
Ciesielska-Musameh R., Guziuk-Świca B., Przechodzka G.: Z polskim w świat. Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego. Cz. 1: Poziom B1/B2. Wyd. 3. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2018.
Ciesielska-Musameh R., Guziuk-Świca B., Przechodzka G.: Z polskim w świat. Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego. Cz. 2: Poziom B1/B2. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2019.
Cudak R., Hajduk-Gawron W.: Problematyka adaptacji tekstu w edukacji literackiej cudzoziemców. W: Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie: powszechność i elitarność polonistyki. Red. E. Jaskółowa et al., przy współpracy D. Jagodzińskiej i A. Zok-Smoły. T. 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, s. 603—615.
Cyzman M.: Czego jeszcze nie wiemy o nauczaniu literatury polskiej? Tekst literacki na lekcji języka polskiego jako obcego. „Teraźniejszość — Człowiek — Edukacja” 2011, nr 4, s. 91—101.
Czerkies T.: Literackie lustro kultury. Literatura polska w ćwiczeniach dla obcokrajowców. Poziom B.1.2—C.1. Wydawnictwo Avalon, Kraków 2019.
Czerkies T.: Rozwijanie kompetencji literackiej — teksty prozatorskie na zajęciach języka polskiego jako obcego. W: W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku. Red. W.T. Miodunka, A. Seretny. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 255—263.
Czerkies T.: Tekst literacki w nauczaniu języka polskiego jako obcego (z elementami pedagogiki dyskursywnej). Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.
Czerkies T.: Wykorzystanie tekstu literackiego na zajęciach języka polskiego jako obcego (motywy i oczekiwania studentów). „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 2011, T. 18, s. 113—128. Pobrano z: https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/9287/13-czerkies.pdf?sequence=1&isAllowed=y [11.08.2021].
Czytaj po polsku. T. 1—13. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003—2020.
Frukacz K.: Reportaż literacki w glottodydaktyce polonistycznej — prolegomena. „Kwartalnik Polonicum” 2018, nr 28/29, s. 33—37.
Góralczyk-Mowczan P., Gaze M.: Błędy w adaptacjach tekstów literackich (na podstawie prac studentów specjalizacji Nauczanie Języka Polskiego jako Obcego). „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 2015, T. 22, s. 237—249. https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.16.
Hajduk-Gawron W.: Arcydzieła literatury polskiej w praktyce glottodydaktycznej. Zaadaptować czytelnika i tekst. W: Adaptacje. [T.] 1: Język — literatura — sztuka. Red. W. Hajduk‑Gawron, A. Madeja. [Biblioteka Postscriptum Polonistycznego. Nr 3]. Uniwersytet Śląski w Katowicach. Szkoła Języka i Kultury Polskiej. Katedra Międzynarodowych Studiów Polskich—Wydawnictwo Gnome, Katowice 2013, s. 353—365.
Hajduk-Gawron W.: „Czytaj po polsku” — czytanie jako jedna z możliwości poszerzania kompetencji językowych [O serii „Czytaj po polsku”, Katowice 2003, 2004]. „Postscriptum” 2004, nr 1, s. 53—63. Pobrano z: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Postscriptum/Postscriptumr2004-t-n1(47)/Postscriptum-r2004-t-n1(47)-s53-63/Postscriptum-r2004-t-n1(47)-s53-63.pdf [11.08.2021].
Hajduk-Gawron W.: Lektura obowiązkowa i co ponadto? O obecności i nieobecności literatury polskiej poza krajem. W: Literatura polska w świecie. Zagadnienia recepcji i odbioru. Red. R. Cudak. Wydawnictwo Gnome, Katowice 2006, s. 27—34.
Hajduk-Gawron W.: Przekłady literatury polskiej a dobór tekstów literackich w nauczaniu cudzoziemców. W: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. Red. A. Achtelik, J. Tambor. Wyd. 2. Gnome — Wydawnictwa Naukowe i Artystyczne, Katowice 2009, s. 153—161.
Hiszpańska M.: Ola. Czytanka do nauki polskiego dla cudzoziemców na poziomie A2—B1. Studio Anatta, Warszawa 2019.
Jaskółowa E.: Poezja w nauczaniu języka polskiego jako obcego. W: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. Red. A. Achtelik, J. Tambor. Wyd. 2. Gnome — Wydawnictwa Naukowe i Artystyczne, Katowice 2009, s. 125—140.
Jędryka B.K.: Walizka. Wydawnictwo Polish Point — Translator, Warszawa 2016.
Kubicka E., Cyzman M.: Seria „Czytaj po polsku”. Ikony literatury polskiej? W: Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego. 3. Red. E. Kubicka, A. Walkiewicz. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015, s. 173—191.
Literatura i glottodydaktyka w praktyce. Tekst literacki w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Red. A. Kwiatkowska, M. Válkova Maciejewska. Współpraca: K. Tyrakowska, I. Skrzypczak. Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2018.
Miodunka W. et al.: Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza, stan, perspektywy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018.
Próchniak W.: Klucz do wierszy. Poezja w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
Seretny A.: Tekst literacki w dydaktyce języka polskiego jako obcego. Między percepcją a recepcją dzieła. W: Literatura polska w świecie. Zagadnienia recepcji i odbioru. Red. R. Cudak. Wydawnictwo Gnome, Katowice 2006, s. 292—306.
Stelmach A.: Czytaj krok po kroku. Proste historie. [T.] 1—3. Glossa, Polish Language School, Kraków 2018—2019.
Szałasta-Rogowska B.: Tekst literacki i malarski w nauczaniu cudzoziemców. Sposoby pracy na zajęciach lektoratowych. W: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. Red. A. Achtelik, J. Tambor. Wyd. 2. Gnome — Wydawnictwa Naukowe i Artystyczne, Katowice 2009, s. 141—152.
Świstowska M.: Obecność tekstów prozy polskiej po 1989 r. w nauczaniu języka polskiego jako obcego — realia, potrzeby, problem wyboru. „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 2010, T. 17, s. 425—432. Pobrano z: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Acta_Universitatis_Lodziensis_Ksztalcenie_Polonistyczne_Cudzoziemcow/Acta_Universitatis_Lodziensis_Ksztalcenie_Polonistyczne_Cudzoziemcow-r2010-t17/Acta_Universitatis_Lodziensis_Ksztalcenie_Polonistyczne_Cudzoziemcow-r2010-t17-s425-432/Acta_Universitatis_Lodziensis_Ksztalcenie_Polonistyczne_Cudzoziemcow-r2010-t17-s425-432.pdf [11.08.2021].
Tanuszewska L.: Polskość czy światowość jako problemy przekładowe „Biegunów” Olgi Tokarczuk. W: Literatura polska w świecie. T. 5: Mapowanie, opisy, interpretacje. Red. R. Cudak. Uniwersytet Śląski—Wydawnictwo Gnome, Katowice 2014, s. 131—138.
Tokarczuk O.: Pasażer. W: Eadem: Opowiadania bizarne. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018, s. 5—9.
Tsai N.: Czarno na białym. Poezja konkretna na zajęciach językowych. „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 2013, T. 20, s. 329—338. Pobrano z: https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/handle/11089/4472 [11.08.2021].
Tsai N.: Utwór poetycki jako tekst glottodydaktyczny. Uniwersytet Łódzki. Wydział Filologiczny. Katedra Lingwistyki Stosowanej i Kulturowej. Łódź 2012. Niepublikowana rozprawa doktorska. Turek W.P.: Utwory prozaiczne Sławomira Mrożka jako teksty wykorzystywane w nauczaniu gramatyki, stylistyki i kultury języka polskiego jako obcego. „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 2010, T. 17, s. 433—438. Pobrano z: https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/handle/11089/9604 [11.08.2021].
Wacławek M.: Od adaptacji do spektaklu na motywach dzieła — z doświadczeń glottodydaktycznych. „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio N — Educatio Nova” 2020, vol. 5, s. 409—425. https://doi.org/10.17951/en.2020.5.409-425.
Zarych E.: Język kluczem do kraju. Język polski dla obcokrajowców. Poziom C1/C2. Nowela — Portal romanisty, Poznań 2018.
Zarych E.: Przejdź na wyższy poziom. Język polski dla obcokrajowców. Poziom B2/C1. Wydawnictwo Nowela, Poznań 2014.
Żeromski S.: Siłaczka. Rozdziobią nas kruki, wrony… [Opowiedziała i oprac. A. Szol. Red. nauk. R. Cudak, W. Hajduk-Gawron, J. Tambor]. Wyd. 3. [Czytaj po polsku. T. 4]. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013.
Žák-Caplot K.: Legendy Starego Miasta w Warszawie. Wybór tekstów do nauki języka polskiego jako obcego z ćwiczeniami. Muzeum Warszawy, Warszawa 2019.
Université Grenoble Alpes, République Française Francja
https://orcid.org/0000-0003-0871-0763
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
